«Εμβολιασμός» κατά της παραπληροφόρησης

Η παραπληροφόρηση είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο έχει αρνητικό αντίκτυπο στον άνθρωπο. Για αυτό και είναι αναγκαία η καταπολέμησή της εν γένει. Υποκείμενη σε επαναλαμβανόμενες εκστρατείες παραπληροφόρησης, η μικροσκοπική χώρα της Βαλτικής, η Εσθονία, βλέπει την κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας ως μέρος της ψηφιακής της κουλτούρας και της εθνικής της ασφάλειας.  

Για δύο ημέρες μαίνονταν ταραχές στην πρωτεύουσα της Εσθονίας, το Ταλίν. Οι διαδηλωτές συγκρούστηκαν με την αστυνομία και οι λεηλάτες ξέσπασαν μετά τη βία που πυροδοτήθηκε από διαμάχη σχετικά με την απόφαση να μετακινηθεί ένα στρατιωτικό άγαλμα που είχε στηθεί κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κυριαρχίας. Η οργή της ρωσόφωνης μειονότητας της Εσθονίας πυροδοτήθηκε από ψευδείς ειδήσεις που διαδίδονται στο διαδίκτυο και σε ρωσικά δελτία ειδήσεων.

Η εκστρατεία παραπληροφόρησης στη συνέχεια κλιμακώθηκε και μετατράπηκε σε αυτό που θεωρείται η πρώτη κυβερνοεπίθεση εναντίον μιας ολόκληρης χώρας. Η επίθεση, η οποία συνδέθηκε με τη Ρωσία, έκλεισε ιστοσελίδες της κυβέρνησης της Εσθονίας, τράπεζες και μέσα ενημέρωσης.

Στον απόηχο της επίθεσης το 2007, η Εσθονία αποφάσισε να αναλάβει δράση. Η χώρα πλέον έχει γίνει ηγέτης στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, με στόχο την προστασία της διαδικτυακής της υποδομής από μελλοντικές επιθέσεις.

Αυτό που έκανε λοιπόν στην προσπάθειά της να προστατευθεί από την ψηφιακή επιθετικότητα είναι να χρησιμοποιεί την κατάρτιση στα μέσα ενημέρωσης για να βοηθήσει τους πολίτες της να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση και να είναι επιφυλακτικοί.

Από το 2010 τα δημόσια σχολεία της Εσθονίας – από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο – μεταλαμπαδεύουν στους μαθητές τους γνώσεις πάνω στα μέσα επικοινωνίας. Οι μαθητές της 10ης τάξης παρακολουθούν επίσης ένα υποχρεωτικό 35ωρο μάθημα «Μέσα και Επιρροή». Η κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας γίνεται πλέον αποδεκτή και είναι «εξίσου σημαντική με τα μαθηματικά ή τη γραφή ή την ανάγνωση», λέει ο Siim Kumpas, πρώην σύμβουλος στρατηγικής επικοινωνίας της κυβέρνησης της Εσθονίας. Πρόσφατα διορίστηκε ως υπεύθυνος πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, τη διπλωματική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Εσθονία κατατάσσεται ψηλά όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την εκπαίδευση, τα οποία «παρέχουν στέρεες προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης», λέει ο Marin Lessenski, διευθυντής προγράμματος στο Open Society Institute στη Σόφια της Βουλγαρίας, το οποίο δημοσιεύει έναν ετήσιο δείκτη εκπαίδευσης στα μέσα. «Η καλύτερη εκπαίδευση παρέχει ισχυρότερη κριτική σκέψη ή καλύτερες δεξιότητες ελέγχου δεδομένων».

Η μεγάλη απειλή που συνιστά η διαδικτυακή παραπληροφόρηση βγήκε στο προσκήνιο κατά τον απόηχο των προεδρικών εκλογών των ΗΠΑ το 2016, όπου οι ψηφοφόροι έγιναν στόχος παραπληροφόρησης από τρολ με διασυνδέσεις στη ρωσική κοινότητα πληροφοριών. Μια μεταγενέστερη έκθεση που δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας των ΗΠΑ κατηγόρησε τη Ρωσία ότι διεξήγαγε μια «εκστρατεία πληροφοριακού πολέμου» με στόχο τη διάδοση παραπληροφόρησης και τη διαίρεση της αμερικανικής κοινωνίας.

Οι προφανείς προσπάθειες διατάραξης των δημοκρατικών εκλογών, μαζί με την παραπληροφόρηση που διαδόθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, οδήγησαν σε ισχυρισμούς ότι ο κόσμος αντιμετωπίζει έναν «καταιγισμό πληροφορίας» ή μια επιδημία κακών πληροφοριών, όπως το έθεσε η Hillary Clinton. Τον Ιούλιο του 2021, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έγινε πρωτοσέλιδο όταν είπε ότι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook «σκοτώνουν ανθρώπους», διαδίδοντας παραπληροφόρηση σχετικά με το εμβόλιο κατά της Covid-19.

Όμως, παρά την απειλή, δεν υπάρχει ακόμη αποφασιστική λύση σε ένα τόσο εκτενές πρόβλημα όπως αυτό. Ορισμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ συζητούν νέους κανονισμούς και κυρώσεις στο Διαδίκτυο για πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης που μοιράζονται επιβλαβές περιεχόμενο, ενώ οι ίδιες οι εταιρείες του Διαδικτύου και οι οργανισμοί μέσων ενημέρωσης προσπάθησαν να λάβουν τα μέτρα τους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, φοβούμενοι ότι θα χάσουν την εμπιστοσύνη του κοινού τους. Η Γερμανία, το 2017, ψήφισε το NetzDG, έναν νόμο που ρυθμίζει τη ρητορική μίσους στο διαδίκτυο, και πέρυσι επέκτεινε τους κανονισμούς βάσει του νόμου. Την άνοιξη του 2021, το Ηνωμένο Βασίλειο πρότεινε ένα νομοσχέδιο για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο και αργότερα ξεκίνησε μια νέα στρατηγική για τον συντονισμό πρωτοβουλιών κατάρτισης στα μέσα επικοινωνίας.

Ακόμη και επιδραστικά ακαδημαϊκά ιδρύματα όπως η Βασιλική Εταιρεία στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν στρέψει τη διόλου ευκαταφρόνητη δύναμή τους στο έργο αυτό.

Η δεκαετής προσπάθεια της Εσθονίας να διδάξει στους ανθρώπους της να διακρίνουν μεταξύ αξιόπιστων πληροφοριών και ψευδών θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό – αλλά λιγότερο συζητημένο – κομμάτι του παζλ. Η προσέγγισή του φαίνεται να αποδίδει καρπούς.

Πέρυσι, η μικροσκοπική αυτή χώρα της Βαλτικής κατέλαβε την τρίτη θέση στον Δείκτη Κατάρτισης στα Μέσα για το 2021, που συστάθηκε από την Πρωτοβουλία Ευρωπαϊκών Πολιτικών του Ινστιτούτου Ανοιχτής Κοινωνίας (OSI), πίσω από τη Φινλανδία και τη Δανία. Στον πίνακα 35 ευρωπαϊκών χωρών, τα κράτη με κορυφαία βαθμολογία έχουν τις υψηλότερες δυνατότητες να αντέξουν την παραπληροφόρηση και την κακή πληροφόρηση με βάση την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχουν, τα δωρεάν μέσα ενημέρωσης και την υψηλή εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων, σύμφωνα με την OSI.

Αυτή η τρίτη θέση της Εσθονίας στον πίνακα υφίσταται παρά το ότι το μέσο ετήσιο εισόδημά της είναι μικρότερο από το μισό άλλων πιο πλούσιων ευρωπαϊκών χωρών. Και παρόλο που η Εσθονία έχει πληθυσμό μόλις 1,3 εκατομμύρια, είναι γνωστή ως μία από τις πιο προηγμένες ψηφιακά χώρες στον κόσμο. Η κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας και η «ψηφιακή ικανότητα» αποτελούν συγχρόνως συνισταμένες ώστε να είναι ηγέτης στην τεχνολογία, την ψηφιοποίηση της ψηφοφορίας, της υποβολής φόρων και του μεγαλύτερου μέρους της πολιτικής ζωής.

Και άλλες χώρες προσπαθούν να μάθουν από αυτήν την προσέγγιση της Εσθονίας. Εν όψει των εκλογών του Νοεμβρίου του 2020, στρατιωτικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ επισκέφθηκαν την Εσθονία προκειμένου μάθουν για την καταπολέμηση των ρωσικών τακτικών κυβερνοπολέμου. Το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, ακόμη, το 2020 άκουσε στοιχεία από τον Kumpas της εσθονικής κυβέρνησης για να μάθει για τα προγράμματα κατάρτισης στα Μέσα της χώρας και πώς μπορούν να βοηθήσουν τους πολίτες της «να κατανοήσουν την ψηφιακή προπαγάνδα από τη θέση που βρίσκονται, ως κοντινός γείτονας της Ρωσίας».

Οι καλύτερες δεξιότητες κατάρτισης στα Μέσα «κάνουν τους ανθρώπους μας πιο ανθεκτικούς όχι μόνο στην εχθρική παρέμβαση στον ψηφιακό τομέα, αλλά και στον θόρυβο, την αγένεια, την κακή δημοσιογραφία και οτιδήποτε άλλο», είπε ο Kumpas σε κοινοβουλευτική επιτροπή του Ηνωμένου Βασιλείου για τη δημοκρατία και τις ψηφιακές τεχνολογίες. Οι εθνικές πρακτικές κυβερνοασφάλειας της Εσθονίας ολοκληρώθηκαν εξαιτίας της χρόνιας αλληλεπίδρασής της με τη Ρωσία. Η χώρα ανέκτησε ξανά την ανεξαρτησία της από τη σοβιετική κυριαρχία το 1991 και έκτοτε βρέθηκε μεταξύ των στόχων της ρωσικής επιθετικότητας.

Από την κυβερνοεπίθεση του 2007 στην Εσθονία, η Ρωσία έχει συνάμα κατηγορηθεί για διαδικτυακή επιθετικότητα εναντίον και άλλων γειτονικών χωρών, όπως η Γεωργία και ιδιαίτερα η Ουκρανία. Η ρωσική κυβέρνηση αρνείται σταθερά οποιαδήποτε ανάμειξη στις κυβερνοεπιθέσεις, αλλά καθώς τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώθηκαν κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία τον Ιανουάριο, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ έφτασε στο σημείο να δημοσιεύσει ένα ενημερωτικό δελτίο για τη ρωσική παραπληροφόρηση αναφορικά με την Ουκρανία. Το Ηνωμένο Βασίλειο εξέδωσε επίσης νέες οδηγίες που προτρέπουν τους βρετανικούς οργανισμούς να ενισχύσουν την άμυνά τους έναντι των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο.

«Δεν μας εξέπληξε αυτό που συνέβη στη Γεωργία το 2008 ή στην Ουκρανία το 2014 ή στις ΗΠΑ το 2016», λέει ο Kumpas. Αυτές οι απειλές υπογράμμισαν μόνο την ανάγκη για την Εσθονία να βοηθήσει τους πολίτες της να προστατευθούν από τη ρωσική παρέμβαση, είπε στους βουλευτές μιλώντας στο κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η αυτοδημιούργητη έννοια της «ηλεκτρονικής Εσθονίας» και μιας εξελιγμένης ψηφιακής κοινωνίας έχει ριζώσει βαθιά στους πολίτες. «Μας έχουν ξαναπεί αυτήν την ιστορία τόσες φορές, έχουμε συνηθίσει σε αυτήν την ιδέα. Πρέπει να σκεφτόμαστε όλα τα πράγματα στον κυβερνοχώρο και τα ψηφιακά», λέει η Maria Murumaa-Mengel, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Τάρτου και πρώην καθηγήτρια παιδείας στα μέσα επικοινωνίας για 15 χρόνια. Έχει σχεδιάσει μαθήματα για τα μέσα ενημέρωσης και τους ψηφιακούς γραμματισμούς στο Πανεπιστήμιο του Τάρτου καθώς και για λύκεια.

Στα σχολεία πρωτοβάθμιας και μέσης εκπαίδευσης της Εσθονίας, δεν υπάρχει συγκεκριμένο μάθημα για την παιδεία στα μέσα επικοινωνίας. Αντίθετα, οι έννοιες ενσωματώνονται σε άλλα θέματα. Για παράδειγμα, οι δάσκαλοι μαθηματικών μπορεί να εμβαθύνουν σε στατιστικές, οι οποίες είναι εύκολα παρεξηγημένες ή χειραγωγημένες. Τα μαθήματα τέχνης αναλύουν εικόνες και πώς οι διαφημίσεις ή ορισμένες απεικονίσεις μέσων κάνουν τους θεατές να αντιλαμβάνονται τα πράγματα. Τα μαθήματα κοινωνικών σπουδών θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στην πολεμική προπαγάνδα.

Στο νηπιαγωγείο, τα παιδιά μπορεί να παίζουν με παιχνίδια με λαβές που κατευθύνουν ένα έντομο να κάνει διαφορετικά πράγματα, εξηγεί ο Kumpas. Επισημαίνει ότι αυτό είναι ένα πρώιμο μάθημα στα βασικά της κωδικοποίησης και της έννοιας των αλγορίθμων.

Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν πώς δημιουργείται ψηφιακό περιεχόμενο, καθώς και πώς να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο με ασφάλεια, προσθέτει η Britt Järvet, σύμβουλος στρατηγικού σχεδιασμού στο υπουργείο Παιδείας της Εσθονίας.

Τα εθνικά εκπαιδευτικά πρότυπα, συνάμα, δίνουν στα σχολεία στόχους και αποτελέσματα σπουδών προς επίτευξη. Τα ίδια τα σχολεία αποφασίζουν πώς θα επιτύχουν τους στόχους, έτσι οι δάσκαλοι έχουν ευελιξία όταν επιλέγουν υλικά και μεθόδους μελέτης.

Όμως, το υποχρεωτικό μάθημα «Μέσα και Επιρροή» στο γυμνάσιο της χώρας επικεντρώνεται στον ρόλο των μέσων ενημέρωσης και της δημοσιογραφίας στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του τρόπου λειτουργίας των ρομπότ και των τρολ και κατ΄επέκταση του τρόπου προστασίας από αυτά. Οι μαθητές μαθαίνουν για γεγονός έναντι γνώμης, αξιόπιστες πηγές έναντι αμφίβολες και άλλα εργαλεία κριτικής ανάλυσης.

Εκτός από την υποχρεωτική τάξη, τα λύκεια προσφέρουν συνήθως επιπλέον μαθήματα επιλογής για τα μέσα ενημέρωσης. Σε πολλά τέτοια μαθήματα, οι μαθητές φτιάχνουν μόνοι τους μέσα ενημέρωσης, λέει η Liisa Koik, καθηγήτρια παιδείας των Μέσων στο Lähte της Εσθονίας. Αυτό, λέει, τους βοηθά να μάθουν πώς δημιουργείται περιεχόμενο, δηλαδή βίντεο, φωτογραφίες, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστολόγια – και πώς μπορεί να σχεδιαστεί για να πείσει ή χειραγωγήσει.

Τα μαθήματα παιδείας στα μέσα επικοινωνίας δεν επικεντρώνονται στην πολιτική. Είναι ένας άρρητος κανόνας, αλλά σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά «δε νοιάζονται για την πολιτική», λέει η Murumaa-Mengel. Τα μαθήματα πρέπει να είναι σχετικά με αυτό που ενδιαφέρει τα παιδιά, επισημαίνει.

Τα μιμίδια, οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα βίντεο και τα κινούμενα σχέδια μπορούν να βοηθήσουν στην απεικόνιση απλών αλλά σημαντικών μαθημάτων σχετικά με την αξιολόγηση των πληροφοριών.

Ένας εκπαιδευτικός ιστότοπος της Εσθονίας παρουσίαζε κινούμενα σχέδια για παιδιά που είχαν να κάνουν με την ασφάλεια στο διαδίκτυο και παρείχαν συμβουλές που επίσης σχετίζονται με την ανάλυση της παραπληροφόρησης, όπως: «Να θυμάστε ότι οι πληροφορίες στο διαδίκτυο δεν είναι πάντα αξιόπιστες. Συγκρίνετε τα δεδομένα που βρίσκετε με άλλες πηγές.»

Σε πανεπιστημιακό επίπεδο, η Murumaa-Mengel σχεδίασε ένα προαιρετικό μάθημα παιδείας στο Πανεπιστήμιο του Τάρτου που εκπαιδεύει τους φοιτητές σχετικά με τον τρόπο εργασίας των δημοσιογράφων στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και διδάσκει τις δεξιότητες που χρειάζονται για την ανεξάρτητη αναζήτηση πρόσθετων πληροφοριών, που μπορεί να χρειαστούν για την επαλήθευση γεγονότων.

Σε γενικό επίπεδο, η Järvet λέει ότι το φάσμα της κατάρτισης στα Μέσα στοχεύει να επιτρέψει μια κουλτούρα κριτικής ανάλυσης και να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν «περίπλοκα και κρυφά μηνύματα» στην τηλεόραση, σε ταινίες, στη μουσική ή στο διαδίκτυο.

Δεν υπάρχει ένας τρόπος να διδαχθεί η παιδεία στα μέσα επικοινωνίας. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Εσθονίας δίνει εντολή στα πανεπιστήμια κατάρτισης εκπαιδευτικών της χώρας να διδάσκουν «ψηφιακές ικανοτήτες» εκτός των άλλων. Περισσότερα σχέδια βρίσκονται στο στάδιο της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, ειδικά σε θέματα παιδείας στα Μέσα και στην πληροφόρηση.

Στα σχολεία, δεν υπάρχει τυποποιημένο εθνικό τεστ για την κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας, επομένως οι δάσκαλοι κάνουν τις δικές τους εξετάσεις και αναθέτουν εργασίες. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα εργαλεία αξιολόγησης. Το Εσθονικό Ψηφιακό Ερευνητικό Κέντρο και η Κρατική Καγκελαρία δημιούργησαν ένα δωρεάν διαδικτυακό τεστ με 20 ερωτήσεις οι οποίες αξιολογούν τις δεξιότητες στον εντοπισμό της παραπληροφόρησης. Το τεστ βασίζεται σε λογισμικό από μια εσθονική εταιρεία κυβερνοασφάλειας.

Μια πρόκληση είναι ότι οι Εσθονοί δάσκαλοι έχουν ήδη επιφορτιστεί με πολλά μαθήματα και θέλουν ευελιξία στα μαθήματά τους. Μπορούν να ενσωματώσουν θέματα παιδείας στα μέσα επικοινωνίας εντός των υπαρχόντων μαθημάτων, αλλά «δέχονται πίεση να κάνουν τόσα πολλά», λέει η Koik.

«Ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι να υποστηρίξει τους μαθητές και να τους βοηθήσει να γίνουν άτομα που αντιλαμβάνονται επαρκώς το περιβάλλον γύρω τους και με κριτική σκέψη κατανοούν και αξιολογούν τις πληροφορίες», λέει η Järvet.

Η διδασκαλία της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας στους μεγαλύτερους παραμένει πρόκληση. «Δεν ανησυχώ για τη νεολαία. Ανησυχώ για τους 50άρηδες», λέει η Maia Klaassen, ειδικός ανάπτυξης στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών στο Τάρτου. «Όταν δεν έχεις συναντήσει αλγοριθμικά μοντέλα, δεν καταλαβαίνεις πώς και γιατί βλέπεις κάτι και γιατί οι άλλοι άνθρωποι δε βλέπουν τα ίδια πράγματα».

Ένας άλλος περιορισμός είναι ότι το μάθημα χειραγώγησης των μέσων στο λύκειο δεν είναι υποχρεωτικό στα ρωσικά σχολεία της χώρας. Να σημειωθεί ότι οι Ρώσοι αποτελούν περίπου το 25% του πληθυσμού της Εσθονίας.

Όμως, τα ρωσικά σχολεία προσφέρουν συνήθως μαθήματα επιλογής για τα μέσα ενημέρωσης, έτσι ώστε οι μαθητές να εξακολουθούν να εκτίθενται στην κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας, λέει ο Igor Ljapin, σύμβουλος στρατηγικής επικοινωνίας της κυβέρνησης της Εσθονίας.

Παρ’ όλα αυτά, η Εσθονία εργάζεται για να καταστήσει υποχρεωτικό το μάθημα «Μέσα ενημέρωσης και χειραγώγησης» σε όλα τα λύκεια, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών. Η κυβέρνηση προσπαθεί επίσης να προσεγγίσει τους μεγαλύτερους πολίτες μέσω διαφημίσεων, ανακοινώσεων για τις δημόσιες υπηρεσίες, ανοιχτές συνομιλίες και μια ετήσια Εβδομάδα Κατάρτισης στα Μέσα για την ευαισθητοποίηση σε ολόκληρη τη χώρα. Τα βίντεο κινουμένων σχεδίων σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο έχουν κι αυτά συμβουλές σχετικά με την ανάλυση της παραπληροφόρησης. Τα απλά μηνύματα και οι συμβουλές είναι σημαντικά. Μια μελέτη του 2021 διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι συχνά μοιράζονταν μεταξύ τους παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επειδή δεν έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στο περιεχόμενο της δημοσίευσης.

Οι ερευνητές λένε ότι οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που ενθαρρύνει τους χρήστες να μετακινούνται γρήγορα σε μια ευρεία γκάμα περιεχομένου και να αναζητούν άμεση ανατροφοδότηση σχετικά με τις αναρτήσεις. Αυτός ο σχεδιασμός «μπορεί να αποθαρρύνει τους ανθρώπους να αναλογιστούν την ακρίβεια», προειδοποίησε μια πρόσφατη μελέτη στο περιοδικό Nature. Για να διορθωθεί αυτό, οι ερευνητές προτείνουν ότι οι πλατφόρμες «ζητούν περιοδικά από τους χρήστες να βαθμολογούν την ακρίβεια των τυχαία επιλεγμένων κεντρικών ειδήσεων» για να ενθαρρύνουν τον προσεκτικό έλεγχο του περιεχομένου.

Άλλες έρευνες δείχνουν κάποια στοιχεία ότι η κατάρτιση στα μέσα ενημέρωσης αυξάνει την «αντοχή στην παραπληροφόρηση και είναι σε θέση να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες καταναλώνουν, δημιουργούν και μοιράζονται πληροφορίες», σύμφωνα με μια έκθεση από τη μη κερδοσκοπική αμερικανική εταιρεία, Rand. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να αξιολογηθούν ποιες είναι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι για την κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας.

Η μάχη της Εσθονίας ενάντια στην παραπληροφόρηση έρχεται εν μέσω ενός αυξανόμενου αριθμού ευρύτερων εκστρατειών για την αναγνώριση και την αντιμετώπιση του ζητήματος.

Το 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τόνισε την έννοια της «ανοσοποίησης» των ανθρώπων έναντι της παραπληροφόρησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19. Η εκστρατεία των Ηνωμένων Εθνών «Παύση. Φροντίστε πριν κοινοποιήσετε» ενθάρρυνε επίσης τους ανθρώπους να επαληθεύσουν τις πηγές προτού μοιραστούν κάποιο περιεχόμενο στο διαδίκτυο.

Αξιωματούχοι του ΠΟΥ συνεργάζονται ακόμα με 50 ψηφιακές εταιρείες και πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένων των Facebook, TikTok, Google, Viber, WhatsApp και YouTube, για να διασφαλίσουν ότι οι πληροφορίες υγείας του ΠΟΥ εμφανίζονται πρώτες στις αναζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δίνοντας παράλληλα στους χρήστες έναν τρόπο να αναφέρουν την παραπληροφόρηση όταν τη συναντούν.

Το 2020, το Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) προειδοποίησε για απειλές ως προς την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, κατά τη διάρκεια του λοκντάουν της πανδημίας, ειδικά όταν οι άνθρωποι εργάζονταν ή σπούδαζαν εξ αποστάσεως. Δημιούργησε έναν ιστότοπο «Online Zoo» για παιδιά που χρησιμοποιούσε κινούμενα σχέδια και βίντεο για να τα διδάξει την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

Υπάρχουν και άλλες παγκόσμιες πρωτοβουλίες για την κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας, όπως η Εβδομάδα Κατάρτισης στα Μέσα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η Εθνική Εβδομάδα Κατάρτισης Ειδήσεων στις ΗΠΑ. Η Unesco, ο οργανισμός εκπαίδευσης και πολιτισμού των Ηνωμένων Εθνών, χορηγεί επίσης μια ετήσια εβδομάδα κατάρτισης στα μέσα επικοινωνίας και προωθεί διαδικτυακά μαθήματα επί του θέματος.

Στην Εσθονία, υπάρχουν ενδείξεις ότι όλη η εκπαίδευση έχει αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Kumpas. Η Εσθονία έχει μερικές από τις υψηλότερες δεξιότητες κατάρτισης στα μέσα επικοινωνίας στην Ευρώπη, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις και οι νέοι της φαίνεται να καταναλώνουν τις ειδήσεις διαφορετικά από ανθρώπους σε ορισμένες άλλες χώρες (αν και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι αυτές οι διαφορές μειώνονται). Ο Kumpas, ωστόσο, τονίζει πως η αυξημένη επίγνωση των προβλημάτων που μπορεί να προκαλέσει η παραπληροφόρηση αποτελεί πραγματική νίκη.

«Η κακή πληροφόρηση και η παραπληροφόρηση είναι πραγματικές απειλές», λέει. «Η κατάρτιση στα μέσα επικοινωνίας δεν είναι κάτι που πρέπει να αψηφούμε πια. Είναι κάτι που απαιτούν οι άνθρωποι.»

Πηγή: BBC

Δείτε επίσης: