Δαπάνες υγείας: Η Ελλάδα στην κορυφή της ΕΕ σε επιβάρυνση νοικοκυριών

Τεράστιες ανισότητες μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ όσον αφορά στην επιβάρυνση των νοικοκυριών από δαπάνες υγείας αποκαλύπτουν τα νέα στοιχεία της Eurostat. Πάνω από ένας στους τρεις Έλληνες βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη (34,3%), όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη δεν ξεπερνά το 14,6%.

Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Βουλγαρία τα νοικοκυριά δεν έχουν ιδιαίτερη προστασία απέναντι στις «καταστροφικές» δαπάνες υγείας

Στο σύνολο της ΕΕ, κατά μέσο όρο οι εισφορές υποχρεωτικής ασφάλισης καλύπτουν το 51% των δαπανών υγείας, ενώ κατά 30% καλύπτεται από τις κυβερνήσεις, αφήνοντας τα νοικοκυριά εκτεθειμένα σε άμεσες ιδιωτικές πληρωμές που συχνά επιβαρύνουν δραματικά τον οικογενειακό προϋπολογισμό («out of pocket»). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα φτωχότερα νοικοκυριά να αποφεύγουν ή να αναβάλλουν τις επισκέψεις στον γιατρό για τις καθιερωμένες εξετάσεις ή όταν προκύπτει ένα πρόβλημα υγείας που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.

Το 2024, για παράδειγμα, πάνω από ένας στους πέντε πολίτες (21,9%) άνω των 16 ετών που χρειάστηκε ιατρικές εξετάσεις ή θεραπεία, δήλωσε ότι δεν τις έκανε λόγω οικονομικής αδυναμίας, μεγάλης αναμονής ή απόστασης από τους παρόχους υγείας. Τις επισημάνσεις της Eurostat για την Ελλάδα επιβεβαιώνει και η πρόσφατη έρευνα (2008 -2025) των καθηγητών Μιχάλη Χλέτσου και Χαράλαμπου Οικονόμου για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όπου γίνεται λόγος για «υγειονομική φτωχοποίηση» του πληθυσμού.

Σύμφωνα με αυτήν, το 2023 το 3% των νοικοκυριών ήταν εξαθλιωμένα ή περαιτέρω φτωχοποιημένα έπειτα από πληρωμές από την τσέπη τους, ενώ καταστροφικές δαπάνες υγείας (40% του εισοδήματος αφαιρουμένων των δαπανών διαβίωσης) αντιμετώπισε το 10% των νοικοκυριών έναντι 7% το 2008, οι οποίες αφορούσαν κυρίως φάρμακα και ιατρική περίθαλψη εξωτερικών ασθενών. Αυτό σημαίνει ότι τα νοικοκυριά είτε βρέθηκαν σε δυσχέρεια κάλυψης βασικών αναγκών είτε αναγκάστηκαν να ξοδέψουν αποταμιεύσεις, να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία ή να δανειστούν.

Δαπάνες υγείας: Διευρυμένη ψαλίδα στην ΕΕ

Όπως φαίνεται στη λίστα με τις 34 χώρες-μέλη της ΕΕ που συμπεριλαμβάνονται στην έρευνα της Eurostat για τις άμεσες ιδιωτικές πληρωμές υγείας, η ψαλίδα είναι εντυπωσιακά διευρυμένη: Από το 8,5% του Λουξεμβούργου, το ποσοστό εκτινάσσεται στο 35,5% της Βουλγαρίας η οποία βρίσκεται στην κορυφή.

Στη δεύτερη και τρίτη θέση αντιστοίχως κατατάσσονται η Λετονία (35,1%) και η Ελλάδα (34,3%). Ακολουθούν η Σερβία (32,1%), η Λιθουανία (31,4%) και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (31%), όλα κράτη της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης.

Σύμφωνα με τον δρα Τζόζεφ Πίσκοπο, οικονομολόγο στο υπουργείο Υγείας της Μάλτας, σε αυτές τις χώρες οι άμεσες ιδιωτικές πληρωμές είναι συνήθως υψηλότερες σε σχέση με τις συνολικές δαπάνες. Από την άλλη, «οι ισχυρότερες οικονομίες μπορούν να διαθέσουν περισσότερους πόρους στα συστήματα υγείας τους και, κατά συνέπεια, να πετύχουν χαμηλότερα επίπεδα ιδιωτικών δαπανών», αναφέρει ο ίδιος στο Euronews Health,

Στον αντίποδα, οι χαμηλότερες επιβαρύνσεις των νοικοκυριών εντοπίζονται μετά το Λουξεμβούργο (8,5%), στη Γαλλία (8,9%), στην Κροατία (9,4%), στην Ιρλανδία (10,6%) και στη Γερμανία (10,7%).

Ανάμεσα στις πέντε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες, η Ιταλία έχει το υψηλότερο ποσοστό (22,3%), ακολουθούμενη από την Ισπανία (20,9%). Η Γαλλία και η Γερμανία βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις αυτής της ομάδας, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο, με 15,9% (δεδομένα 2019) βρίσκεται λίγο πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Χαμηλά παραμένουν τα ποσοστά και στις σκανδιναβικές χώρες: Σουηδία (13,4%), Δανία (13,9%), Νορβηγία (14,1%), Φινλανδία (16,1%), με την τελευταία να είναι η μόνη που βρίσκεται λίγο πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ο βασικός παράγοντας για τις αποκλίσεις μεταξύ των χωρών

Ένας από τους βασικότερους λόγους για τις τεράστιες αποκλίσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών είναι οι εθνικές πολιτικές ασφάλισης υγείας, οι οποίες «καθορίζουν ποιος καλύπτεται, ποιες υπηρεσίες καλύπτονται και πόσο από το κόστος καλύπτεται» εξηγεί ο καθηγητής Τζόναθαν Σάιλους από το London School of Economics.

Και προσθέτει: «Σε πολλές από τις χώρες με τη χειρότερη επίδοση, όπως η Βουλγαρία, όσοι δεν πληρώνουν τις κοινωνικές τους εισφορές αποκλείονται από τη δημόσια κάλυψη, με αποτέλεσμα κάθε ανάγκη υγείας να την πληρώνουν εξ ολοκλήρου από την τσέπη τους».

Από την άλλη, στις χώρες με ευρύ δημόσιο ή κοινωνικό σύστημα ασφάλισης υγείας τα ποσοστά ιδιωτικών πληρωμών είναι χαμηλότερα, σημειώνει ο Πασκάλ Γκαρέλ, διευθύνων σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Νοσοκομείων και Υγειονομικής Περίθαλψης (HOPE). Αυτά τα συστήματα, όπως λέει, συνήθως προσφέρουν πλήρη πακέτα παροχών – νοσοκομειακή περίθαλψη, υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας και συνταγογραφούμενα φάρμακα-, οι συμμετοχές στις βασικές υπηρεσίες είναι χαμηλές ή μηδενικές, ενώ η προστασία ευάλωτων ομάδων είναι υψηλή.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιεας προσέγγισης είναι η Γαλλία, η Γερμανία και η Σουηδία.

Αντιθέτως, χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ελλάδα διαθέτουν περιορισμένα πακέτα παροχών, με ελλιπή κάλυψη σε φάρμακα εκτός νοσοκομείων (που παρέχονται από τα φαρμακεία), σε οδοντιατρική φροντίδα και διαγνωστικές εξετάσεις, ενώ χαρακτηρίζονται από ασθενέστερη προστασία απέναντι στις «καταστροφικές» δαπάνες υγείας που μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομική εξάντληση τα νοικοκυριά.

Τι πληρώνουμε από την τσέπη μας τον χρόνο

Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2023 (ή το πλησιέστερο διαθέσιμο έτος), ο μέσος πολίτης της ΕΕ πλήρωσε 542 ευρώ ετησίως από την τσέπη του για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι δαπάνες μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών κυμαίνονται από 116 ευρώ στη Μολδαβία έως 2.396 ευρώ στην Ελβετία.

Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, το εύρος είναι εξίσου μεγάλο: Από 136 ευρώ στην Κροατία έως 1.176 ευρώ στο Βέλγιο. Οι πολίτες της Νορβηγίας καταβάλλουν επίσης πάνω από 1.000 ευρώ ετησίως (1.158 ευρώ).

Όπως λέει ο Γκαρέλ, «οι πλουσιότερες χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης επενδύουν περισσότερο στην ιατρική υψηλής τεχνολογίας, γεγονός που αυξάνει τις κατά κεφαλήν δαπάνες». Ωστόσο, το γεγονός ότι οι πολίτες στη Μολδαβία, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (206 ευρώ), στη Ρουμανία (223 ευρώ), στην Πολωνία (232 ευρώ) και στη Σερβία (293 ευρώ) πληρώνουν λιγότερα από 300 ευρώ τον χρόνο, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη καλύτερη πρόσβαση. Συχνά υποδηλώνει υποχρηματοδότηση των συστημάτων υγείας και περιορισμένη χρήση υπηρεσιών.

Συγκρίνοντας τις πέντε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες, φαίνεται ότι οι Γάλλοι πολίτες πληρώνουν τα λιγότερα από την τσέπη τους, μόλις 410 ευρώ ετησίως – κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αντιθέτως, η Ιταλία βρίσκεται ψηλά στη λίστα με 718 ευρώ, η  Γερμανία πιο κάτω με 652 ευρώ, το Ηνωμένο Βασίλειο με 609 ευρώ (δεδομένα 2019) και η Ισπανία με 596 ευρώ.

Οι δημογραφικοί και επιδημιολογικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των επιπέδων δαπανών, εξηγεί ο Γκαρέλ. Για παράδειγμα, οι χώρες με γηράσκοντες πληθυσμούς, όπως η Ιταλία και η Γερμανία, καθώς και με υψηλότερη συχνότητα καταγραφής χρόνιων παθήσεων, εμφανίζουν αυξημένη ζήτηση για ιατρική και μακροχρόνια φροντίδα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως δείχνουν οι πίνακες της Eurostat, οι αποκλίσεις μειώνονται όταν οι δαπάνες μετρώνται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (PPS). Βάσει αυτων των όρων, οι ετήσιες πληρωμές των νοικοκυριών κυμαίνονται από 191 στην Κροατία έως 1.304 στην Ελβετία, ενώ η κατάταξη αλλάζει σημαντικά: στη Βουλγαρία, για παράδειγμα, το ποσό αντιστοιχεί σε 740 PPS αντί για 413 ευρώ, ενώ στην Ελλάδα από 623 (κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο) ανεβαίνει στα 752 PPS.

Τα στοιχεία της Eurostat αποτελούν μια ακόμα επιβεβαίωση των ανισοτήτων που υπάρχουν στην Ευρώπη όσον αφορά στις παροχές υγείας. Την ώρα που οι πλουσιότερες χώρες δείχνουν να έχουν καταφέρει να θωρακίσουν τους πολίτες τους, εκατομμύρια νοικοκυριά στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη εξακολουθούν να επιβαρύνονται δυσανάλογα.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, η επιστημονική ομάδα που προχώρησε στην έρευνα για τον ΠΟΥ προτείνει σαφείς τρόπους που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την οικονομική προστασία του πληθυσμού. Μεταξύ αυτών είναι η επέκταση των παροχών του ΕΟΠΥΥ σε όλους τους κατοίκους, π.χ. και σε όσους εξαρτώνται από τις δημόσιες δομές για την περίθαλψή τους, αλλά και προσεκτική κατανομή του κρατικού προϋπολογισμού με στόχο τη μείωση των οικονομικών δυσκολιών και των ανεκπλήρωτων αναγκών των νοικοκυριών με χαμηλά εισοδήματα.

Πηγή – In