Ένα γραμμάριο Covid είναι πιο θανατηφόρο και από μια βόμβα υδρογόνου

Η θνησιμότητα ανά γραμμάριο ιού SARS-CoV-2 είναι πολύ υψηλότερη από αυτή μίας βόμβας υδρογόνου. Ωστόσο, ο SARS-CoV-2 δεν ήταν πολύ θανατηφόρος. Η επόμενη πανδημία θα μπορούσε να είναι πιο φονική και για τον λόγο αυτό γίνονται επενδύσεις για να απομακρυνθεί αυτός ο κίνδυνος. Οι επισημάνσεις ανήκουν στον Δανό καθηγητή Βιοπληροφορικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Jotun Hein, διεθνώς αναγνωρισμένο για το γνωστικό του αντικείμενο που αφορά στην ανίχνευση του ανασυνδυασμού σε ιούς. Τη διαδικασία δηλαδή που τρομάζει τους επιστήμονες γιατί αν «αναμιχθούν» τα dna δύο διαφορετικών παραλλαγών μπορεί να προκύψει επικίνδυνο για τον άνθρωπο νέο στέλεχος. «Είναι αδύνατον να εκτιμήσω αν η πανδημία έχει λήξει. Αυτό θα εξαρτηθεί από το τι στελέχη θα αναδυθούν. Προσδοκώ ότι το χειρότερο ολοκληρώθηκε με δεδομένο ότι τα εμβόλια μπορούν να παραχθούν και να δοθούν σε μικρό χρονικό διάστημα», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Hein, για να συμπληρώσει στην συνέχεια ότι «είναι μάλλον απίθανο να αποφύγουμε τις πανδημίες στο μέλλον». «Από την άποψη των πιθανών παθογόνων, η ανθρωπότητα είναι μία εύκολα προσβάσιμη πρώτη ύλη “για κατανάλωση”. Και σε αντίθεση με τα στελέχη της COVID-19, δεν ξέρουμε τι μπορεί να μας περιμένει».

Ο καθηγητής Hein υποστηριζόμενος από το Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα, επισκέπτεται αυτές τις ημέρες το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και η επίσκεψη του αποσκοπεί στην μετάγγιση γνώσεων και ανταλλαγή απόψεων στους εξελικτικούς μηχανισμούς του κορονοϊού SARS-CoV-2 σε συνεργασία με τον επ. καθηγητή, Γκίκα Μαγιορκίνη. Με αφορμή διάλεξη του στις 22/9 που μεταδόθηκε και διαδικτυακά με θέμα την ανίχνευση και μελέτη του γενετικού ανασυνδυασμού με ιδιαίτερη έμφαση στον SARS-CoV-2, του θέσαμε κάποια ερωτήματα.

Ακολουθεί αναλυτικά το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε στο ΑΠΕ ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου ο καθηγητής Βιοπληροφορικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Jotun Hein

Τι είναι ανασυνδυασμός του κορονοϊού;

Ο ανασυνδυασμός είναι η διαδικασία με την οποία ανακατεύεται το γενετικό υλικό από διαφορετικούς ιούς. Πχ μπορεί η Ο4 να αναμιχθεί με την Ο5 και να δώσει ένα νέο στέλεχος

Γιατί είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον ρόλο του ανασυνδυασμού στην πανδημία της COVID-19;

Ο SARS CoV-2 είναι πολύ «φρέσκος» στους ανθρώπους (η μετάδοσή του υπολογίζεται κοντά στον Νοέμβριο του 2019) και το γονιδίωμα του έχει 30.000 γράμματα, και κάθε μήνα αλλάζουν δύο με τρία από αυτά. Για να δημιουργηθεί ένα μεταλλαγμένο στέλεχος όπως πχ η Όμικρον χρειάζεται να γίνουν πολλές από αυτές τις αλλαγές στο γονιδίωμα. Αν ο ιός εξελισσόταν μέσω των απλών αυτών αλλαγών θα άλλαζε με μικρά βήματα, μία αλλαγή την φορά. Ενώ μέσω του ανασυνδυασμού μπορεί και κάνει άλματα στην εξέλιξη. Μπορεί για παράδειγμα να συνδυάσει αλλαγές (από διαφορετικά στελέχη) που δίνουν πλεονέκτημα έναντι του εμβολίου κι έτσι ο ιός να μπορεί πιο αποτελεσματικά να αποφεύγει την ανοσιακή απάντηση.

Είναι οι μεταλλάξεις και ο ανασυνδυασμός επαρκείς για να καταλάβουμε τι συμβαίνει με την εξέλιξη του ιού;

Όχι, πρέπει να προσθέσουμε τουλάχιστον την φυσική επιλογή στο σενάριο. Πολεμάμε τον ιό με το ανοσολογικό μας σύστημα, με τους εμβολιασμούς (δείχνοντας στο ανοσολογικό σύστημα μας τι να ψάξει) και με τα φάρμακα και ο ιός προσπαθεί να τα αποφύγει. Ο ιός προσπαθεί να ξεφύγει εντός ενός ζώου και κατά καιρούς περνάει από ένα ζώο σε άλλο. Πχ από τις νυχτερίδες στον άνθρωπο. Και στις δύο περιπτώσεις εξελίσσεται, όταν κατά τύχη αποκτήσει μία αλλαγή που του δίνει πλεονέκτημα, ώστε να πολλαπλασιάζεται ταχύτερα.

Γιατί είναι χρήσιμη αυτή η γνώση;

Μας βοηθάει να καταλάβουμε πόσο γρήγορα ο ιός αλλάζει, δηλαδή εξελίσσεται και προσαρμόζεται. Για εμάς το μεγάλο άγχος είναι τα στελέχη ανησυχίας, που μας έχουν εκπλήξει δυσάρεστα αρκετές φορές μέχρι τώρα. Το να μπορούμε να καταλάβουμε τι μπορεί να περιμένουμε μας βοηθάει να αξιολογήσουμε τον κίνδυνο. Ας πούμε ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν μολυνθεί από Sars Cov2. Κάθε μολυσμένος περιέχει 10 δισεκατομμύρια ιικά σωμάτια. Ναι, πρόκειται για πολλά ιικά σωμάτια (10 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων) που όμως το βάρος τους είναι λίγα κιλά σε όλους τους μολυσμένους ασθενείς συνολικά. Ωστόσο, ο μολυσμένος υπερτερεί σε κιλά από τον μικρό εχθρό του, τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια φορές. Είναι εντυπωσιακό ότι η θνησιμότητα ανά γραμμάριο ιού SARS-CoV-2 είναι πολύ υψηλότερη από αυτή μίας βόμβας υδρογόνου. Αν και είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των ιικών σωματίων μπορούμε να χαρακτηρίσουμε όλα αυτά τα ιικά σωμάτια με έναν πολύ πιο απλό τρόπο από το να δημιουργούμε μία λίστα τους που θα συμπεριελάμβανε 10 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων ιικών σωματίων. Μπορούμε να επικεντρωθούμε στην πρωτεΐνη ακίδα που χρησιμοποιείται για να εισβάλει στα κύτταρά μας. Κάποιος μετά μπορεί να αναρωτηθεί υπολογιστικά ή πειραματικά, ποιες είναι οι ιδιότητες των ιών που μπορούν να προκύψουν μέσω μίας, δύο, τριών κλπ αλλαγών ή ανασυνδυασμών. Κάπως έτσι θα είχαμε μία «γεύση» από το τι μπορεί να περιμένουμε από μεταλλαγμένους ιούς που μπορεί να προκύψουν στο μέλλον.

Πιστεύετε ότι η πανδημία έχει λήξει;

Είναι αδύνατον να εκτιμήσω. Εξαρτάται από το τι στελέχη θα αναδυθούν. Αλλά προσδοκώ ότι το χειρότερο ολοκληρώθηκε με δεδομένο ότι τα εμβόλια μπορούν να παραχθούν και να δοθούν σε μικρό χρονικό διάστημα και με την εμπειρία που έχουμε αποκτήσει από την εφαρμογή των υγειονομικών μέτρων.

Πώς μπορούμε να είμαστε έτοιμοι για την επόμενη πανδημία;

Οι βασικές επιστημονικές επιτυχίες και τα μαθήματα από την πρόσφατη πανδημία μπορούν να αποτελέσουν παρακαταθήκη και έτσι θα μπορούσαμε να αντιδράσουμε πολύ ταχύτερα την επόμενη φορά. Ωστόσο, ο SARS-CoV-2 δεν ήταν πολύ θανατηφόρος, η επόμενη πανδημία θα μπορούσε να είναι πιο φονική.

Μπορούμε να αποφύγουμε τις πανδημίες γενικά;

Είναι μάλλον απίθανο να τις αποφύγουμε στο μέλλον. Ο Homo sapiens έχει εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Από την άποψη των πιθανών παθογόνων, η ανθρωπότητα είναι μία εύκολα προσβάσιμη πρώτη ύλη «για κατανάλωση». Και σε αντίθεση με τα στελέχη της COVID-19, δεν ξέρουμε τι μπορεί να μας περιμένει οπότε είναι ξεκάθαρο ότι γίνονται επενδύσεις για να επιτηρηθεί αυτός ο κίνδυνος.

Πηγή: ΑΠΕ