Επιστολή μεταπτυχιακών φοιτητών του ΕΜΠ σε Σακελλαροπούλου, Μενδώνη για τα αρχαία στο σταθμό «Βενιζέλου»

Στα πλαίσια της γενικότερης κινητοποίησης για να μην καταστραφούν τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα του σταθμού “Βενιζέλου”, μεταπτυχιακοί φοιτητές του προγράμματος «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΜΝΗΜΕΙΩΝ» του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου έστειλαν επιστολή για το θέμα στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κ. Σακελλαροπούλου, αλλά και στην αρμόδια υπουργό, Λίνα Μενδώνη.

Αναλυτικά όσα αναφέρουν σε αυτήν:

Τον τελευταίο χρόνο, η επιστημονική κοινότητα, οι άνθρωποι του πολιτισμού και οι κάτοικοι της  πόλης της Θεσσαλονίκης, έγιναν μάρτυρες μιας πολύ δυσάρεστης εξέλιξης, που απειλεί την ίδια την αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης. Ενώ έπειτα από αγώνες χρόνων, εκ μέρους  πολιτών, πολιτιστικών σωματείων και επιστημόνων, η κατασκευή του σταθμού «Βενιζέλου» τελικά προχωρούσε βάσει εγκεκριμένης μελέτης, που μεριμνούσε για την κατά χώραν διατήρηση του θησαυρού που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών για τον μητροπολιτικό σιδηρόδρομο της Θεσσαλονίκης, αιφνίδια ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό της χώρας και στη συνέχεια αποφασίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού (κατόπιν γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου), η ανατροπή του σχεδίου της επιτόπιας διατήρησης των αρχαιοτήτων, προκρίνοντας τη λύση της απόσπασης και επανατοποθέτησής τους, κρίνοντας ανέφικτη τη λύση που ήδη βρισκόταν σε στάδιο εφαρμογής.

Όπως είναι γνωστό, η Θεσσαλονίκη, πόλη της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με ολοένα και αυξανόμενη σημασία, που την κατέστησε έδρα του Τετράρχη Γαλέριου ανάμεσα στα τέλη του 3ου και τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ., αποτέλεσε στη συνέχεια μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τα ευρήματα που ήρθαν στο φως στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, δηλαδή στο σταυροδρόμι της Μέσης Οδού της βυζαντινής  περιόδου, συνθέτουν ένα από τα πλέον σημαντικά, επιτόπου διατηρημένα, τμήματα αστικού ιστού στην περιοχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Σε αυτόν τον εντυπωσιακό αρχαιολογικό χώρο συνυπάρχουν, ένα μεγάλο τμήμα της διαχρονικά κεντρικής οδικής αρτηρίας της Θεσσαλονίκης (της σημερινής Εγνατίας) με τα δημόσια και τα ιδιωτικά κτήρια που την περιέβαλλαν. Το σύνολο αυτό κατασκευασμένο με μεγάλη ποικιλία υλικών, από τα ανθεκτικά μάρμαρα μέχρι την ταπεινή λάσπη, έχει πολύ μεγάλη ιστορική και αρχαιολογική αξία και αποτελεί ένα πολύτιμο δώρο που άφησαν οι πρόγονοί μας στην πόλη. Αποτελούν μοναδικά παγκοσμίως αρχαιολογικά ευρήματα, υλικά τεκμήρια της δομής και της οργάνωσης της δεύτερης σημαντικότερης πόλης του Βυζαντίου.

Μαζί με τα δεκαπέντε μνημεία που είναι ήδη ενταγμένα στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, η Θεσσαλονίκη έχει μια μεγάλη ευκαιρία να προσθέσει και ένα υψηλής σημασίας κομμάτι του αστικού ιστού της, με μεγάλη ιστορική και αισθητική αξία, που εφόσον διατηρηθεί η αυθεντικότητά του, θα αναδείξει περαιτέρω την εικόνα της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, γεγονός το οποίο θα έχει πολλαπλά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη για την ίδια την πόλη.

Η μελέτη για την απόσπαση των αρχαιοτήτων, προβλέπει τη διάλυση και την τμηματική απομάκρυνσή τους, η οποία θα οδηγήσει σε έναν νέο κύκλο ανασκαφών που πιθανόν θα φέρουν στο φως νέα ευρήματα, η τύχη των οποίων δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Όσον αφορά το οικονομικό σκέλος, η εταιρεία κατασκευής προβάλλει ως ιδιαίτερα υψηλό το κόστος της κατά χώραν διατήρησης. Ακόμα όμως και αν ισχύει η συγκεκριμένη εκτίμηση, κρίνουμε ότι ένα κράτος που σέβεται την ιστορία του και τον πολιτισμό του, οφείλει να μην τοποθετεί σε ένα στενά οικονομικό πλαίσιο αρχαιολογικά ευρήματα που η μοναδικότητά τους και η αξία τους είναι απόλυτες. Άλλωστε, με βάση τον νόμο 3028/2002, άρθρο 42, παρ. 1, «η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησής του στο περιβάλλον του».

Επιπλέον, είναι σαφές ότι τα πισωγυρίσματα στη μελέτη κατασκευής του σταθμού καθυστερούν ακόμα περισσότερο την ολοκλήρωση του έργου, που τόσο ανάγκη έχουν οι πολίτες της Θεσσαλονίκης και είναι βέβαιο ότι η καθυστέρηση αυτή δεν οφείλεται στις προαναφερθείσες αρχαιότητες.

Βυζαντινολόγοι, άλλοι επιστήμονες και πολιτιστικοί φορείς από όλον τον κόσμο, ανάμεσα σε αυτούς και η Europa Nostra, πανεπιστημιακά ιδρύματα, όπως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, έχουν κινητοποιηθεί, απευθύνοντας έκκληση προς την Ελληνική Πολιτεία, προκειμένου να σεβαστεί την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς που υπογράφηκε στη Βαλέτα (1992) και επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 2005, υποχρεώνοντας τους υπογράφοντες «να μεριμνήσουν, όταν εντοπίζονται στοιχεία της αρχαιολογικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια των εργασιών ανάπτυξης, για τη διατήρησή τους κατά χώραν όταν αυτό είναι εφικτό» (άρθρο 5, IV), και στην προκειμένη περίπτωση αυτό είναι εφικτό.

Ωστόσο παρά τη μεγάλη κινητοποίηση της επιστημονικής κοινότητας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η άρνηση διαλόγου από τους υποστηρικτές της απόσπασης/επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων είναι άκρως προσβλητική και οπισθοδρομική για την επιστημονική κοινότητα της χώρας μας και εκθέτει παγκοσμίως την Ελλάδα ως μια χώρα που δε σέβεται τους κατεξοχήν  αρμόδιους επιστήμονες της για τα ζητήματα της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Για τους παραπάνω λόγους, εμείς οι φοιτητές των δύο κατευθύνσεων του μεταπτυχιακού προγράμματος «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΜΝΗΜΕΙΩΝ» του Ε.Μ.Π.: «Συντήρηση και αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και συνόλων» και «Υλικά και Επεμβάσεις Συντήρησης» οι οποίοι υπογράφουμε αυτή την επιστολή, με γνώμονα τη μεγάλη αγάπη που τρέφουμε για την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας αλλά και την αδιαμφισβήτητη αξία της μελέτης, προστασίας και ανάδειξης των πολιτιστικών τεκμηρίων του παρελθόντος, ως ένα απαραίτητο στοιχείο για την εξέλιξη κάθε κοινωνίας, καλούμε τους αρμόδιους φορείς του πολιτισμού, αλλά και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, να αντιληφθούν την τεράστια για την πόλη, προστιθέμενη αξία του πολύ σημαντικού μνημειακού συνόλου που ανακαλύφθηκε κατά την ανασκαφή στον σταθμό «Βενιζέλου» και με την κατά χώραν διατήρησή του, να συμβάλουν στη διατήρηση της εξαιρετικής σημασίας και αυθεντικότητάς του. Καλούμε, επίσης, τους πολίτες της Θεσσαλονίκης να υπερασπιστούν την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης, προκειμένου αυτή να αποτελέσει ζωντανό μέρος της καθημερινότητάς τους, έτσι όπως ήρθε στο φως από την αρχαιολογική σκαπάνη και όχι με τη μορφή σκηνικού, γιατί ο σεβασμός και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να είναι αξίες αδιαμφισβήτητες και αδιαπραγμάτευτες για κάθε κοινωνία. Ειδικά σε μια περίοδο οξυμένης οικονομικής κρίσης, σαν αυτή που διανύουμε, με την επακόλουθη κρίση αξιών, η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί και πρέπει να αποτελέσει έναν σημαντικό μοχλό βιώσιμης ανάπτυξης για τις πόλεις, καθώς και πολιτιστικής αναβάθμισης και πνευματικής ανάπτυξης για τις κοινωνίες.

Με εκτίμηση,

Οι υπογράφοντες μεταπτυχιακοί φοιτητές του ΔΠΜΣ «Προστασία Μνημείων» του Ε.Μ.Π. Κατεύθυνση Α: «Συντήρηση και αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και συνόλων» Αναστασία Αναστασίου, Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός Πολυξένη Γκανούρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ισμήνη Δημοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ζωή-Νίκη Ελευθεριάδη, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Γρηγορία Ζητούνη-Πετρόγιαννη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Μυρτώ Κατωμέρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Θεόδωρος Μαυροειδής, Αρχιτέκτων Μηχανικός Μαντώ Μηλώση, Αρχιτέκτων Μηχανικός Γιούλη Μπέλτσου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ευφημία Λιανού, Αρχιτέκτων Μηχανικός Δήμητρα Ευαγγελία Ντέρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ιωάννα Παπανδρέου, Πολιτικός Μηχανικός Μαρία Παρασκευοπούλου, Πολιτικός Μηχανικός Αγγελική Παράσχου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Αντώνης Πλυτάς, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Δήμητρα Πράπα, Αρχιτέκτων Μηχανικός Άρης Ράπτης, Αρχιτέκτων Μηχανικός Παναγιώτης Στρατηγάκης, Πολιτικός Μηχανικός Ελένη Συρόκου , Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός Κατερίνα Τσαρούχα, Αρχιτέκτων Μηχανικός Νίκος Τσονιώτης, Αρχαιολόγος Άννα Χρυσίδη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Κατεύθυνση Β: «Υλικά και Επεμβάσεις Συντήρησης» Κωνσταντίνα Αθανασοπούλου, Πολιτικός Μηχανικός Σταύρος Καλαφάτης, Πολιτικός Μηχανικός Ευστράτιος Κούτρος, Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός Νίκη Μπακατσέλου, Αρχαιολόγος Νικηφόρος Μπατής, Αρχαιολόγος Κωνσταντίνα Τσιακαλάκη, Αρχαιολόγος Ειρήνη Φραγκιαδάκη, Συντηρήτρια αρχαιοτήτων και έργων τέχνης