Γιατί κανείς δεν είναι σίγουρος εάν η μετάλλαξη Δέλτα είναι πιο θανατηφόρα

Οι μεταλλάξεις μεταδίδονται γρηγορότερα, αλλά δεν έχουν απαραιτήτως την πρόθεση να σκοτώνουν συχνότερα.

Ο κοροναϊός βρίσκεται σε μια σοβαρή διαδικασία αυτο-βελτίωσης. Από όταν προσέβαλε τον  ανθρώπινο πληθυσμό, o SARS-CoV-2 έχει κατακερματιστεί σε εκατοντάδες είδη, με κάποια να προκαλούν νέες, γρήγορες στην εξάπλωση παραλλαγές. Την περασμένη άνοιξη μια πιο μολυσματική εκδοχή του ιού ξεπέρασε για πρώτη φορά τον αρχικό κορονοϊό, πριν δώσει τη θέση της στην υπερ-μεταδοτική μετάλλαξη Άλφα. Τώρα η Δέλτα, πιθανότατα η πιο μεταδοτική μετάλλαξη  έως σήμερα, είναι έτοιμη να διεκδικήσει τη παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. 

Ο ιός διαρκώς βελτιώνεται στον πρωταρχικό του στόχο: να μας μολύνει. Οι ειδικοί φοβούνται ότι ίσως να πάρει αρκετό χρόνο πριν το παθογόνο φτάσει στην πιθανή ύψιστη μεταδοτικότητα του. “Ένας ιός προσπαθεί πάντα εάν μπορεί να ενισχύσει τη μεταδοτικότητα του”, λέει η Jemma Geoghegan, εξελικτικός ιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Οτάγκο. 

Ωστόσο, άλλες πτυχές της εξελισσόμενης πορείας του ιού, είναι πολύ πιο δύσκολο να προβλεφθούν, ή ακόμη και να διερευνηθούν. Οι ερευνητές εξακολουθούν να μην έχουν πλήρη κατανόηση για το ποιες παραλλαγές μπορεί να προκαλέσουν περισσότερες περιπτώσεις σοβαρής νόσησης ή θανάτου, μια μέτρηση που ονομάζεται λοιμογόνος δύναμη. Και ενώ η πιθανότητα μετάδοσης ενός ιού μπορεί μερικές φορές να αυξήσει την τάση του να σκοτώνει, αυτά τα δύο δεν συνδέονται απαραιτήτως αναπόσπαστα με κανέναν τρόπο: Τα μελλοντικά στελέχη του κοροναϊού θα μπορούσαν να είναι πιο θανατηφόρα, ή λιγότερο, ή τίποτα από τα δύο. Συνεχίζουμε να προσπαθούμε να κατατάξουμε συγκεκριμένες μεταλλάξεις ως «πιο επικίνδυνες», «πιο θανατηφόρες» ή «πιο προβληματικές», αλλά η ιογενής εξέλιξη είναι ένα απλό, ασυνάρτητο χάος – μια διαρκώς μεταβαλλόμενη ιστορία που πρέπει να παρακολουθήσουμε ενώ εξελίσσεται σε πραγματικό χρόνο. «Δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε λέγοντας «ω, αυτό είναι το τέλος των μεταλλάξεων», λέει η Akiko Iwasaki, ιολόγος και ανοσολόγος στο Yale.

Όσο ο ιός έχει ξενιστές να μολύνει, θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται με τρόπους που δεν μπορούμε να προβλέψουμε πλήρως. Η βιολογική του ιδιοτροπία κάνει δύσκολο να αξιολογήσουμε τους κινδύνους που έχουμε ακόμη μπροστά μας και να προβλέψουμε το επόμενο εμπόδιο της πανδημίας που θα χρειαστεί να ξεπεράσουμε. Αλλά και ο δικός μας ρόλος σε αυτήν τη σχέση έχει επίσης σημασία: Το τι μπορεί να επιτύχει ο ιός εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από εμάς, πράγμα που ισχύει και για την εξέλιξή του.

Όσο απεγνωσμένα και να θέλουμε να τον απομακρύνουμε, ο κύριος στόχος κορονοϊού είναι να έρθει πιο κοντά μας. Η βιολογική του υποχρέωση είναι να μπει μέσα σε κάποιο ξενιστή, να αναπαραχθεί, να διαδοθεί, και έπειτα να αρχίσει τη διαδικασία από την αρχή. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, ο SARS- CoV-2 έχει προσβάλει τουλάχιστον 180 εκατομμύρια άτομα, και εξακολουθεί να θέλει να μολύνει και άλλους. “Η εξελικτική πίεση για έναν ιό είναι η μεταδοτικότητα”, λέει η Iwasaki. Τυχόν αλλαγές που συμβάλλουν το συντομότερο στην αύξηση της μεταδοτικότητας θα βοηθήσουν τον ιό να ανθίσει, όπως ένα ζιζάνιο που αναπτύσσεται γρήγορα σε έναν νέο κήπο.

Οι περισσότερες μεταλλάξεις που συμβαίνουν στο γονιδίωμα του SARS-CoV-2 είναι ασήμαντες, ακόμη και επιζήμιες για τη μετάδοση του ιού. Περιστασιακά, ωστόσο, ένας ιός θα βρει μια στιγμή πλεονεκτήματος. Ενώ όλες οι άλλες μεταλλάξεις του αρχικού ιού θα είναι ισοδύναμες, αυτή η συγκεκριμένη μετάλλαξη θα έχει ένα πλεονέκτημα έναντι τους και θα μπορεί να τις ξεπεράσει. Οι επιδημιολόγοι που εξετάζουν τους ασθενείς θα δουν μια αύξηση στο ποσοστό των ανθρώπων που προσβάλλονται  από μια συγκεκριμένη εκδοχή του ιού – μια αύξηση τόσο μεγάλη και τόσο ξαφνική που δεν θα μπορεί να εξηγηθεί ως τυχαία. Μια τέτοια αύξηση προειδοποίησε του ειδικούς όταν πρωτοεμφανίστηκε η μετάλλαξη Άλφα, λίγο πριν κατακτήσει ολόκληρο τον κόσμο . “Πήγε από το τίποτα στα πάντα απίστευτα γρήγορα”, λέει ο Joseph Fauver, ένας επιδημιολόγος του Yale. Τώρα η μετάλλαξη Δέλτα φαίνεται να ακολουθεί τα βήματα της προκατόχου της: εμφανίστηκε αρχικά στην Ινδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου κυριάρχησε έναντι άλλων πιο αδύναμων μεταλλάξεων, και έπειτα διαδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. 

Το πώς ακριβώς η Άλφα και η Δέλτα πραγματοποίησαν την τόσο γρήγορη αύξηση τους δεν είναι τόσο ξεκάθαρο: ο SARS-CoV-2 έχει πιθανότατα βρει πολλούς τρόπους για να μεταδίδεται πιο αποτελεσματικά στους ξενιστές. Συγκεκριμένες αλλαγές του γονιδιώματος του ιού μάλλον έχουν βοηθήσει την Άλφα να προσκολλάται πιο εύκολα στο εξωτερικό μέρος των κυττάρων, άλλες μπορεί να έχουν αυξήσει τη δυνατότητα της Δέλτα να συγκεντρώνεται στους αεραγωγούς, το φυσικό σημείο εξόδου του ιού. Ακόμη, άλλες γενετικές αλλαγές θα μπορούσαν να κάνουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις ισχυρότερες, ίσως επιτρέποντας τους να παραμένουν για ώρα στη μύτη, έτσι ώστε ο ξενιστής να μένει για μεγαλύτερο διάστημα μεταδοτικός.

Αυτές οι διαφορετικές δυνατότητες μπορούν να διαχωριστούν μέσα από πειράματα σε εργαστηριακά κύτταρα και ζώα, αλλά όλες συγκλίνουν σε μια συγκεκριμένη αρχή, λέει η Angela Rasmussen, ιολόγος του Οργανισμού Εμβολίων και Λοιμωδών Νόσων του Saskatchewan του Καναδά. “Αυτό που βλέπουμε είναι έναν ιό που γίνεται πιο αποτελεσματικός στο να δημιουργεί περισσότερους ιούς”. Έχοντας επαρκή χρόνο με έναν νέο ξενιστή, οι περισσότεροι ιοί θα πρέπει να αναμένεται να είναι πιο μεταδοτικοί, ο κορονοϊός πιθανότατα  δεν αποτελεί εξαίρεση.

Ένας πιο μεταδοτικός ιός μπορεί αρχικά να θεωρηθεί πιο θανατηφόρος: Οι βελτιωμένες δυνατότητες εισβολής του στον οργανισμό, θα μπορούσαν να του επιτρέψουν να γραπωθεί πιο σφιχτά στον ξενιστή του, αυξάνοντας τα επίπεδα αρκετά ψηλά έτσι ώστε να μπορεί να κατακλύσει το σώμα. “Σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσες να έχεις τη μεταδοτικότητα και τη λοιμώδη δύναμη να αυξάνονται ταυτόχρονα”, λέει ο Paul Turner, εξελικτικός βιολόγος και ιολόγος του πανεπιστημίου του Yale. Ορισμένοι ερευνητές έχουν υποθέσει ότι αυτή θα μπορούσε να είναι η ιστορία πίσω από τις μεταλλάξεις Άλφα και Δέλτα, που και οι δύο έχουν συνδεθεί με  αύξηση των εισαγωγών σε νοσοκομεία. Ωστόσο, τα μοτίβα αυτά δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί οριστικά και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ο κοροναϊός εξελίσσεται συστηματικά για να γίνει πιο επικίνδυνος, λέει ο Τέρνερ . Οι ιοί είναι μικροσκοπικές οντότητες πεινασμένες για εξάπλωση και όχι για σφαγή. Η ταλαιπωρία του ξενιστή τους δεν είναι επιτακτική ανάγκη για να επιμείνουν. Εάν συμβεί αύξηση της λοιμογόνους δύναμης τους, αυτή είναι συνήθως τυχαία – μια παράπλευρη ζημιά από την αύξηση της μεταδοτικότητας.

Η πορεία προς τη μεταδοτικότητα δεν επιφέρει πάντοτε και αύξηση της λοιμογόνους δύναμης. Πολλοί άνθρωποι έχουν βρεθεί να κουβαλάνε σιωπηρά τόνους του SARS-CoV-2 στους αεραγωγούς τους, χωρίς κανένα κακό αποτέλεσμα. Περιστασιακά, τα δύο χαρακτηριστικά μπορούν ακόμη και να συγκρουστούν μεταξύ τους αναγκάζοντας τους ιούς να γίνουν λιγότερο επιθετικοί με τον καιρό, με σκοπό να μεταδίδονται πιο γρήγορα. Ο υπερ-μολυσματικός ιός του “μυξώματος” για παράδειγμα, ενός παθογόνου που εισήχθη σκοπίμως σε Αυστραλιανά κουνέλια τη δεκαετία του ΄50 ως μια μορφή βιολογικού ελέγχου, φαίνεται να έχει γίνει λιγότερο θανατηφόρος με τον καιρό. Αντί να σκοτώνει τα κουνέλια αμέσως, άρχισε να παρατείνει την ασθένεια των ξενιστών του – και κατ’ επέκταση, το δικό του μολυσματικό παράθυρο.

Αλλά το μύξωμα αποτελεί περισσότερο την εξαίρεση παρά τον κανόνα. Σούπερ-θανατηφόροι ή εξαντλητικοί ιοί όπως ο Έμπολα και ο Δάγγειος πυρετός, δεν φαίνεται να γίνονται πιο ήπιοι επισημαίνει ο Fauver: μεταδίδονται καλά ως έχουν. Ο SARS-CoV-2 ίσως να μην έχει ιδιαίτερο λόγο να γίνει πιο ήπιος, αφού η περισσότερη από τη μετάδοση του γίνεται πριν εμφανιστούν σοβαρά συμπτώματα: ”Δεν σκοτώνει ανθρώπους προτού κολλήσουν κάποιον άλλο”, λέει η Rasmussen. Εάν οι μοίρες της λοιμογόνου δύναμης και της μεταδοτικότητας του SARS-CoV-2 δεν συνδέονται στενά, «δεν υπάρχει υπεύθυνος τρόπος να κάνουμε προβλέψεις σχετικά με το πώς θα μεταβληθεί η λοιμογόνος δύναμη του τώρα», λέει ο Brandon Ogbunu, εξελικτικός και υπολογιστικός βιολόγος στο Yale. 

Η Άλφα και η Δέλτα μπορεί ακόμη να είναι, σωματίδιο προς σωματίδιο, πιο τρομεροί εχθροί από τις άλλες μεταλλάξεις. Εάν με συνέπεια προκαλούν σοβαρότερη νόσηση, νοσηλείες, και θανάτους, τότε αυτές οι τάσεις πρέπει σίγουρα να μας τραβήξουν την προσοχή. Αλλά η οριστική σύνδεση τους με συγκεκριμένα ιογενή χαρακτηριστικά ή μεταλλάξεις είναι δύσκολη, εν μέρει επειδή η ίδια η λοιμογόνος δύναμη είναι μια μπερδεμένη έννοια. “Είναι ένας κάπως καταστροφικός όρος”, λέει ο Ogbunu. Προορίζεται για να εκφράζει την ζημιά που προκαλεί ένα παθογόνο στον ξενιστή. Αλλά η “ζημιά” είναι υποκειμενική, και εξαρτάται τουλάχιστον εξίσου από τον ξενιστή και τον ιό. Αν το να μετράς τη μεταδοτικότητα μπορεί απλώς να σημαίνει να κοιτάζεις εάν μια μετάλλαξη είναι παρούσα και σε ποιο βαθμό, το να μετράς τη λοιμογόνο δύναμη είναι μια πιο ποιοτική ανάλυση του πως ο ιός και το σώμα αλληλοεπιδρούν, σε μια σειρά από διαφορετικά περιβάλλοντα. Εάν οι μεταλλάξεις ήταν ζιζάνια η λοιμογόνος δύναμη θα εξέταζε το πόσο καταστροφικά είναι, και η απάντηση σε μεγάλο βαθμό θα επηρεαζόταν από την ευαισθησία των φυτών του κήπου στα οποία επιτίθονταν.

Οι νοσηλείες και οι θάνατοι, δύο από τα πιο χειροπιαστά στοιχεία της λοιμογόνους δύναμης, μόνα τους μπορεί να είναι τρομακτικά δεδομένα για να χρησιμοποιηθούν, λέει ο Müge Çevik, ιολόγος και ειδικός στις μολυσματικές ασθένειες στο πανεπιστήμιο του St.Andrews. Δεν έχουν όλα τα μέρη τις ίδιες προδιαγραφές φροντίδας, ή την ίδια πρόσβαση σε θεραπείες. Άρρωστοι άνθρωποι μπορεί να εισαχθούν σε νοσοκομεία λόγω μιας πιο επιθετικής μορφής του ιού ή εξαιτίας άλλων παραγόντων που τους κάνουν πιο ευάλωτους.  Η ανοσία στον SARS-CoV-2 χτίζεται επίσης με τον καιρό, μπερδεύοντας την ευπάθεια ακόμη περισσότερο. Και οι περισσότερη από τη δυσκολία που προκαλεί ο ιός παραμένει εκτός των νοσοκομείων. Η δυσκολία στο να συγκρίνουμε πληθυσμούς ίσως να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους μερικές φορές  διαφορετικές μελέτες που εξετάζουν τη μετάλλαξη δίνουν ασύμφωνα αποτελέσματα. Οι ενισχυμένοι δείκτες κρουσμάτων έχουν ένα τρόπο να αυτο-ενισχύονται: Όταν πολλοί άνθρωποι αρρωσταίνουν ξαφνικά, ίσως επειδή μια πιο μεταδοτική μετάλλαξη έχει εμφανιστεί, τα συστήματα υγείας δέχονται πίεση, και περισσότεροι άνθρωποι ενδέχεται να χάσουν τη ζωή τους, ακόμη και εάν ο ιός από μόνος του δεν είναι τόσο επικίνδυνος. “Η επιδημιολογία είναι τόσο περίπλοκη, που είναι δύσκολο να καταλήξεις κάπου” λέει ο Vineet Menachery, ιολόγος του Πανεπιστημίου του Τέξας εξειδικευμένος στους κορονοϊούς . (Οι ερευνητές πλέον γενικά συμφωνούν ότι η μετάλλαξη Άλφα είναι πιο θανατηφόρα από τις άλλες μεταλλάξεις, χωρίς όμως τα νέα για τη μετάλλαξη Δέλτα να είναι σίγουρα).

Αυτό επιβάλλει στους ερευνητές να καταγράφουν σχολαστικά όχι μόνο τις μεταλλάξεις που μας μολύνουν, αλλά και τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που επηρεάζουν περισσότερο, λέει η Rebekah Honce, ιολόγος στο νοσοκομείο παίδων του St. Jude. “Είναι ένα τρίπτυχο ξενιστή, ιού και περιβάλλοντος – δεν μπορείς να αγνοήσεις κανένα από αυτούς τους τρεις παράγοντες”.

Αναπόφευκτα η COVID-19 θα δείχνει διαφορετική στο μέλλον. Αλλά η σχέση μας με τον ιό δε θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από τις γενετικές του μεταβολές: Θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι ανοσολογικές άμυνες που αυξάνουμε ενάντια στο SARS-CoV-2 θα διαμορφώσουν την εξελικτική του πορεία.

Με τους εμβολιασμούς να αυξάνονται σε πολλά μέρη του κόσμου, και έχοντας έτσι λιγότερους διαθέσιμους ξενιστές για να προσβάλλει, ο ιός αρχίζει να χτυπά σε εμπόδια και σταδιακά να εξασθενεί. “Με τους εμβολιασμούς, κάνουμε λιγότερο πιθανό να εμφανιστούν νέες μεταλλάξεις”, λέει ο Çevik. Τελικά, καθώς χτίζονται οι συλλογικές μας άμυνες, ο SARS-CoV-2 μπορεί να μην μας ενοχλεί περισσότερο από έναν κορονοϊό κοινού κρυολογήματος, προκαλώντας μόνο φευγαλέα και ασήμαντα συμπτώματα στους περισσότερους ανθρώπους, των οποίων τα σώματα θα έχουν ξαναέρθει σε επαφή με κάποια εκδοχή του παθογόνου, λέει η Jennie Lavine, επιδημιολόγος και ιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Emory. Αυτό, βεβαίως, καθιστά εξαιρετικά σημαντική την πιο δίκαιη πρόσβαση στα εμβόλια, έτσι ώστε να μην γίνουν μη προστατευμένα μέρη του κόσμου καυτές εστίες μετάλλαξης.

Εάν αφεθεί μόνο στις δικές του δυνάμεις, ο ιός μπορεί υποθετικά να “ελεγχθεί” μόνος του. Αλλά μπορεί να μην έχει και κίνητρο για να μην κάνει κάτι τέτοιο. “Το να στηριζόμαστε στον ιό για να γίνει πιο αδύναμος από μόνος του είναι ένα κακό στοίχημα”, σαν να περιμένεις από οποιονδήποτε εχθρό να ρίξει τις άμυνες του, λέει η Iwasaki. Η καλύτερη κίνηση ίσως να είναι να επικεντρωθούμε στις άμυνες μας, τα εργαλεία τα οποία ξέρουμε ήδη πολύ καλά. 

Έρευνα: Η ανάμειξη διαφορετικών εμβολίων παρέχει προστασία – Ποιος συνδυασμός είναι καλύτερος

Υπάρχει μια περίεργη προειδοποίηση για την ανάπτυξη των εμβολίων. Παρ’ ότι οι εμβολιασμοί δεν είναι  η αιτία των μεταλλάξεων του SARS-CoV-2, η ανοσία που προσφέρουν μπορεί να σπρώξει τον ιό προς μια άλλη κατεύθυνση, την οποία θα πρέπει να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε. Ένα λιγότερα εξαιρετικό εμβόλιο που αναπτύχθηκε για να περιορίσει τη νόσο του Μάρεκ στα κοτόπουλα οδήγησε έναν ιό στο να γίνει πιο μεταδοτικός και αύξησε τη λοιμογόνο μεταδοτικότητα του, κάνοντας το παθογόνο πιο επικίνδυνο στα “ανεμβολιάστα” πτηνά. (Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει με τον SARS-CoV-2 και τα ως τώρα εξαιρετικά μας εμβόλια, αλλά ο ιός θα συνεχίσει να αποτελεί μια πολύ μεγάλη απειλή για όσους δεν έχουν αποκτήσει ανοσία.) Η πίεση από τα εμβόλια θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει στην εξάπλωση παραλλαγών που είναι καλύτερες στο να αποφύγουν τις άμυνες μας και, ίσως, να παρακάμπτουν μερικά από τα εμβόλια μας. Μερικές παραλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της Δέλτα, έχουν ήδη δείξει την ικανότητα να αποφεύγουν ορισμένα αντισώματα – ένα ακόμη χαρακτηριστικό, που επιτρέπει στον ιό να εισέλθει πιο εύκολα στον ξενιστή του, λέει ο Çevik. 

Στα επόμενα χρόνια πιθανότατα θα πρέπει να τροποποιήσουμε τις συνταγές των εμβολίων μας για να συμβαδίζουμε με τον ταχέως μεταβαλλόμενο ιό. Αλλά κάθε εμβόλιο που δημιουργείται έχει τη δυνατότητα να αποκλείσει μια διαδρομή που ο ιός θα μπορούσε διαφορετικά να είχε ακολουθήσει. Τα ιογενή γονιδιώματα δεν μεταβάλλονται απεριόριστα – μπορούν να τροποποιήσουν μόνο το αρχικό υλικό που τους έχει δοθεί και δεν μπορούν να κάνουν συγκεκριμένες αλλαγές χωρίς να εμποδίσουν την πολύτιμη ικανότητά τους να εξαπλωθούν. Με την πάροδο του χρόνου, ίσως να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στρατηγικά τα εμβόλια, για να αναγκάσουμε τον SARS-CoV-2  να ακολουθήσει πιο προβλέψιμες εξελικτικές διαδρομές, λέει ο Turner: «Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο κερδίζουμε τον έλεγχο». Εάν πρόκειται να ζήσουμε με αυτόν τον ιό μακροπρόθεσμα – όπως αναγκαστικά θα γίνει – τότε τα εμβόλια είναι το κλειδί μας για τη δημιουργία μιας βιώσιμης σχέσης μαζί του, μια σχέσης στην οποία εμείς θα έχουμε το πλεονέκτημα. Μπορούμε να κάνουμε την εξέλιξη του ιού να αντιδρά σε εμάς και όχι το αντίστροφο.

Πηγή: The Atlantic 

Δείτε επίσης: