Ευρώπη: Η ενεργειακή κρίση μετατρέπεται σε οικονομική

Ο Economist αποτιμά την έως τώρα εικόνα της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη και παραθέτει τους τρόπους με τους οποίους αυτή είναι δυνατό να μην εξελιχθεί σε οικονομική.

Καθώς οι διαταραχές στο ρωσικό φυσικό αέριο, τη γαλλική πυρηνική ενέργεια και τη νορβηγική υδροηλεκτρική ενέργεια προκαλούν όλεθρο στις ενεργειακές αγορές της Ευρώπης, οι τιμές πλησιάζουν σε επίπεδα… σουρεαλισμού. 

Οι τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 30% την περασμένη εβδομάδα. Το περσινό καλοκαίρι, τα συμβόλαια ηλεκτρικής ενέργειας στη Γαλλία και τη Γερμανία για το επόμενο έτος κυμαίνονταν περίπου στα 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα, ενώ πρόσφατα ανέβηκαν πάνω από τα 1.000 ευρώ. 

Έκτοτε οι τιμές έχουν μειωθεί, αλλά το φυσικό αέριο εξακολουθεί να κυμαίνεται σε περίπου 400 δολάρια κατ’ αντιστοιχία ενός βαρελιού πετρελαίου. Το αφεντικό της Shell έχει προειδοποιήσει ότι η κρίση θα διαρκέσει περισσότερο από έναν χειμώνα.

Το βάρος για τους πολίτες θα είναι μεγάλο και θα επεκταθεί, καθώς λήγουν τα υπάρχοντα ενεργειακά συμβόλαια των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων και συνάπτονται νέα. Αυτό θα εντείνει τη συμπίεση που εξελίσσεται στην οικονομία, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αυξάνει τα επιτόκια για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Πολλοί οικονομολόγοι προβλέπουν ύφεση τους επόμενους μήνες και το ενιαίο νόμισμα φλερτάρει με το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών έναντι του δολαρίου. Η προοπτική αναταραχών και διαπληκτισμών μεταξύ των κρατών μελών διαφαίνεται αυξημένη.

Μετριοπαθής η έως τώρα αντίδραση της Κομισιόν στην ενεργειακή κριση Μέχρι στιγμής η απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν ήταν αρκετά φιλόδοξη. Η τελευταία της πρόταση είναι η επιβολή ανώτατου ορίου στην τιμή του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενδεχόμενο που θα συζητηθεί στη σύνοδο κορυφής των Ευρωπαίων υπουργών Ενέργειας στις 9 Σεπτεμβρίου. Η επιτροπή μπορεί επίσης να επιδιώξει να αναθεωρήσει την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, έτσι ώστε οι τιμές spot να μην καθορίζονται πλέον από το οριακό κόστος του εκάστοτε παραγωγού, πολλοί από τους οποίους συχνά χρησιμοποιούν αέριο.

Το πλαφόν στις τιμές ακούγεται σωστό, αλλά θα μπορούσε να είναι αντιπαραγωγικό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα ανώτατα όρια δεν θα περιορίσουν τη ζήτηση για την -δυσεύρετη πλέον- ενέργεια. Σύμφωνα με μια μελέτη, το πλαφόν που εφαρμόστηκε στην Ισπανία οδήγησε σε αύξηση κατά 42% της παραγωγής με φυσικό αέριο από τον Ιούνιο. Μια συνολική πολιτική για όλη την ΕΕ θα αύξανε ακόμη περισσότερο τη ζήτηση για φυσικό αέριο, αυξάνοντας τις πιθανότητες να παρέχεται με δελτίο τον χειμώνα. Είναι αλήθεια ότι η τρέχουσα οργάνωση επιτρέπει σε ορισμένες εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες παράγουν με σχεδόν μηδενικό οριακό κόστος, να αποκομίσουν κέρδη. Εάν οι τιμές του φυσικού αερίου παρέμεναν υψηλές για χρόνια, τέτοια απροσδόκητα κέρδη θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αδικαιολόγητα. Αλλά αυτό το ίδιο σύστημα τιμών διασφαλίζει ότι οι μονάδες που λειτουργούν με φυσικό αέριο παράγουν ενέργεια όταν οι ανεμογεννήτριες δεν λειτουργούν και παρέχει κίνητρα για περισσότερες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Οι δύο προτεραιότητες που θα πρέπει να θέσουν στο επίκεντρο οι κυβερνήσεις της Ευρώπης Αντί, λοιπόν, να «τσακώνονται» μεταξύ τους, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν σε δύο μεγαλύτερα ζητήματα. Το πρώτο είναι να επιτραπεί στον μηχανισμό της αγοράς να περιορίσει τη ζήτηση, υποστηρίζοντας παράλληλα τα πιο ευάλωτα άτομα. Θα χρειαστεί μεγάλη στήριξη, αλλά η στοχευμένη βοήθεια μπορεί να περιορίσει το κόστος: σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι πολιτικές που προσφέρουν εκπτώσεις και μεταφορές μετρητών στο φτωχότερο 40% των ανθρώπων θα ήταν φθηνότερες από το μείγμα πολιτικών που ακολουθείται σήμερα, το οποίο περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό φορολογικές περικοπές στα καύσιμα ή πλαφόν στις τιμές λιανικής.

Η δεύτερη προτεραιότητα είναι η αύξηση της προσφοράς, κάτι που δεν εξαρτάται μόνο από τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Μπορούν να ανευρεθούν και άλλες πηγές φυσικού αερίου: αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, επισκέφτηκε την Αλγερία. Εντός της Ευρώπης, οι χώρες μπορούν να βοηθήσουν στην «ανακούφιση» των σημείων συμφόρησης, όπως οι ανεπαρκείς διασυνοριακές διασυνδέσεις φυσικού αερίου. Σήμερα οι ανεπαρκείς επενδύσεις και οι διαφορές στα πρότυπα εμποδίζουν τη ροή από την Ισπανία και τη Γαλλία προς τη Γερμανία και την Ανατολική Ευρώπη. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι σε περίπτωση παροχής ενέργειας με δελτίο, θα υπάρχει μια συμφωνία σε ολόκληρη την ήπειρο σχετικά με το ποιοι χρήστες θα αποκοπούν πρώτα: χωρίς αυτό, ο κίνδυνος συσσώρευσης προμηθειών από συγκεκριμένες χώρες είναι υπαρκτός.

Όλα αυτά θα κοστίσουν χρήματα. Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, μεταξύ των πιο υπερχρεωμένων μελών της ευρωζώνης, έχουν ξοδέψει το 2-4% του ΑΕΠ τους σε δημοσιονομική στήριξη για να μετριάσουν το ενεργειακό σοκ. Ευτυχώς, η ΕΕ έχει τη δύναμη να βοηθήσει. Το ταμείο ανάκαμψης των 807 δισ. ευρώ της πανδημίας χορηγείται με τη μορφή δανείων και επιχορηγήσεων. Ωστόσο, μέχρι στιγμής έχει εκταμιευθεί λιγότερο από το 15% του ποσού. Οι πληρωμές για ενεργειακά έργα θα μπορούσαν να επιταχυνθούν και η Επιτροπή θα μπορούσε να προσφέρει φθηνά δάνεια για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση στοχευμένης δημοσιονομικής στήριξης. Η ΕΕ συνεργάστηκε για να αντιμετωπίσει τις οικονομικές συνέπειες του lockdown της πανδημίας. Μην έχετε αυταπάτες: η ενεργειακή κρίση απαιτεί μια παρόμοια τολμηρή απάντηση.