EIKONEΣ: Σε απόσταση αναπνοής από τη Θεσσαλονίκη εδώ και αιώνες συμβαίνει αυτό

Εικόνες: Δημήτρης Κανονίδης

Λέξεις: Φανή Τσάτσα – Δημήτρης Κανονίδης

Γενίτσαροι – Μπούλες. Ιστορικό δρώμενο, δηλαδή δραματοποίηση ιερού θεάματος που δεν έχει καμιά σχέση με αποκριάτικα μασκαρέματα και μασκαράδες που μεταμφιέζονται στην υπόλοιπη χώρα.

Το έθιμο ανάγεται στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας με επικρατούσα άποψη το παιδομάζωμα του 1705.

Η οθωμανική αυτοκρατορία αρχίζει να στρατολογεί ακόμα και με τη βία παιδιά των υποδούλων λαών των δυτικών Βαλκανίων και να δημιουργεί τάγματα Γενιτσάρων ή Γιανιτσάρων.

Μόνο η Νάουσα είχε το προνόμιο να μην στρατολογούνται τα παιδιά της.

Το 1705 όμως ο σουλτάνος παραβιάζοντας τα ιδιαίτερα προνόμιά της, έστειλε τον σιλιχτάρη των ανακτόρων Αχμέτ Τσελεμπή για να κάνει το παιδομάζωμα των παιδιών της.

Η Νάουσα όμως όχι μόνο δεν παρέδωσε τα παιδιά, αλλά σκότωσε και τον απεσταλμένο. Ήταν τότε μέρες αποκριάς. Το γεγονός αυτό έγινε αφορμή πολλοί Ναουσαίοι να βγουν κλέφτες στο Βέρμιο, υπό την αρχηγία του κλεφταρματωλού Ζήση Καράδημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Τούρκοι να εκδικηθούν καταστρέφοντας το αντάρτικο σώμα του Καραδήμου.

Στην επόμενη αποκριά, οι νέοι ντύθηκαν την αρματολική τους φορεσιά και ενθυμούμενοι τα παλληκάρια του Καραδήμου που ήταν συναγωνιστές τους και χάθηκαν για πάντα, τριγύρισαν στα όρια της πόλης, χορεύοντας στις γειτονιές.

Η πόλη με τον καιρό μεγάλωνε, αλλά το δρομολόγιο ήταν πάντα το ίδιο.

Το έθιμο συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα με μόνη διακοπή την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου, μέχρι το 1954.

Οι γενίτσαροι και οι μπούλες, υπακούουν σε ένα αυστηρό τυπικό και η τέλεσή του απαιτεί πειθαρχημένη υπαγωγή σε κανόνες.

Στο σπίτι του γενιτσάρου που στελεχώνει το μπουλούκι των γενιτσάρων, με μια ιεροτελεστία ντύνεται ο γενίτσαρος με τη βοήθεια των δικών του και κατόπιν περνάει το μπουλούκι.

Η μουσική παίζει καθώς πλησιάζοντας το μπουλούκι στο σπίτι, βγαίνει ο γενίτσαρος στο μπαλκόνι και χαιρετά. Κατόπιν κατεβαίνει και ενσωματώνεται στο μπουλούκι χαιρετώντας με ένα ιδιότυπο χαιρετισμό, αναπηδώντας μπροστά από τον καθένα.

Όλοι μαζί κινούνται προς το δημαρχείο, χορεύοντας υπό τους ήχους του ζουρνά και νταουλιού. Εκεί ζητούν από το δήμαρχο την άδεια να χορέψουν.

Και αυτό γιατί επί τουρκοκρατίας οι άνδρες φορώντας τη μάσκα κατέβαιναν από τα βουνά για να γιορτάσουν και να χορέψουν με τους δικούς τους. Μασκαρεμένοι όμως όπως ήταν δεν γινόταν αντιληπτοί από τους Τούρκους, καθώς αρνούνταν να βγάλουν τις μάσκες για να μην τις χαλάσουν (όπως επικαλούνταν).

Κάποιοι από αυτούς, τις έβγαζαν για να πείσουν τον τοπικό άρχοντα ότι είναι φιλήσυχοι πολίτες που το μόνο που ήθελαν ήταν να διασκεδάσουν. Ο δήμαρχος δίνει την άδεια, και τότε ο ζουρνάς θα παίξει το “Ρόιδο” μια πατινάδα που χορεύεται με τα μαντήλια.

Ακολουθεί το “ως πότε παλληκάρια”.

Όλοι παίρνουν το χέρι μεταξύ τους και ζητά συγγνώμη ο ένας από τον άλλο για κάποιες πράξεις ή κουβέντες κακές που είχαν ανταλλάξει τον προηγούμενο χρόνο.

Κατόπιν το μπουλούκι τριγυρνά χορεύοντας, και ακολουθώντας πάντα την ίδια διαδρομή στην πόλη της Νάουσας.

Το έθιμο αναβιώνει την Κυριακή της Αποκριάς, και την επόμενη Κυριακή παραμονή της Καθαράς Δευτέρας, όπως και την Καθαρά Δευτέρα.

*Ευχαριστούμε την οικογένεια του “γενίτσαρου” Γιάννη Τούπου για την φιλοξενία και την βοήθεια της απαθανάτισης της προετοιμασίας ένδυσης του “γενίτσαρου”.