Απόκριες στη Βόρεια Ελλάδα -Γνωστά και άγνωστα έθιμα που δεν πρέπει να χάσεις φέτος

Στην Καστοριά για το έθιμο «Μπουμπούνα – Χάσκαρι»

Καστοριά σημαίνει Μπουμπούνες, Παλιαπούλες, Χάσκαρη και χαλβάδες.Η μπουμπούνα είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, οι ρίζες του οποίου βρίσκονται απλωμένες στα χρόνια της πυρολατρίας. Τότε που οι άνθρωποι πίστευαν στις καθαρτικές ιδιότητες του πυρός, γιατί δεν είχαν ούτε απολυμαντικές ουσίες. Γι’ αυτό το λόγο γίνεται και το πήδημα πάνω από την φωτιά, δηλαδή για τον εξαγνισμό του σώματος, από την δύναμη της καθαρτικής της πυρός. Η δε παλιαπούλα έλκει την καταγωγή της από την παγανιστική πυρολατρεία και τις πανάρχαιες εθιμικές εκδηλώσεις που αναφέρονταν στον θεό Πάνα. Τι σημαίνει όμως Μπουμπούνα ή Παλιαπούλα; Πρόκειται για το άναμμα ενός σωρού από ξύλα, σε συνδυασμό με καλάμια, ξερά χόρτα, βατσινιές κ.α.. Κάποτε τα παιδιά τριγυρνούσαν σ’ όλα τα σοκάκια και τα γκαλντερίμια, σκαρφάλωναν στις πλαγιές του Προφήτη Ηλία, προκειμένου η αγκαλιά τους να γεμίσει κάθε είδους ξύλα, που στο στίβαγμά τους μπορούσες ν’ αντικρίσεις την μεγαλύτερη μπουμπούνα απ’ όλες τις γειτονιές. Άλλωστε αυτός είναι και ο επιθυμητός στόχος. Το καμάρι της γειτονιάς κάθε χρόνο είναι η μεγαλύτερη μπουμπούνα που θα γίνει στο μαχαλά τους. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται πολύ καλή προετοιμασία, μιας και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις γειτονιές είναι πολύ μεγάλος. Μερικά παιδιά μάλιστα ξεκινάνε να μαζεύουν τσάκανα, απ’ τον Νοέμβριο. Τα μαζεύουν, τα κόβουν, τα κάνουν δεμάτια και τα τοποθετούν σε αποθήκες. Από εκεί τα βγάζουν το πρωί της Αποκριάς, κρυφά από τα παιδιά των άλλων μαχαλάδων(για να μην τους τα κλέψουν) και στήνουν την επιβλητική μπουμπούνα στο κέντρο της γειτονιάς.

Ανέκαθεν η μπουμπούνα που ξεχωρίζει είναι αυτή που στήνεται στην πλατεία του Ντολτσό με την συνεργασία του Δήμου Καστοριάς της Δημοτικής Πολιτιστικής Επιχείρησης του Συλλόγου Αφοί Εμμανουήλ και του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου Αρμονία, προσφέροντας στον κόσμο σαρακοστιανά εδέσματα, ενώ δε λείπουν και τα χορευτικά συγκροτήματα.

Κυριακή της Αποκριάς 2 Μαρτίου

-Θεματική ξενάγηση στις συνοικίες Ομόνοια & Ντολτσό

Σημείο & ώρα συνάντησης : Πλατεία Ομονοίας, 12:00 (Διάρκεια ξενάγησης : 90΄)

Διαδρομή-σημεία επίσκεψης : Ναός Παναγίας Κουμπελίδικης, Ναός Αγίου Νικολάου Κασνίτζη, Ναός Αγίων Τριών, Ναός Αγίου Αθανασίου του Μουζάκη, πλατεία Αφών Εμμανουήλ.

-Αναβίωση εθίμου “Μπουμπούνα – Χάσκαρι” στην πλατεία Αφοί Εμμανουήλ (συνοικία Ντολτσό), ώρα 20:00

-Μουσικό Αποκριάτικο Happening-Συναυλία με τη συμμετοχή του μουσικού group 48 Ores, στην πλατεία Αφοί Εμμανουήλ (συνοικία Ντολτσό), ώρα 21:00

Γενίτσαροι και Μπούλες στη Νάουσα

Μπούλες ή Γενίτσαροι και Μπούλες ή Μπούλα είναι παλαιότατο αποκριάτικο έθιμο της Νάουσας Ημαθίας [3]. Δύσκολα μπορούμε σήμερα να βρούμε τις ρίζες του, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα από τα έθιμά μας. Όμως όλα τα στοιχεία του μας οδηγούν σε παλαιούς χρόνους. Στο αποκριάτικο αυτό έθιμο, έχει δοθεί πολύ πετυχημένα ο ορισμός χορευτικό δρώμενο, γιατί η δράση των ανθρώπων που συμμετέχουν στην τέλεσή του είναι δράση χορευτική χωρίς αυτήν η τέλεση του εθίμου είναι αδύνατη. Τα κυριότερα στοιχεία του εθίμου που μας μεταφέρονται από μία πολύ αυστηρή προφορική παράδοση είναι:

• Η συγκρότηση του μπουλουκιού, που προϋποθέτει την αυστηρή αποδοχή και τήρηση ορισμένων κανόνων τέλεσης του εθίμου για συμμετοχή σ’ αυτό.
• Το φύλο των τελεστών είναι μόνο νέοι άνδρες.
• Τη γυναικεία μορφή (νύφη-μπούλα) την υποδύεται πάντα άνδρας.
• Η ένδυση, η μεταμφίεση και η συμπεριφορά των τελεστών διέπονται από πατροπαράδοτους κανόνες.
• Τα μουσικά όργανα, οι χοροί, το δρομολόγιο, είναι προκαθορισμένα από το τελετουργικό, που ακολουθείται αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων.

Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και πιθανότατα έχει σχέση με τελετές φυλετικής μύησης όπως η τελετή ενηλικίωσης κατά την οποία ο νέος, ντυμένος με γυναικεία ρούχα και οδηγούμενος από ανύπανδρους άντρες της φυλής, θα μυηθεί με τη σειρά του στα μυστικά της, θα αποβάλλει τη γυναικεία ενδυμασία και θα μεταμορφωθεί. Σήμερα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στη μακραίωνη ιστορία του το έθιμο μεταπλάθει και παράλληλα ενσωματώνει στα επί μέρους στοιχεία του, την τοπική παράδοση, τους μύθους, τους θρύλους, τα τραγούδια και τους ηρωικούς αγώνες της Νάουσας. Οι τελεστές ήταν και είναι πάντα νέοι άνδρες. Ο αριθμός τους τα παλαιότερα χρόνια φαίνεται να ήταν από έξι μέχρι δώδεκα, ενώ σήμερα μπορεί να συμμετέχουν και περισσότεροι.

Κυριακή 2 Μαρτίου

ΕΘΙΜΟ «ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΜΠΟΥΛΕΣ»

• 10:00, Παραδοσιακό κτίριο Ομίλου «Γενίτσαροι και Μπούλες», πρώην σησαμοτριβείο «Μάκη», περιοχή «Μπατάνια»: Αναφορά στην ιστορία και λειτουργία του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες» και ξενάγηση στο παραδοσιακό κτίριο • 11:30, Δημαρχείο: Το προσκύνημα. Τα μπουλούκια παίρνουν διαδοχικά την άδεια από τον Δήμαρχο και ακολουθεί η καθορισμένη διαδρομή τους στην πόλη • 17:00, Πλατεία Αλωνίων: Το βγάλσιμο του «πρόσωπου», χορός με τη συμμετοχή όλου του κόσμου. Ακολουθούμε τα μπουλούκια στο πιο συγκινητικό μέρος του εθίμου από τα Αλώνια στον στραβό πλάτανο όπου τα παιδιά και οι συνοδοί των μπουλουκιών τραγουδούν τις παραδοσιακές πατινάδες • 14:00, Πλατεία Καρατάσου: Αποκριάτικη γιορτή του Δήμου H.Π. Νάουσας με μουσική συναυλία και παραδοσιακό γλέντι με το μουσικό σχήμα «Μπρατίμια»

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

• 13:00, 7ο Δημοτικό Σχολείο: Παραδοσιακό γλέντι με ποντιακή μουσική με τη συμμετοχή γνωστών καλλιτεχνών από την Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας

Καθαρά Δευτέρα 3 Μαρτίου

ΕΘΙΜΟ «ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΜΠΟΥΛΕΣ»: Ελεύθερη πορεία των μπουλουκιών στην πόλη χωρίς τον «πρόσωπο»

Οι φανοί στην Κοζάνη

Πρόκειται για μια γιορτή με λατρευτικό και ανατρεπτικό χαρακτήρα, που στήνεται γύρω από ένα βωμό στον οποίο η φωτιά καίει ακοίμητη όλη τη νύχτα. Γίνεται το βράδυ της Κυριακής της Αποκριάς όταν το κέφι βρίσκεται στο αποκορύφωμά του, όταν η απελευθέρωση από τις αναστολές έχει φτάσει στο ανώτερο δυνατό σημείο και η οινοποσία ενθαρρύνει τους ανθρώπους να χαλαρώσουν και να χαρούν τη μοναδικότητα της στιγμής. Γύρω από η φωτιά σχηματίζεται ένας κύκλος με επικεφαλή τον κορυφαίο τραγουδιστή, ο οποίος τραγουδάει πρώτος στίχο-στίχο τα πατροπαράδοτα τραγούδια του Φανού ακολουθούμενος από το χορό που τα επαναλαμβάνει με τον ίδιο τρόπο.

Η εκδήλωση στήνεται σε καθορισμένα μέρη της Κοζάνης, σε συγκεκριμένα σταυροδρόμια, τα οποία και διακοσμούνται καταλλήλως από τους υπεύθυνους κάθε Φανού. Δεν πρόκειται δηλαδή για αυθόρμητες συγκεντρώσεις ανθρώπων που γλεντούν σ’ ένα οποιοδήποτε σημείο της πόλης. Είναι τόσα πολλά τα στοιχεία που συνιστούν έναν πετυχημένο Φανό- ταλέντα, πείρα γνώση της παράδοσης, διάθεση για εθελοντική προσφορά, συνεργασία και συνύπαρξη- ώστε η καταξίωση και η μακροβιότητα του είναι δύσκολο πράγμα.

Σε κάθε γειτονιά της Κοζάνης θα βρεις και έναν φανό. Δες αναλυτικά εδώ το πρόγραμμα της Κοζανίτικης Αποκριάς.

«Το κάψιμο του Τζάρου» και το έθιμο της Καμήλας στην Ξάνθη

Μπροστά σε χιλιάδες επισκέπτες αναβιώνει εδώ και εξήντα χρόνια, μετά την ολοκλήρωση της μεγάλης καρναβαλικής παρέλασης, το έθιμο «Τζάρου» στον ποταμό Κόσυνθο. Ένα φαντασμαγορικό υπερθέαμα που σηματοδοτεί το τέλος του καρναβαλιού. Κάτω από τη λάμψη ενός εντυπωσιακού σόου με πυροτεχνήματα η τελετή λήξης θα φωτίσει τον Θρακιώτικο ουρανό, ενώ ταυτόχρονα θα μεταδώσει την απαραίτητη λάμψη, υποστηρίζοντας ιδανικά την αναγέννηση και τον ερχομό του νέου μέσα από τις στάχτες του παλιού.

Ο «Τζάρος» ή «Τζάρους» κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα, για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου στην παλιά πόλη της Ξάνθης

Το ραντεβού για φέτος δίνεται την Κυριακή 2 Μαρτίου στη Γέφυρα ποταμού Κόσυνθου, ώρα 19:00.

Στην πλατεία του οικισμού της Σταυρούπολης, οι κάτοικοι της μαζί με τους επισκέπτες, μεταμφιεσμένοι και κάνοντας διάφορους ήχους θα συμμετάσχουν σε μια παρέλαση χρωμάτων και χαράς, με οδηγό ένα ομοίωμα καμήλας και έναν ενήλικο να παριστάνει τον καμηλιέρη Άραβα.

Το έθιμο της καμήλας αρχικά είχε παγανιστικό χαρακτήρα, τελούνταν και συμβόλιζε την δέηση των κατοίκων για τη γονιμότητα της γης, αφού η χρονική στιγμή συνέπιπτε με τον ερχομό της άνοιξης και την έναρξη των αγροτικών εργασιών. Αργότερα σε συνδυασμό με την Ορθόδοξη πίστη και θρησκεία που θέτει την ημέρα αυτή ως την αρχή της Σαρακοστής, άλλαξε χαρακτήρα και συμβολίζει πια στο νου των κατοίκων, το τέλος των εορτών του καρναβαλιού και την αρχή της νηστείας.

Από το πρωί και καθ΄ όλη τη διάρκεια των εκδηλώσεων, παραδοσιακοί ήχοι θα πλαισιώνουν τα δρώμενα και έθιμα αποκριάς και θα προσφέρονται στους παρευρισκόμενους δωρεάν νηστίσιμα εδέσματα και άφθονο κρασί.

Καθαρά Δευτέρα 3 Μαρτίου Δημοτική Ενότητα Σταυρούπολης, Πλατεία Σταυρούπολης, ώρα 11:00 Αποκριάτικο Έθιμο της «Καμήλας»

Το έθιμο της Λάμκας στην Έδεσσα

Το έθιμο της «Λάμκας» ανάγεται σε πολύ παλαιά χρόνια και επιβιώνει έως τις μέρες μας.

Την Κυριακή της τυρινής παραμονή καθαράς Δευτέρας όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται στο σπίτι του παππού εάν ήταν εν ζωή ή στου μεγαλύτερου αδερφού της οικογενείας. Εκεί σε ένα κλίμα συγκινησιακό κλίμα ζητούσαν συγχώρεση μεταξύ τους στην ντοπιολαλιά(ΠΡΟΥΣΤΣΑΒΑΙΝΕ) οι μικρότεροι προς τους μεγαλύτερους δείχνοντας τον σεβασμό τους και λύνοντας έτσι τυχόν διαφορές και προβλήματα που είχαν κατά την διάρκεια του έτους. Τα παιδιά φιλώντας το χέρι του παππού σήκωναν το πόδι προς τα πίσω κάνοντας ουρά στην ντοπιολαλιά (ΠΑΣΚΑ). Όποιος σήκωνε πιο ψηλά το πόδι έπαιρνε και ένα δώρο. Στην συνέχεια έκαναν το έθιμο ΛΑΜΚΑ. Ο παππούς έπαιρνε τον πλάστη (ΣΟΥΚΑΛΟ) έδενε μια κλωστή και στην άκρη της ένα αβγό βρασμένο και καθαρισμένο. Τα εγγόνια κάθονταν απέναντι και ο παππούς κουνούσε το αβγό από στόμα σε στόμα. Όποιος έπιανε με το στόμα χωρίς την βοήθεια των χεριών κέρδιζε συνήθως χρηματικό ποσό ή γλυκό. Το έθιμο της ΛΑΜΚΑΣ συμβόλιζε την αρχή της νηστείας όπου με το αβγό έκλεινε το στόμα (ΑΡΧΗ ΝΗΣΤΕΙΑΣ) όπου υπήρχε αποχή από κρέας, γαλακτοκομικά και άνοιγε την Κυριακή του ΠΑΣΧΑ με το τσούγκρισμα των αυγών.

Κυριακή 2 Μαρτίου 2025

– Το Έθιμο της Λάμκας – Κάψιμο Βασιλιά Καρνάβαλου –

Το παραδοσιακό έθιμο της Λάμκας ζωντανεύει από τον Φ.Σ. Έδεσσας Μέγας Αλέξανδρος και ακολουθεί το κάψιμο του Καρνάβαλου. Ώρα: 6μμ – Πάρκο 25ης Μαρτίου

Πηγή Εικόνας: EUROKINISSI/ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ