Ελλάδα: Το 50% έχει τουλάχιστον μία προκατάληψη για τις γυναίκες – Οι νεότεροι έχουν περισσότερες προκαταλήψεις

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών στις 25 Νοεμβρίου, η ActionAid δημοσιεύει νέα έρευνα για τις έμφυλες προκαταλήψεις, οι οποίες τροφοδοτούν μεταξύ άλλων φαινόμενα βίας στην Ελλάδα.

Προκαταλήψεις κατά των γυναικών: Μια πηγή έμφυλης βίας

“Πριν 24 χρόνια η γενική συνέλευση του ΟΗΕ αποφάσισε πως στις 25 Νοεμβρίου θα γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα της Εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών.

Αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Το ένα είναι πως το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, είναι αναγνωρισμένο εδώ και πολλά χρόνια.

Το δεύτερο όμως είναι πως κάθε χρόνο οφείλουμε, εμείς οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών αλλά και οι εκπρόσωποι της πολιτείας να λογοδοτούμε στον εαυτό μας και στην κοινωνία για το  τι  είναι αυτό που κάναμε, τι είναι αυτό που πετύχαμε το χρόνο που πέρασε, βάζοντας  ένα λιθαράκι στην κατεύθυνση της κατάργησης της αναγκαιότητας να υπάρχει η παγκόσμια αυτή ημέρα.

Η ΑctionAid πιστεύει πως στη ρίζα της έμφυλης βίας υπάρχουν προκαταλήψεις που αφορούν, αν όχι εξίσου με τους άνδρες, σε μεγάλο βαθμό και τις ίδιες τις γυναίκες. Η πρόσφατη έρευνα που η οργάνωση έκανε με χορηγία της εταιρίας ερευνών qed social and market research το αποδεικνύει. Όταν σχεδόν το μισό δείγμα  έχει τουλάχιστον μία έμφυλη προκατάληψη κι όταν οι νεότερες γενιές δείχνουν να έχουν περισσότερα στερεότυπα από τις μεγαλύτερες, το πρόβλημα φανερώνεται στην πλήρη του διάσταση.

Δημοσιοποιώντας την έρευνα θέλουμε να κοινοποιήσουμε το πρόβλημα, να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία και να εντοπίσουμε περιοχές στις οποίες πρέπει να κατευθύνουμε τις δράσεις μας εμείς ως κοινωνία των πολιτών αλλά και τις οποίες  και η πολιτεία θα πρέπει να λάβει υπόψη της. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το εύρημα που αναδεικνύει πως τα πεδία στα οποία οι έμφυλες προκαταλήψεις εκδηλώνονται στην  Ελλάδα είναι κυρίως αυτό της Πολιτικής συμμετοχής και της Σωματικής ακεραιότητας (και λιγότερο αυτό της Εκπαίδευσης και της Εργασίας).

Οι προκαταλήψεις λειτουργούν ως προϋποθέσεις για  την  έμφυλη βία με ποικίλους τρόπους. Καταρχάς, η αντιμετώπιση των γυναικών ως αδύναμων ή εξαρτημένων ενισχύει την ιδέα της υποτίμησής τους. Αυτή η υποτιμητική στάση λειτουργεί ως  έφορο έδαφος για να αναπτυχθεί η  έμφυλη βία, καθώς οι άνδρες – ή και άλλες γυναίκες – μπορεί να επιδιώκουν να διατηρήσουν την εξουσία και τον έλεγχο. Επίσης, οι στερεoτυπικές αντιλήψεις για τον ρόλο των γυναικών στην κοινωνία περιορίζουν τις ευκαιρίες τους και ενθαρρύνουν την ανισότητα. Η αδυναμία πρόσβασης σε ίσες ευκαιρίες αποτελεί, ουσιαστικά, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μπορεί να πυροδοτήσει ανασφάλεια και το φαύλο κύκλο της υποτίμησης που συχνά εσωτερικεύεται. Αυτή η εσωτερίκευση είναι αρκετές φορές και το δυσκολότερο πεδίο αντιμετώπισης σε σχέση με άλλα. Μεγάλο κομμάτι της μεθοδολογικής μας προσέγγισης στην ActionAid βασίζεται στην ενδυνάμωση των γυναικών γιατί  ξέρουμε πως λειτουργούν ως game changers για την οικογένειά τους και για την κοινωνία.

Άρα, η  καταπολέμηση των προκαταλήψεων είναι η αρχή για  την προώθηση της ισότητας και βασική προϋπόθεση  για  τη μείωση της έμφυλης βίας. Η ευαισθητοποίηση και η αλληλεγγύη στην κοινωνία είναι ουσιαστικές για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες μπορούν να ζουν χωρίς φόβο. Εμείς στην  ActionAid δουλεύουμε  συστηματικά με εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία έχουν ως στόχο την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων κατά των γυναικών σε 45 χώρες, μια από αυτές και η Ελλάδα. Αλλά, η δική μας δράση δεν αρκεί. Χρειαζόμαστε τη στήριξη των πολιτών, χρειαζόμαστε την πλαισίωση  της πολιτείας και των διεθνών θεσμών, χρειαζόμαστε τη στήριξη των μέσων (ιδιαίτερα ευχαριστούμε όλα εκείνα τα μέσα που ήδη το κάνουν).

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, στην ActionAid εργαζόμαστε με πίστη και αφοσίωση έτσι ώστε να φτάσει η μέρα  που η Διεθνής αυτή μέρα δεν θα χρειάζεται να γιορτάζεται, γιατί αξίζουμε ένα βιώσιμο  και δίκαιο κόσμο για  εμάς, τα παιδιά μας και τις επόμενες γενιές. Θέλουμε να χτίσουμε  σήμερα ένα αύριο ευρύχωρο και ειρηνικό  για όλους μας και σε αυτόν τον αγώνα δεν θα πρέπει να λείψει κανείς μας.” αναφέρει η Χριστίνα Καράμπελα, Πρόεδρος ΔΣ ActionAid Ελλάς και Διευθύνουσα Σύμβουλος qed.

Η Έρευνα

Η έρευνα της ActionAid, η οποία είναι χορηγία της qed, εστίασε στα στερεότυπα για τη θέση των γυναικών στην πολιτική, την εκπαίδευση, την οικονομική ζωή και τη σωματική τους ακεραιότητα και ως βασικότερα ευρήματα αναδεικνύει:

1.Το 44% έχει τουλάχιστον μία προκατάληψη για τη θέση των γυναικών

2. Οι νεότερες γενιές εμφανίζουν περισσότερες προκαταλήψεις σε σχέση με τις μεγαλύτερες

3. Τα ζητήματα έμφυλης ισότητας κατατάσσονται στην 5^η από το τέλος θέση όσον αφορά τη σπουδαιότητα

Ειδικότερα για το εύρημα του πλήθους των ανθρώπων με έμφυλες προκαταλήψεις, το 54% των ανδρών έχουν τουλάχιστον μία προκατάληψη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες ανέρχεται στο 34%. Σημειώνεται ότι 1 στους 5 άνδρες έχει τουλάχιστον 3 προκαταλήψεις.

Επιπλέον, για το εύρημα των γενεών και των ηλικιών, σημειώνεται ότι τα άτομα ηλικίας 17-26 ετών (Gen Z) έχουν περισσότερες έμφυλες προκαταλήψεις από τα άτομα άνω των 59 (Boomers).

Τα ευρήματα αυτά ενισχύονται και από δεύτερη έρευνα**, χορηγίας επίσης της qed, που εστιάζει στους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης: εκεί, ο στόχος που αναφέρεται στην ισότητα των φύλων βρίσκεται στην 5^η από το τέλος θέση σπουδαιότητας, καθώς μόνο το 27% των ατόμων που απάντησαν θεωρεί πως η ισότητα πρέπει να είναι αναγκαία προτεραιότητα μιας κυβέρνησης.

Ως προκαταλήψεις ορίζονται οι συνήθως παγιωμένες απόψεις και στάσεις που επιδρούν στη σκέψη των ανθρώπων με τρόπο υποσυνείδητο και αυτόματο, χωρίς αυτοί να τις ελέγχουν. Αυτό είναι που τις καθιστά, ακόμα και, όταν έχουν θετικό πρόσημο, δυνητικά επιβλαβείς. Όσον αφορά τις έμφυλες προκαταλήψεις, αποτελούν αυτοματισμούς που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές των γυναικών, οι οποίες δεν τυγχάνουν αντίστοιχης εμπιστοσύνης με τους άνδρες σε θέσεις ισχύος, αλλά αντίθετα φαίνεται να θεωρείται πως μέχρι και η σωματική τους ακεραιότητα μπορεί να αμφισβητηθεί.

Τι κάνει η ActionAid στην Ελλάδα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών

Η ActionAid δουλεύει συστηματικά από το 2000 με εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, με στόχο την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων, προωθώντας τις αξίες του Παγκόσμιου Ενεργού πολίτη (active citizenship), έχοντας εμπλέξει 10.000 εκπαιδευτικούς και σχολεία και πάνω από 70.000 μαθήτριες και μαθητές. Επίσης, με έμφαση στην ενεργοποίηση των νέων ηλικίας 18-30 ετών στην Ελλάδα, σχεδιάζει και υλοποιεί προγράμματα στο Κέντρο της στη Θεσσαλονίκη, έχοντας εμπλέξει πάνω από 1.000 νέες και νέους τα τελευταία χρόνια, ώστε να καταστεί δυνατή η αλλαγή των προκαταλήψεων για τη θέση των γυναικών και των κοριτσιών, καθώς και η ενδυνάμωσή τους για τη συμμετοχή τους στα κοινά. Επιπλέον, ειδικά προγράμματα της ActionAid εστιάζουν στην ενημέρωση σε σχέση με το τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας και ποιος είναι ο ρόλος και η ευθύνη των παρευρισκόμενων (bystanders) σε τέτοια περιστατικά, παρέχοντας και δωρεάν συμβουλευτική και νομική υποστήριξη.

Ταυτότητα των ερευνών

* Η έρευνα για τις προκαταλήψεις διενεργήθηκε διαδικτυακά από την εταιρεία qed τον Ιούνιο 2023, σε δείγμα 1.021 ενήλικων ατόμων. Στη έρευνα εφαρμόστηκε ο δείκτης GSNI, που χρησιμοποιείται από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP) σε αντίστοιχες έρευνες.

** Η έρευνα για την κατάταξη σημαντικότητας των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (SDGs) πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά από την εταιρεία qed σε δείγμα 500 ενήλικων ατόμων, τον Οκτώβριο 2023.