Παίζει ρόλο το DNA στην προσωπικότητα του ανθρώπου; Είναι εφικτή η κλωνοποίηση;

Η 25η Απριλίου έχει ανακηρυχθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα DNA. Σαν σήμερα, το 1953, οι βιολόγοι (και μετέπειτα Νομπελίστες) Φράνσις Κρικ και Τζέιμς Γουάτσον δημοσίευσαν την πρωτοποριακή εργασία τους για τη χημική δομή του DNA. Πρόκειται για τη σημαντικότερη ανακάλυψη του 20ου αιώνα, καθώς οι δύο επιστήμονες αποσαφήνισαν τη δομή της περίφημης έλικας του DNA, προσφέροντας γνώση για πρόγνωση και πρόληψη των ασθενειών αλλά και της γενετικής.

Ο Σπύρος Γκέλης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Βιολογίας του Α.Π.Θ. και μιλάει στην Parallaxi για τις κύριες λειτουργίες του DNA, τις βασικές διαφορές του με το RNA, κατά πόσο επηρεάζει την προσωπικότητα του ανθρώπου, καθώς και τις ηθικές διαστάσεις της κλωνοποίησης.

Οι λειτουργίες του DNA και του RNA

Το DNA είναι ένα μόριο που βρίσκεται σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς (ιούς, βακτήρια, φυτά, ζώα κ.λπ.) Έχουν ένα μόριο μέσα στο κύτταρο τους – ακόμα κι όταν δεν έχουν κύτταρο, όπως οι ιοί-, στο οποίο είναι γραμμένη όλη η πληροφορία για να μπορεί ο κάθε οργανισμός να ζήσει και να υπάρξει.

Το DNA είναι τα αρχικά αυτού που ονομάζουμε: «Δεσοξυριβονουκλεϊνικό οξύ». Αποτελείται από σάκχαρα, που ονομάζονται «Πεντόζες», από «Φωσφορικές ομάδες» και από κάποιες ομάδες που ονομάζονται «Αζωτούχες βάσεις», οι οποίες είναι το αλφάδι του DNA: «Αδενίνη», «Θυμίνη», «Γουανίνη», «Κυτοσίνη».

Το DNA με το RNA (Ριβοζονουκλεϊκό οξύ) έχουν βασικές διαφορές στον ρόλο που επιτελούν. Το DNA είναι το βιβλίο στο οποίο είναι γραμμένη η πληροφορία και το RNA είναι το μόριο, το οποίο εκτελεί αυτήν την οδηγία, ανάλογα με το κύτταρο που βρίσκεται και τον ιστό. Άλλη πληροφορία εκτελείται σε ένα κύτταρο που βρίσκεται στο συκώτι μας, άλλη στο ήπαρ, άλλη σε ένα κύτταρο του δέρματος, του ματιού ή της γλώσσας. Άρα είναι ένα βιβλίο που έχει τις οδηγίες για όλα τα πράγματα, αλλά δεν είναι απαραίτητα τα πάντα, για όλα τα κύτταρα και όλους τους οργανισμούς.

Για παράδειγμα, έχουν και οι άνδρες τις οδηγίες για το πως να παράγουν γάλα από τους μαστούς τους, αλλά δεν το κάνουν, λόγω φύλου. Άρα αυτή η οδηγία δεν εκτελείται ποτέ. Συνεπώς, για το τί θα εκτελεστεί, το πότε και το πώς, είναι υπεύθυνο το RNA. Η βασική χημική τους διαφορά είναι ότι έχει Ουρακίλη, αντί για Θυμίνη και είναι μονόκλωνο, σε αντίθεση με το DNA, που είναι δίκλωνο.

Το DNA που αποκτά ένας άνθρωπος το παίρνει μισό από τον έναν γονέα, και το άλλο μισό από τον άλλον. Είναι μια ιδιαίτερα σύνθετη διαδικασία μέσω της μίτωσης, που είναι ο διπλασιασμός του DNA και τελικά γίνεται μια μείωση, ώστε στα γαμετικά κύτταρα (σπερματοζωάριο ανδρών, ωάριο γυναικών) να υπάρχει το μισό γενετικό υλικό και όταν αυτά τα δύο ενώνονται να προκύψει ένα ολόκληρο γενετικό υλικό, που θα είναι η γενετική κληρονομία του ανθρώπου, του ζώου ή του φυτού.

DNA και Προσωπικότητα

Το DNA επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητα του ανθρώπου, γιατί σε αυτό είναι γραμμένα γονίδια που σχετίζονται με τις ανώτερες φλοιικές λειτουργίες, δηλαδή με αυτό που διαμορφώνει την προσωπικότητα ενός ανθρώπου. Αλλά γνωρίζουμε στην επιστήμη ότι πάρα πολλά ερεθίσματα – αυτού που λέμε περιβάλλον, εμείς οι βιολόγοι – έχουν εξ ίσου, αν όχι μεγαλύτερη επίδραση στο πως θα διαμορφωθεί η προσωπικότητα ενός ανθρώπου ή ζώου ή φυτού, γιατί κι αυτά έχουν συμπεριφορές.

Υπάρχουν κάποια γονίδια που σχετίζονται με την συμπεριφορά μας και την προσωπικότητα μας, αλλά εξαρτάται κι από το περιβάλλον. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις σύνθετες λειτουργίες, όπως η προσωπικότητα, αλλά και σε απλές, όπως το χρώμα του δέρματος, που εξαρτάται σε έναν βαθμό κι από τους γονείς, αλλά και από το αν θα είμαι κλεισμένος σε ένα δωμάτιο ή αν θα περάσω όλη μου την ζωή στην παραλία. Δεν θα έχω το ίδιο χρώμα δέρματος με το γενετικό μου υπόβαθρο. Άλλο χρώμα δέρματος έχω το καλοκαίρι κι άλλο τον χειμώνα. Αυτό συμβαίνει με πολλές άλλες λειτουργίες. Για αυτό τον λόγο είναι σύνθετη αυτή η αλληλεπίδραση που συμβαίνει μεταξύ της γενετικής κληρονομιάς και του περιβάλλοντος.

Κλωνοποίηση και ηθικές διαστάσεις

Η κλωνοποίηση είναι εφικτή εδώ και πολλές δεκαετίες. Αυτό που ακούγεται περισσότερο, είναι η κλωνοποίηση ανθρώπινων εμβρύων, η οποία είναι κι αυτή εφικτή με τις τεχνολογικές δυνατότητες που υπάρχουν. Αυτό που απασχολεί, είναι η ηθική διάσταση. Για αυτούς τους σκοπούς έχουν συσταθεί σε όλα τα κράτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιτροπές βιοηθικής που εξετάζουν τέτοια ζητήματα που προκύπτουν από τις δυνατότητες της βιοτεχνολογίας. Βιοτεχνολογία είναι οι διάφορες τεχνολογίες που μπορούμε να έχουμε για να τροποποιήσουμε το γενετικό υλικό των ανθρώπων και τις παρεμβάσεις που μπορούμε να κάνουμε. Εδώ επεμβαίνει η κοινωνία, η πολιτεία, η πολιτική και η ίδια η ηθική.

Δεν είμαστε σίγουροι πως αν παίρναμε το DNA, κάποιου θα φτιάχναμε έναν ίδιο άνθρωπο. Μπορεί να είχε χαρακτηριστικά που να έρεπαν προς αυτή την κατεύθυνση αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο. Δεν θα συνέβαινε ποτέ! Δεν μπορούμε να αντιγράψουμε την προσωπικότητα.

Παράδειγμα πανομοιότυπων αντιγράφων είναι τα μονοζυγωτικά δίδυμα. Πρόκειται για ένα κλωνοποιημένο ζυγωτό, το οποίο διαιρέθηκε. Ωστόσο, μπορεί να γίνει και τεχνητά αυτό. Αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν θα επιδείξουν ίδια συμπεριφορά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους, διότι δεν θα λάβουν τα ίδια ερεθίσματα από το κοινωνικό τους περιβάλλον.