Ελληνικό Παρατηρητήριο: Δικαίωμα στην εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων!
Αναλυτικά το κείμενο των θέσεων του Ελληνικού Παρατηρητηρίου.
Το δικαίωμα στην εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων και την ένταξή τους στο σχολείο τονίζει μέσω κειμένου του το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση παρουσιάζοντας τις θέσεις του.
Η αναλυτική ανακοίνωση που υπογράφει το διοικητικό συμβούλιο:
Το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην εκπαίδευση εμπεριέχεται στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948, ωστόσο η σύγχρονη πραγματικότητα απέχει πολύ από τον στόχο αυτό. Εστιάζοντας σε μία από τις πιο ευάλωτες ομάδες παιδιών διεθνώς, τα παιδιά πρόσφυγες, τα στοιχεία που δημοσίευσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για το έτος 2019 είναι αποκαλυπτικά: από τα 7,1 εκατομμύρια παιδιά πρόσφυγες, τα 3,7 εκατομμύρια, δηλαδή άνω του 50%, δεν φοιτούν στο σχολείο. Το δεδομένο ότι όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση και το μόνο τεκμήριο συμμετοχής τους σε αυτήν αποτελεί η παιδική τους ηλικία εμπεριέχεται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989). Το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι απολύτως αυτονόητο για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως καταγωγής, πολιτισμικής προέλευσης και θρησκείας και δεν επιδέχεται διαπραγμάτευση. Να σημειώσουμε, επίσης, ότι η Σύμβαση αυτή έχει υπογραφεί και από τη χώρα μας και κατά συνέπεια αποτελεί συμβατική της υποχρέωση.
Η ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση των παιδιών προσφύγων στο σχολείο αποτελεί ζητούμενο και ένα στοίχημα που οφείλει να κερδίσει η ελληνική εκπαίδευση. Παρά την εκπεφρασμένη πολιτική βούληση, κατά τη φετινή χρονιά πολλά παιδιά διέκοψαν τη φοίτησή τους στο σχολείο, ή δεν έγινε καν εγγραφή τους σε αυτό, για πολλούς λόγους. Τέτοιοι λόγοι αφορούν τη μη έγκαιρη στελέχωση των Τάξεων Υποδοχής και των Δομών Υποστήριξης Εκπαίδευσης Προσφύγων, λόγω της καθυστέρησης στις προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών, πολλοί από τους οποίους έχοντας μειωμένο ωράριο παραιτήθηκαν πρόσφατα λόγω του διορισμού τους με πλήρες ωράριο. Άλλοι λόγοι είναι η έλλειψη εκπαιδευτικών ειδικοτήτων, καθώς και οι δυσλειτουργίες στη μετακίνηση μαθητών από τα Κέντρα Φιλοξενίας προς τα σχολεία. Επισημαίνουμε ακόμη το γεγονός ότι η εγγραφή των παιδιών στο σχολείο αναβάλλεται, εμποδίζεται ή και ακυρώνεται λόγω ρυθμίσεων που αφορούν εν γένει την παραμονή και εγκατάσταση των οικογενειών των παιδιών στη χώρα. Για παράδειγμα, ένα σημαντικό ζήτημα αφορά τον πλήρη και έγκαιρο εμβολιασμό των παιδιών λόγω της αδυναμίας πρόσβασής τους σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (έκδοση ΑΜΚΑ). Τέλος, ανεπίτρεπτο θεωρούμε και μόνο να συζητείται η σύνδεση της φοίτησης των παιδιών προσφύγων με το τυπικό καθεστώς παραμονής τους στη χώρα.
Το δικαίωμα στην εκπαίδευση δεν εξαντλείται, ωστόσο, αποκλειστικά στη δυνατότητα πρόσβασης των παιδιών στο σχολείο, αλλά περιλαμβάνει και το εξίσου σημαντικό στοίχημα της παροχής σε όλα τα παιδιά ποιοτικής εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει να αξιοποιείται το δυναμικό τους στο έπακρο, όχι μόνο με την τακτική φοίτησή τους στο σχολείο, αλλά και με κατάλληλες εκπαιδευτικές διαδικασίες, όπως η διαφοροποιημένη διδασκαλία, καθώς και με ευέλικτο πρόγραμμα μαθημάτων (με τη γλωσσική διδασκαλία στην πρώτη γραμμή). Έτσι μόνο μπορούν να περιοριστούν τα εκπαιδευτικά ελλείμματα και να βελτιωθούν οι σχολικές επιδόσεις. Η ποιοτική εκπαίδευση περιλαμβάνει, όμως, σε κάθε περίπτωση και τη δημιουργία ενός πολιτισμού δημοκρατίας, σεβασμού, ισότητας, αλληλεγγύης και δικαιοσύνης στο σχολείο και την κοινωνία.
Η καθημερινή πραγματικότητα των σχολείων, όπως προκύπτει από επισημάνσεις εκπαιδευτικών και στελεχών, όχι μόνο απέχει πολύ από το επιθυμητό, αλλά υποδεικνύει το δέον γενέσθαι. Ενδεικτικά αναφέρουμε την έλλειψη ουσιαστικής σύνδεσης των Τάξεων Υποδοχής με τις άλλες τάξεις του σχολείου, προβλήματα που αφορούν την ομαλή ένταξη των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον και τις δυσκολίες που συχνά έχουν οι εκπαιδευτικοί στη διαχείρισητης γλωσσικής και πολιτισμικής ετερογένειας στην τάξη. Επιπροσθέτως, δυστυχώς, έχουν γίνει γνωστά φαινόμενα βίας και εκφοβισμού με αποδέκτες μαθητές πρόσφυγες που προκαλούν αισθήματα αποτροπιασμού και υπονομεύουν τις βασικές αρχές της δημοκρατικής κοινωνίας, δυναμιτίζοντας συγχρόνως και το ίδιο το δικαίωμα σε ποιοτική εκπαίδευση.
Το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση θεωρεί ότι η εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων αποτελεί ιδιαίτερα ευαίσθητο πεδίο, το οποίο είναι σημαντικό να προσεγγίσει κανείς με την προσοχή που του αρμόζει, αλλά και με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια, αξιοποιώντας την υφιστάμενη επιστημονική γνώση και εμπειρία. Στην έκθεση έρευνας που κατέθεσε το 2018 προς το Υπουργείο Παιδείας σχετικά με το θέμα, το Παρατηρητήριο αναδεικνύει τα υφιστάμενα ζητήματα και καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις, με βασικές κατευθύνσεις:
– την ανάγκη έγκαιρης πρόβλεψης και συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων για την αποτελεσματική διαχείριση των εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών και των σχολείων και την αποκέντρωση σε επίπεδο εκπαιδευτικής πολιτικής – τη δημιουργία κλίματος αποδοχής όλων των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών προσφύγων, στα σχολεία ως την πλέον βασική προϋπόθεση ομαλής ένταξης και επιτυχούς σχολικής φοίτησης – τη βελτίωση ειδικότερα του έργου των Τάξεων Υποδοχής και των Δομών Υποστήριξης Εκπαίδευσης Προσφύγων (έγκαιρη έναρξη και στελέχωσή τους, αναγκαιότητα για ειδικά προσόντα των εκπαιδευτικών, μείωση του προβλεπόμενου αριθμού παιδιών για τη δημιουργία Τάξεων Υποδοχής, τακτική επικοινωνία με τους γονείς μέσω διερμηνέων, κτλ.) – τη συστηματική και ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όλων των τάξεων με πολυπολιτισμική σύνθεση (όχι μόνο των αναπληρωτών που στελεχώνουν τις Τάξεις Υποδοχής και τις Δομές Υποστήριξης Εκπαίδευσης Προσφύγων, οι οποίοι, πάντως, αποτελούν την άμεση προτεραιότητα) σε θέματα που αφορούν τη διαπολιτισμική ικανότητα, τη διαφοροποιημένη διδασκαλία και τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας – την ουσιαστική έμφαση μέσω της σχολικής φοίτησης στην ανάπτυξη μελλοντικών πολιτών, πέρα από την παροχή γνώσεων και την ανάπτυξη δεξιοτήτων.
Εν κατακλείδι, η ισότιμη ένταξη των παιδιών προσφύγων στην εκπαίδευση είναι εγγύηση για την ισότιμη ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία. Το πώς θα αντιμετωπίσουμε στο ζήτημα αυτό τα μικρά παιδιά και τους εφήβους, ασυνόδευτους ή μη, που ζουν σήμερα δίπλα μας ή ανάμεσά μας θα επηρεάσει μακροπρόθεσμα θετικά ή αρνητικά, σε μέγιστο βαθμό, τη συνύπαρξη και την αλληλεπίδρασή μας με τους ανθρώπους που έχουν βρεθεί ανέστιοι στη χώρα μας.
