Γιατί οι Σουδανοί πρόσφυγες πολέμου γεμίζουν τις φυλακές στην Ελλάδα

Ο πρώην φοιτητής νομικής Σαμουήλ, 19 ετών, έφυγε από την πατρίδα του, την Τζενέινα, λίγο μετά την καταστροφή της κατά τη διάρκεια μιας από τις χειρότερες σφαγές του βίαιου εμφυλίου πολέμου του Σουδάν, ο οποίος έχει σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και εκτοπίσει πάνω από 13 εκατομμύρια άτομα.

Αφού κατάφερε να φτάσει στην Λιβύη, ο Σαμουήλ πέρασε δύο μέρες διασχίζοντας τη Μεσόγειο, τον Ιούνιο, πριν διασωθεί από ένα εμπορικό πλοίο και συνοδευτεί από την ελληνική ακτοφυλακή στην Κρήτη.

Τώρα κρατείται στις φυλακές ανηλίκων στον Αυλώνα, 45 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας, μαζί με περίπου 50 άλλους Σουδανούς άνδρες, οι περισσότεροι από τους οποίους, σύμφωνα με δικηγόρους και ακτιβιστές, είναι πρόσφυγες από τον πόλεμο που έχουν συλληφθεί και κατηγορηθεί για διακίνηση μεταναστών αφού ζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη και έφτασαν στην Κρήτη.

Ο Σαμουήλ αναγνωρίστηκε από άλλους επιβάτες ως ο κυβερνήτης της λέμβου, παραβιάζοντας αρκετούς ελληνικούς νόμους, συμπεριλαμβανομένων αυτών που αφορούν την υποβοήθηση της μεταφοράς παράνομων μεταναστών. Εάν καταδικαστεί, αντιμετωπίζει πιθανή ποινή φυλάκισης έως και 15 χρόνια.

Λέει ότι δεν είναι διακινητής, αλλά πρόσφυγας που ζητάει ασφάλεια στην Ευρώπη. Πλήρωσε στους διακινητές 12.000 λιβυκά δηνάρια (1.660 λίρες), τα οποία λέει ότι ήταν τιμή με έκπτωση υπό την προϋπόθεση να οδηγήσει το σκάφος. Λέει ότι δεν ήξερε να το οδηγήσει, ούτε να κολυμπάει. «Ήταν να το κατευθύνω ή θα με σκότωναν», δήλωσε στους Έλληνες εισαγγελείς στην κατάθεση του.

Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν συλληφθεί με βάση τον αυστηρό νόμο κατά της διακίνησης που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα το 2014, με ποινές φυλάκισης έως και 25 χρόνια. Οι καταδικασμένοι διακινητές μεταναστών είναι πλέον η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα ατόμων στις ελληνικές φυλακές, πίσω από εκείνους που έχουν φυλακιστεί για εγκλήματα σχετικά με ναρκωτικά.

Ακτιβιστές και δικηγόροι αναφέρουν ότι συχνά οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να κατευθύνουν το σκάφος, όπως άνδρες που αρκετές φορές συμφωνούν να το κάνουν με αντάλλαγμα μια μείωση της τιμής της μεταφοράς για τον εαυτό τους ή για μέλη της οικογένειας τους. Λένε ότι η ποινικοποίηση των προσφύγων και όσων ζητούν άσυλο είναι αναποτελεσματική στη διατάραξη των δικτύων διακίνησης, καθώς οι πραγματικοί διακινητές σπάνια βρίσκονται στο σκάφος.

«Ο πολύ αυστηρός νόμος κατά της διακίνησης έχει αποτελέσει ένα αξεπέραστο κυβερνητικό όπλο για την μείωση της παράνομης μετανάστευσης. Στην πραγματικότητα, είναι εντελώς άχρηστος, γεμίζοντας τις ελληνικές φυλακές με ανθρώπους που δεν έχουν ιστορικό ή σύνδεση με εγκληματικές πράξεις», λέει ο δικηγόρος του Σαμουήλ, Σπύρος Πανταζής.

Ο Πανταζής, δικηγόρος ποινικής υπεράσπισης με έδρα την Αθήνα, περιγράφει τον Σαμουήλ ως «γενναίο και αφοσιωμένο σε ένα καλύτερο μέλλον» και λέει ότι η υπόθεση της ελληνικής εισαγγελίας στηρίζεται αποκλειστικά σε καταθέσεις μαρτύρων που έχουν ληφθεί από την ελληνική ακτοφυλακή, χωρίς βίντεο, ψηφιακά αποδεικτικά στοιχεία ή απόδειξη χρηματικού οφέλους. Ο Πανταζής προσθέτει επίσης ότι κανένας μάρτυρας δεν θα χρειαστεί να εμφανιστεί στο δικαστήριο, στερώντας από τον Σαμουήλ το δικαίωμα να αντιμετωπίσει τους κατηγόρους του.

«Η οικογένεια μου διαλύθηκε. Έχω μητέρα και πατέρα και είμαι ο μεγαλύτερος από έξι αδέλφια. Οι φίλοι μου μου είπαν ότι είναι σε προσφυγικά στρατόπεδα, αλλά δεν έχω μιλήσει μαζί τους εδώ και πάνω από έναν χρόνο», κατέθεσε ο Σαμουήλ στους Έλληνες εισαγγελείς τον Ιούνιο του 2024, λίγο μετά την άφιξή του.

Η Κρήτη έχει αναδειχθεί πρόσφατα ως το κύριο σημείο εισόδου μεταναστών στην Ελλάδα, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το ένα τέταρτο όλων των αφίξεων από τον Ιανουάριο του 2025, ξεπερνώντας προηγούμενα hotspots όπως η Λέσβος και η Σάμος. Σύμφωνα με ελληνικές αρχές, περισσότερα από 2.500 άτομα έχουν φτάσει στην Κρήτη από την Αφρική μέχρι στιγμής φέτος.

Οι Σουδανοί υπήκοοι αποτελούν την τέταρτη μεγαλύτερη ομάδα ατόμων που αναζητούν άσυλο  στην Ελλάδα, ξεπερνώντας παραδοσιακές ομάδες όπως οι Σύριοι και οι Παλαιστίνιοι. Τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (UNHCR) δείχνουν ότι οι αφίξεις στην Κρήτη αυξήθηκαν και υπήρξαν έξι φορές περισσότερες το 2024 σε σύγκριση με το 2023.

Η Γκαμπριέλα Σάντσες, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν, αναφέρει ότι η ποινικοποίηση των προσφύγων από τον εμφύλιο πόλεμο στο Σουδάν παραβιάζει το πρωτόκολλο του ΟΗΕ για τη διακίνηση μεταναστών, το οποίο «καθορίζει σαφώς ότι ένας μετανάστης δεν μπορεί να διωχθεί για τη διευκόλυνση της δικής του διακίνησης. Η πρακτική που εφαρμόζεται σε χώρες της ΕΕ να διώκονται ποινικά νέοι μετανάστες ως διακινητές αντίκειται στις αρχές του πρωτοκόλλου».

Άλλος ένας πρόσφυγας πολέμου, ο Τζάστιν Ανγκουί, 19 ετών, που έφυγε από το Σουδάν το 2023, κρίθηκε ένοχος για διακίνηση μεταναστών τον περασμένο μήνα, αλλά τώρα ασκεί έφεση κατά της καταδίκης του. Λέει ότι είδε τον πατέρα του να σκοτώνεται πριν διαφύγει από το Σουδάν. Στην κατάθεσή του στο δικαστήριο είπε: «Η μητέρα μου μου είπε να φύγω με κάθε κόστος, γι’ αυτό και έφυγα για τη Λιβύη. Δούλεψα σε ένα σούπερ μάρκετ για να μαζέψω χρήματα και χρησιμοποίησα αυτά τα κέρδη – μαζί με το μικρό ποσό που μου είχε δώσει η μητέρα μου – για να πληρώσω έναν διακινητή και να κάνω το ταξίδι μέχρι εδώ.»

Ο Ανγκουί λέει τώρα ότι λαχταρά να μιλήσει με τη μητέρα του και τις δύο μικρότερες αδερφές του: «Δεν έχω έρθει σε επαφή μαζί τους από τότε που φυλακίστηκα πριν από έξι μήνες. Έχω χάσει την ελπίδα μου – όλα είναι σκοτεινά τώρα».

Η Τζούλια Βίνκλερ, πολιτική επιστήμονας που συνυπέγραψε το 2023 μια έκθεση για την ποινικοποίηση των μεταναστών στην Ελλάδα, δηλώνει: «Αυτό που συμβαίνει στην Κρήτη είναι ένα σκληρό παράδειγμα του πώς ο λεγόμενος “πόλεμος κατά της διακίνησης” της Ευρώπης στην πραγματικότητα ποινικοποιεί την ίδια την πράξη της μετανάστευσης.»

Το ελληνικό Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δήλωσε ότι δεν επιθυμεί να σχολιάσει.

ΠΗΓΗ: theguardian