Διαλύοντας την απεξάρτηση στην Ελλάδα

Η 26η Ιουνίου έχει οριστεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών. Στη χώρα μας τέτοιες μέρες τα προηγούμενα χρόνια γινόταν, απολογισμός έργου των φορέων και προσπάθειες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Φέτος, ενώ ο νεοσύστατος Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ) αναλίσκεται με στημένες συνεντεύξεις σε κούφια λόγια και ρητορείες από ένα παράλληλο σύμπαν, γινόμαστε μάρτυρες τεράστιου αναβρασμού που επικρατεί  στο εσωτερικό του, εξαιτίας μέτρων και αποφάσεων της διοίκησης τα οποία θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των θεραπευόμενων, θίγουν τους εργαζόμενους και διαταράσσουν ανεπανόρθωτα τη λειτουργία των μονάδων. Οι τοπικές κοινωνίες, που τα προηγούμενα χρόνια αγκάλιασαν τα προγράμματα απεξάρτησης, σήμερα παρακολουθούν με βαθιά ανησυχία  τις πολύ αρνητικές εξελίξεις που οφείλονται στις αποφάσεις του ΕΟΠΑΕ και έχουν ήδη αρχίσει να αντιδρούν. Τι συμβαίνει λοιπόν στον ΕΟΠΑΕ;

O EOΠΑΕ είναι το δημιούργημα του Νόμου 5129/1-8-24 που ψηφίστηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία, μία μέρα πριν κλείσει η Βουλή για καλοκαιρινές διακοπές, παρά την έντονη αντίδραση σύσσωμης της αντιπολίτευσης και τις προηγηθείσες έντονες και πολύμηνες αντιδράσεις των οργανισμών και προγραμμάτων απεξάρτησης, των θεραπευόμενων σε αυτούς και των οικογενειών τους, καθώς και πολλών επιστημονικών και κοινωνικών φορέων σε όλη την Ελλάδα. Ο νόμος κατάργησε, χωρίς να έχει προηγηθεί αξιολόγηση και χωρίς ουσιαστική αιτιολόγηση, όλους τους διαφορετικούς δημόσιους φορείς θεραπείας, συγχωνεύοντας το προσωπικό και τις μονάδες τους στον ΕΟΠΑΕ, ενώ έθεσε στο περιθώριο τα Κέντρα Πρόληψης, καθιστώντας αβέβαιη την προοπτική τους μετά το 2027.

Η εφαρμογή του νόμου και η λειτουργία του ΕΟΠΑΕ ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2025.  Από την πρώτη στιγμή ο προσωρινά διορισμένος πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ Α. Θεοχάρης επιχείρησε να διαγράψει την ιστορία και την ταυτότητα των συγχωνευόμενων προγραμμάτων, να τα αποσυνδέσει από το παρελθόν τους και τη θεραπευτική προσέγγιση που εκπροσωπούν, καταργώντας αρχικά τις ονομασίες τους. Και όλα αυτά παρά τις αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ότι τίποτα απολύτως δεν θα αλλάξει και ότι θα διαφυλαχτούν οι διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις οι οποίες ανταποκρίνεται στις διαφορετικές ανάγκες των ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης. Στη συνέχεια, η διοίκηση του ΕΟΠΑΕ επιδόθηκε σε σειρά αποφάσεων με χαρακτήρα πογκρόμ, οι οποίες έχουν αποδιοργανώσει όλο το θεραπευτικό σύστημα: εργαζόμενους, θεραπευόμενα μέλη, οικογένειες και εθελοντές.

Η προσωρινά διορισμένη διοίκηση αντί να προχωρήσει με προσεκτικά βήματα αναγνωρίζοντας τις διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, αντί να σεβαστεί τη λειτουργία και την πολύτιμη εμπειρία των προηγούμενων χρόνων, αντί να προσπαθήσει να οικοδομήσει εμπιστοσύνη, αντί να διασφαλίσει τη θεραπευτική συνέχεια για τους εξυπηρετούμενους, αντί να επιδείξει ενσυναίσθηση και να καλλιεργήσει ένα περιβάλλον συνεργασίας όπου οι εργαζόμενοι θα αισθάνονται ότι η επαγγελματική τους ταυτότητα και η προσφορά τους εκτιμώνται, αντί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο στο οποίο μπορεί να διαμορφωθεί ένα νέο όραμα, επιχειρεί να ισοπεδώσει τα πάντα, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις. Αυτή η  αυταρχική πολιτική σε τέτοιο οργανισμό αποτελεί σίγουρη συνταγή για «κάψιμο» (burnout) του προσωπικού και ουσιαστική αποσύνθεση του ίδιου του οργανισμού.

Το προσωπικό του ΕΟΠΑΕ βιώνει μια άνευ προηγουμένου εργασιακή κακοποίηση και επαγγελματική απαξίωση, με σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας.  Χωρίς καμία εξήγηση αυτές τις μέρες σε όλη τη χώρα μετακινούνται βίαια δεκάδες μέλη του προσωπικού σε άλλες μονάδες, σε υπηρεσίες άσχετες με την ειδικότητα, την εκπαίδευση και την προϋπηρεσία τους. Κάποιες μονάδες διαλύονται ολοσχερώς χωρίς τεκμηρίωση και οι εργαζόμενοι βιώνουν απογοήτευση, μοναξιά, ματαίωση, πίκρα και ανησυχία.

Η συναισθηματική πίεση είναι τεράστια, καθώς πρέπει να διαχειριστούν τη διακοπή των θεραπευτικών σχέσεων που έχουν οικοδομήσει με τα μέλη τους και την αίσθηση διάλυσης του έργου τους. Αυτή η αυταρχική πολιτική δημιουργεί ένα τοξικό περιβάλλον όπου οι εργαζόμενοι χάνουν το κίνητρο και την αφοσίωσή τους. Αισθάνονται ότι οι προσπάθειές τους δεν εκτιμώνται και ότι το όραμα της δημόσιας, δωρεάν θεραπείας διαλύεται. Το δεύτερο πλήγμα στη δημόσια απεξάρτηση προέρχεται από τον ίδιο τον Υπουργό Υγείας, ο οποίος σπεύδει, ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, να υποστηρίξει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ιδιωτική μονάδα απεξάρτησης κερδοσκοπικού χαρακτήρα, αναφερόμενος με υπερηφάνεια στην εφαρμογή του νέου νόμου.

Οι θεραπευόμενοι του ΕΟΠΑΕ χάνουν τους θεραπευτές με τους οποίους έχουν οικοδομήσει θεραπευτικούς δεσμούς και σχέσεις εμπιστοσύνης. Οι συχνές αλλαγές θεραπευτών και η αίσθηση ότι δεν υπάρχει σταθερότητα και συνέχεια στη φροντίδα δημιουργεί στους θεραπευόμενους αβεβαιότητα και  ανασφάλεια σχετικά με το μέλλον της θεραπευτικής τους προσπάθειας και μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση των ψυχολογικών τους συμπτωμάτων. Είναι γνωστό ότι δεν αρκεί απλά και μόνο η χορήγηση μιας ουσίας για να σταθεροποιηθεί η κατάστασή τους και για να κάνουν θετικές αλλαγές. Καθώς διακόπτονται οι θεραπευτικές σχέσεις που χτίστηκαν με κόπο και χρόνο, αυξάνουν οι πιθανότητες οι θεραπευόμενοι να εγκαταλείψουν πρόωρα τη θεραπεία, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την προσπάθεια για αλλαγή στη ζωή τους, ίσως και την ίδια τη ζωή τους. Ακόμα και οι πιο άπειροι θεραπευτές γνωρίζουν ότι η διαδικασία οικοδόμησης μιας νέας σχέσης εμπιστοσύνης είναι δύσκολη και επώδυνη, ειδικά μετά από μια εμπειρία απώλειας και απογοήτευσης.

Αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει με μαθητική ακρίβεια σε «διαρροή» πολύτιμης τεχνογνωσίας, λόγω αποχώρησης πολλών εργαζομένων και εξουθένωσης όσων παραμείνουν και κατά συνέπεια σε υπονόμευση της ικανότητας του ΕΟΠΑΕ να παρέχει αποτελεσματική και ποιοτική φροντίδα, αλλά και σε απώλεια της εμπιστοσύνης από την πλευρά των θεραπευόμενων και της κοινωνίας.

Οι αποτελεσματικοί οργανισμοί θεραπευτικής αντιμετώπισης των εξαρτήσεων προϋποθέτουν περιβάλλον εμπιστοσύνης, ανοικτού διαλόγου, επικοινωνίας με ενσυναίσθηση και συνεργατικότητα, προώθησης της ανάληψης ευθύνης και της αυτενέργειας. Αναγνωρίζουν τη συμβολή των ομοτίμων, των αποφοίτων  των θεραπευομένων, των γονέων και των εθελοντών στην αντιμετώπιση του προβλήματος και συνεργάζονται μαζί τους. Ο ΕΟΠΑΕ δείχνει να αγνοεί την συμβολή των παραπάνω δικτύων. Οι διαταραγμένες και αβέβαιες εργασιακές συνθήκες και η αυταρχική οργανωσιακή κουλτούρα που διαμορφώνει ο ΕΟΠΑΕ είναι βαθιά αντιθεραπευτικές. Και αν ο προσωρινά διορισμένος πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ Α. Θεοχάρης, δεν είναι σε θέση να το γνωρίζει αυτό,  τα μέλη του Επιστημονικού Συμβουλίου του Οργανισμού και όσες και όσοι έχουν αναλάβει διευθυντικές θέσεις θεραπευτικής ευθύνης γιατί σιωπούν;

Ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις και οι απώτερες επιδιώξεις της διοίκησης του ΕΟΠΑΕ, που άλλα διακηρύσσει δημοσίως και άλλα πράττει στο εσωτερικό του;

Τελικά, ποιος θα αναλάβει την ευθύνη απέναντι στην κοινωνία για τη διάλυση των ζωτικών για τη ζωή δημόσιων και δωρεάν υπηρεσιών αντιμετώπισης των εξαρτήσεων;

Κατερίνα Μάτσα, Ψυχίατρος, πρώην διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (Ψ.Ν.Α.)

Μένη Μαλλιώρη, Ομότιμη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο ΔΣ του Οργανισμού Ευρωπαΐκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά-EUDA, πρώην πρόεδρος Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ)

Χαράλαμπος Πουλόπουλος, Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στις Εξαρτήσεις στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής , πρώην διευθυντής Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ)

Κώστας Γασγαλίδης, Νευρολόγος-Ψυχίατρος, πρώην Διευθυντής ΕΣΥ, πρώην αντιπρόεδρος του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ)

Παναγιώτης Γεωργάκας, Νευρολόγος-Ψυχίατρος, πρώην διευθυντής ΕΣΥ και επιστημονικός υπεύθυνος Προγράμματος Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων “Αργώ” του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (Ψ.Ν.Θ)

Πηγή: news247