Εικόνες: «Γενίτσαροι και Μπούλες» – Στο ιδιαίτερο και γεμάτο συμβολισμούς έθιμο της Νάουσας

Η προετοιμασία, τα «μπουλούκια» και η πομπή στους δρόμους της πόλης

17 Μαρτίου 2024, 7:45 πμ

Λέξεις / Εικόνες: Ζήσης Φυλλαρίδης

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα, και γεμάτα συμβολισμούς έθιμα είναι οι «Γενίτσαροι και Μπούλες» που κάθε χρόνο – άγνωστο από πότε- πραγματοποιείται στην Νάουσα κατά την περίοδο της Αποκριάς.

Υπό τους ήχους του νταουλιού και του ζουρνά που παίζουν ασταμάτητα, τα μπουλούκια (δηλαδή οι ομάδες που απαρτίζουν τους συμμετέχοντες) χορεύουν μέσα στους δρόμους της Νάουσας.

Όλα ξεκινάνε το πρωί της Κυριακής και έχουν ως εξής. Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες ξεκινάει το ντύσιμο του «Γενίτσαρου». Εκεί θα φορέσει την «κοντέλα» με την «φουστανέλα» και από πάνω το «μαφέσι» και το «σιλιάχι», μαζί με όλα τα κομμάτια της πατροπαράδοτης φορεσιάς, θα στολιστεί με το «γιορντάνι» και τα υπόλοιπα στολίδια, και θα ετοιμαστεί για το έθιμο. Μόλις ντυθεί θα περάσει το «Μπουλούκι» από το σπίτι του και με έναν τελετουργικό τρόπο θα τον πάρει για το έθιμο.

Λίγο πριν το μεσημέρι θα μαζευτούν στο δημαρχείο για να πάρουν την άδεια από τον δήμαρχο και να χορέψουν μέσα στην πόλη. Εκεί μόλις πάρουν την άδεια, θα χορέψουν στην πλατεία του δημαρχείου. Παλαιότερα, κατά τα χρόνια της Οθωμανικής περιόδου έπαιρναν αντίστοιχα και κατά παράδοση την άδεια από τον Μπέη της πόλης. Μέχρι να πάρουν την άδεια από τον Δήμαρχο παίζει συνεχώς ένας πένθιμος σκοπός ο «Ζαλιστός».

Οι «Γενίτσαροι» στο μπαλκόνι πριν βγούνε στον δρόμο για να τους παραλάβει το «Μπουλούκι»

Το απόγευμα της ίδιας μέρας θα καταλήξουν στην τοποθεσία «Αλώνια» (η σημερινή ομώνυμη πλατεία) όπου θα βγάλουν τον Πρόσωπο (δηλαδή την μάσκα). Στη συνέχεια και μέχρι το βράδυ τα «Μπουλάκια» θα συνεχίσουν να γυρνάνε και να χορεύουν διαδοχικά στους δρόμους πόλεις, και συγκεκριμένα στα όρια που ήταν χτισμένη η παλιά πόλη.

Ο «Γενίτσαρος» στην πόρτα του σπιτιού του κατά την έξοδο κάνοντας κατά παράδοση το σημείο του σταυρού.

Αυτό το ιδιότυπο αποκριάτικο έθιμο, που σήμερα αποτελεί κορωνίδα του καρναβαλιού της Νάουσας, αναφέρεται για πρώτη φορά γραπτώς 1830, ωστόσο η προέλευση του χάνεται στα βάθη των αιώνων και πιθανότητα να σχετίζεται με διονυσιακές λατρείες.

Οι «Γενίτσαροι» συνοδεύουν την «Μπούλα».

Άλλωστε, το τελετουργικό φόρεμα και βγάλσιμο της μάσκας, και γενικά του προσωπείου, συναντάται σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια και τον κόσμο γενικότερα, και έχει χαρακτήρα ιδιαίτερα συμβολικό που παραπέμπει στην αναγέννηση της φύσης και της ζωής.

Χαρακτηριστικός είναι και ο στολισμός με την μάσκα του Γενίτσαρου, τον «Πρόσωπο» που κοσμεί αρκετά σπίτια της Νάουσας κατά τις ημέρες της Αποκριάς.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του εθίμου είναι ο τρόπος με τον οποίο απευθύνει χαιρετισμό ο Γενίτσαρος, κατά τον οποίο ενώ κρατάει σταθερό το χέρι του στην χειραψία, αναπηδά με ολόκληρο το σώμα του.

Οι «Γενίτσαροι» και η «Μπούλα» ενός «Μπουλουκιού».

Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το γεγονός ότι σε κάθε «Μπουλούκι» ενώ όλοι Γενίτσαροι φοράνε την ίδια χαρακτηριστική αντρική φορεσιά, ανάμεσα τους υπάρχει και κάποιο άτομο που φοράει γυναικεία φορεσιά και αποκαλείται «Μπούλα», που θα πει «Νύφη».

Από την πομπή μέσα στους δρόμους της Νάουσας.

Εξού και η ονομασία «Γενίτσαροι και Μπούλες».

Τέλος, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι ενώ ο «Γενίτσαρος» χαιρετάει με χειραψία και αναπηδά, η «Μπούλα» φυλάει το χέρι αυτού που της απευθύνει χαιρετισμό και υποκλίνεται.

Το έθιμο «Γενίτσαροι & Μπούλες» πραγματοποιείται δύο φορές κάθε χρόνο. Μια φορά την Κυριακή μετά την Τσικνοπέμπτη και άλλη μια φορά την Κυριακή της Τυρινής.

Στην πλατεία «Αλωνιών» όπου οι «Γενίτσαροι» έχουν βγάλει τους «Προσώπους» τους.

*Στις φωτογραφίες ντύνεται «Γενίτσαρος» ο Αθανάσιος Δεληχρήστος στο σπίτι του στην Νάουσα, ο οποίος συμμετέχει στο έθιμο ανελλιπώς κάθε χρονιά από 3 ετών.