Γιατί χώρες και επιστήμονες διαφωνούν με την αλλαγή της ώρας

Mια διαδικτυακή διαβούλευση που οργανώθηκε στις αρχές του 2019 από την Εθνοσυνέλευση στη Γαλλία, είχε λάβει περισσότερες από 2 εκατομμύρια απαντήσεις (83,74%) υπέρ του τέλους της αλλαγής ώρας.

Την ώρα που το καλοκαίρι μοιάζει να έχει πάρει… παράταση, με ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες για την εποχή, η Γαλλία θα πρέπει να γυρίσει τα ρολόγια στη χειμερινή ώρα. Μια αμφιλεγόμενη αλλαγή, της οποίας η κατάργηση, που αποφασίστηκε πριν από τρία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μοιάζει μετέωρη και κανείς δεν ξέρει αν την ερχόμενη άνοιξη θα μπούμε μόνιμα στη θερινή ώρα.

Στις 3 η ώρα το πρωί, το βράδυ του Σαββάτου προς την Κυριακή, η ώρα θα είναι 2. Επομένως, θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα ρολόγια και τα άλλα ξυπνητήρια κατά εξήντα λεπτά, κάτι που θα επιτρέψει σε όλους να επωφεληθούν από μια επιπλέον ώρα ύπνου.

Αυτή η αλλαγή, που εισήχθη για πρώτη φορά το 1916 πριν εγκαταλειφθεί το 1944, επανεισήχθη με διάταγμα τον Σεπτέμβριο του 1975. Προοριζόταν να είναι προσωρινή και στόχευε στον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας εν μέσω της πετρελαϊκής κρίσης.

Με την επιστροφή του θέματος των ενεργειακών πόρων με φλέγοντα τρόπο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και του πολλαπλασιασμού των εκκλήσεων για ενεργειακή νηφαλιότητα, η μετάβαση στη χειμερινή ώρα θα μπορούσε να φανεί ευεργετική. Είναι όμως στην πραγματικότητα;

Ένα μη καθολικό και δυσνόητο σύστημα

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου το σύστημα αλλαγής ώρας γενικεύτηκε σταδιακά τη δεκαετία του 1980, πριν εναρμονιστεί το 2002, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει το 2018 την κατάργησή του… το 2019. Όμως, τον Μάρτιο του 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε αναβολή για το 2021 και έπρεπε να συμφωνήσει με το Συμβούλιο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων σχετικά με τις λεπτομέρειες.

Από τότε, μεταξύ του Brexit και της πανδημίας του Covid-19, το ερώτημα παρέμενε άλυτο. Μία από τις δυσκολίες είναι να ενθαρρυνθούν οι χώρες να εναρμονίσουν τη νόμιμη ώρα τους (θερινή ή χειμερινή) προκειμένου να αποφύγουν να καταλήξουν σε ένα συνονθύλευμα ζωνών ώρας.

Στη Γαλλία, μια διαδικτυακή διαβούλευση που οργανώθηκε στις αρχές του 2019 από την Εθνοσυνέλευση, είχε λάβει περισσότερες από δύο εκατομμύρια απαντήσεις, συντριπτικά (83,74%) υπέρ του τέλους της αλλαγής της ώρας. Περισσότερο από το 60% των συμμετεχόντων ισχυρίστηκε ότι είχε «αρνητική ή πολύ αρνητική εμπειρία» με την αλλαγή.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ισχύοντος συστήματος: δεν αφορά υπερπόντια εδάφη, τα οποία δεν αλλάζουν ποτέ ώρα (με εξαίρεση το Saint-Pierre-et-Miquelon, που εδρεύει στον Καναδά). Πράγματι, τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε γεωγραφικά πλάτη όπου οι διακυμάνσεις της ηλιοφάνειας είναι χαμηλές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, σε αντίθεση με την Ευρώπη.

Σε όλο τον κόσμο, αρκετές χώρες, όπως η Αργεντινή, η Τυνησία, η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Ρωσία και η Αρμενία, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις εποχιακές αλλαγές ώρας.

– Με κίτρινο και πράσινο είναι οι χώρες που εφαρμόζουν την αλλαγή ώρας. Στο λευκό αλλάζουν όσοι δεν εφαρμόζουν την ώρα.

– Με κίτρινο και πράσινο είναι οι χώρες που εφαρμόζουν την αλλαγή ώρας. Στο λευκό αλλάζουν όσοι δεν εφαρμόζουν την ώρα.

Αμφιλεγόμενα ενεργειακά κέρδη

Το κύριο επιχείρημα υπέρ της αλλαγής ώρας ήταν μέχρι στιγμής η εξοικονόμηση ενέργειας που θα επιτυγχανόταν εκμεταλλευόμενοι τις μεγαλύτερες περιόδους φωτός της ημέρας το καλοκαίρι και πλησιάζοντας τον ρυθμό του ήλιου το χειμώνα. Ωστόσο, αρκετές μελέτες για το θέμα δείχνουν «μέτρια» εξοικονόμηση ενέργειας και διοξειδίου του άνθρακα (CO2) , σύμφωνα με τη Γαλλική Υπηρεσία Περιβάλλοντος και Διαχείρισης Ενέργειας (Ademe).

Έτσι, μια μελέτη της Adime που δημοσιεύθηκε το 2010 δείχνει ότι η μετάβαση στη θερινή ώρα οδηγεί σε:

• υψηλότερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας το πρωί, ιδίως με αιχμή στις 6 π.μ. (ισοδύναμο με 5 π.μ. τη χειμερινή ώρα),
• πολύ χαμηλότερη κατανάλωση το βράδυ, ειδικά μεταξύ 8 μ.μ. και 9 μ.μ. (ισοδύναμο με την περίοδο μεταξύ 7 μ.μ. και 8 μ.μ. το χειμώνα).

Με άλλα λόγια, τα νοικοκυριά πληρώνουν, κατά μέσο όρο, λίγο περισσότερο ρεύμα το πρωί, αλλά τελικά εξοικονομούν το βράδυ. Στην ουσία, μια ώρα λιγότερος φωτισμός εξοικονομεί περίπου 0,10 ευρώ.

Το 2009 (το έτος που έλαβε υπόψη η μελέτη), η μέση ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στις 7 μ.μ. μειώθηκε έτσι κατά 3,5 γιγαβάτ (GW). Συνολικά, η εξοικονόμηση ενέργειας εκείνη τη χρονιά υπολογίστηκε σε 440 γιγαβατώρες (GWh), κυρίως σε δημόσιο φωτισμό (με ροζ στο παραπάνω γράφημα), που ισοδυναμεί με ένα χρόνο φωτισμού για μια πόλη 800.000 κατοίκων, όπως η Μασσαλία.

Αλλά από τότε, αυτό το φαινόμενο τείνει να μειώνεται λόγω της αυξημένης απόδοσης των συστημάτων φωτισμού (λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης και LED). Το 2018, αυτή η πτώση ήταν μόνο 351 γιγαβατώρες. Μέχρι το 2030, η εξοικονόμηση ενέργειας στον φωτισμό υπολογίζεται σε 258 γιγαβατώρες από την Adime.

Γνωρίζοντας ότι η πλειονότητα της κατανάλωσης ενέργειας των νοικοκυριών προέρχεται από τη θέρμανση και όχι από τον φωτισμό, τα στοιχεία εξοικονόμησης ενέργειας πρέπει επομένως να αποδειχθούν.

Ακόμη χειρότερα, μια πρόσφατη βρετανική μελέτη ισχυρίζεται ότι η κατάργηση της αλλαγής της ώρας τον Οκτώβριο θα εξοικονομούσε 400£ (460 ευρώ) ανά νοικοκυριό ετησίως. Αυξημένα τροχαία ατυχήματα

Παράλληλα, ο «Σύλλογος Κατά της Διπλής Θερινής ώρας» κάνει εκστρατεία κατά της αλλαγής της ώρας, επικαλούμενος, μεταξύ άλλων, «αυξήσεις στα τροχαία ατυχήματα». Βασίζει το επιχείρημά της σε στοιχεία που χρονολογούνται από το… 1976, μετά την αποκατάσταση της θερινής ώρας, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν 661 περισσότεροι θάνατοι στους δρόμους εκείνο το έτος, μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου, από ότι το 1975.

Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εξέτασε διάφορες μελέτες για το θέμα, σημείωσε «συχνά αντιφατικά αποτελέσματα». Ορισμένες εκθέσεις «υποδηλώνουν ότι η αλλαγή βελτιώνει την οδική ασφάλεια», χάρη στην καλύτερη ορατότητα σε ορισμένες περιόδους του έτους και ημέρα (όπως εξηγείται σε μια μελέτη της Σκωτίας του 2010). Άλλες όμως επιδεικνύουν «πιθανή αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων λόγω διαταραχής του ύπνου».

Φέτος, ωστόσο, η Οδική Ασφάλεια αποφάσισε να υπενθυμίσει τη σημασία της ορατότητας στον δημόσιο αυτοκινητόδρομο, με «αντανακλαστικές συσκευές (γιλέκο, περιβραχιόνιο, γάντια, λωρίδες στο σακίδιο, σχολική τσάντα κ.λπ.)» λίγο πριν την αλλαγή της ώρας.

Ο αριθμός των ατυχημάτων στα οποία εμπλέκεται πεζός πράγματι αυξάνεται επαναλαμβανόμενα κατά 42% τον Νοέμβριο, σε σύγκριση με τον Οκτώβριο, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Διυπουργικού Παρατηρητηρίου Οδικής Ασφάλειας που συγκεντρώθηκαν μεταξύ 2015 και 2019.

Συνέπειες για την υγεία

Το 2008, μια σουηδική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine, βασισμένη σε στατιστικά στοιχεία από τη χώρα μεταξύ 1987 και 2006, βρήκε «στατιστικά σημαντική αύξηση στον κίνδυνο καρδιακής προσβολής» την εβδομάδα μετά την αλλαγή της ώρας, ειδικά κατά την αλλαγή μέχρι το καλοκαίρι.

Μια μελέτη του Σεπτεμβρίου 2015, που διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, γράφει ότι «η υγεία μπορεί να επηρεαστεί από την αλλαγή του βιορυθμού του σώματος, με πιθανές διαταραχές του ύπνου και της διάθεσης».

Αλλά ακριβώς όπως η χειμερινή κατάθλιψη δεν μπορεί να εξηγηθεί με μια αιτιώδη σχέση (μάλλον αδύναμη από επιστημονική άποψη) μεταξύ της έλλειψης φωτός και του χαμηλού ηθικού, οι διαταραχές που προκαλούνται από την αλλαγή της ώρας δεν μπορούν να εξηγηθούν στον παρόντα χρόνο μόνο με υποθέσεις.

Ωστόσο, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «τα στοιχεία σχετικά με τις συνολικές επιπτώσεις στην υγεία (δηλαδή την εξισορρόπηση των εικαζόμενων αρνητικών και θετικών επιπτώσεων) δεν είναι πειστικά» .

Το 1997, μια έκθεση από τη Γερουσία διαβεβαίωσε ότι «ο ιατρικός κόσμος (παρέμεινε) πολύ διχασμένος σχετικά με την ύπαρξη διαταραχών που αποδίδονται στη θερινή ώρα». Αληθινός ή φανταστικός, ο ιατρικός κίνδυνος έχει ενσωματωθεί σε κάθε περίπτωση από πιθανούς ασθενείς:

«Το 19% των γιατρών ανέφερε αύξηση στην κατανάλωση φαρμάκων και ιδιαίτερα ηρεμιστικών τη στιγμή της αλλαγής της ώρας». Σε μια έρευνα OpinionWay για το Understanding Choisir, που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2015, το 75% των ερωτηθέντων είπε ότι η αλλαγή της ώρας είχε αρνητικό αντίκτυπο στον «ύπνο, το φαγητό ή τη διάθεση».

πηγή: ieidiseis