Ένας νέος εθισμός στο στόχαστρο

Ένα άλλο προφίλ εξαρτημένων ατόμων που διαφέρει ριζικά από όσα ήταν γνωστά μέχρι σήμερα βρίσκεται, τον τελευταίο καιρό, στο επίκεντρο της προσοχής των επαγγελματιών υγείας που δραστηριοποιούνται στο χώρο των εξαρτήσεων. Πρόκειται για ανθρώπους απολύτως λειτουργικούς, μέσης ηλικίας και πάνω, που λαμβάνουν αγωγή συνταγογραφούμενη από γιατρούς και εκδηλώνουν προβλήματα κατάχρησης. Είναι άτομα που αισθάνονται μοναξιά, αντιμετωπίζουν οικογενειακά προβλήματα ή προβλήματα προσαρμογής. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους, το φάρμακο αλλάζει ρόλο και ο λόγος για τον οποίο το λαμβάνουν διευρύνεται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της παραπάνω περίπτωσης αποκαλύπτεται από τα περιστατικά που αντιμετωπίζουν οι αγροτικοί γιατροί στην ελληνική ύπαιθρο, όταν συναντούν άτομα της τρίτης ηλικίας που βιώνουν μοναξιά και πλήξη στην καθημερινότητά τους, λόγω της εγκατάλειψης πολλών από τις ασχολίες τους, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν στην κατάχρηση ηρεμιστικών.

Το προφίλ αυτό περιγράφει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο συντονιστής των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δρ. Ψυχολογίας του ΑΠΘ, Σωτήρης Λαϊνάς, επισημαίνοντας ότι πρόθεση των εν λόγω Προγραμμάτων είναι να εντάξουν στην ατζέντα των παρεμβάσεών τους, τα επόμενα χρόνια και τις εξαρτήσεις από νομίμως συνταγογραφούμενα ηρεμιστικά.

«Τα χαρακτηριστικά των εξαρτημένων ατόμων αλλάζουν και διευρύνονται. Σήμερα είναι εντελώς διαφορετικά από εκείνα της δεκαετίας του ΄80 οπότε ξεκίνησαν τα πρώτα θεραπευτικά προγράμματα στη χώρα», αναφέρει χαρακτηριστικά. Εξηγεί, άλλωστε, ότι ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 συμμετείχαν στα προγράμματα άνθρωποι με δύσκολη ζωή, με βαριά ψυχολογικά τραύματα, που είχαν βιώσει συνθήκες εγκλεισμού σε φυλακές ή που είχαν υποστεί κακοποίηση στο οικογενειακό τους περιβάλλον, αργότερα τα περιστατικά εξαρτήσεων συνδέθηκαν με τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας που κατέφευγαν στις ουσίες για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της καθημερινότητας.

«Μέσα στις τελευταίες δεκαετίες η κοινωνικοπολιτισμική κρίση που βιώνουμε, άλλαξε τα δεδομένα. Στόχος του ανθρώπου έγινε το γρήγορο και άμεσο, τα κέρδη μπήκαν πάνω από τους ανθρώπους και οι ίδιοι άρχισαν να αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα. Με την οικονομική κρίση, μάλιστα, αυξήθηκαν κατακόρυφα και τα προβλήματα του τζόγου στην Ελλάδα, γεγονός που εξηγείται από τη διεθνή βιβλιογραφία», τονίζει ο κ. Λαϊνάς. Σύμφωνα με αυτήν, τόσο η διαθεσιμότητα του ηλεκτρονικού τζόγου μέσω της ευρείας χρήσης του διαδικτύου, όσο και η εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης, προσφέρουν μεγάλο δέλεαρ κυρίως στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, ώστε να λύσουν γρήγορα και εύκολα τα προβλήματά τους, να «πιάσουν την καλή».

Εξαρτήσεις από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τις ουσίες γενικότερα και τα τυχερά παιχνίδια βρίσκονται στο στόχαστρο των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ, από το 2001 μέχρι σήμερα στη Θεσσαλονίκη, τη Σητεία, τα Χανιά και τη Λάρισα. Από τα προγράμματα αυτά, που χρηματοδοτούνται από το υπουργείο Υγείας σε συνεργασία και με τον Οργανισμό Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ), έχουν περάσει συνολικά πάνω από 4.700 άνθρωποι, χρήστες και συγγενείς. Η φιλοσοφία τους ανήκει στο δίκτυο των «στεγνών» προγραμμάτων του ΟΚΑΝΑ που επιδιώκουν την αλλαγή των συνηθειών του χρήστη σε βαθύ προσωπικό και ολιστικό επίπεδο, καθώς οι όποιες παρεμβάσεις δεν στοχεύουν μόνο στη διακοπή της χρήσης μιας ουσίας ή μιας συνήθειας, αλλά επιπλέον στην ομαλή και λειτουργική ένταξη των ανθρώπων αυτών στην κοινωνία.

«Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε το 2001 έπειτα από πρόταση του επιστημονικού του τότε υπεύθυνου Κωνσταντίνου Φοίβου Ζαφειρίδη», λέει ο κ. Λαϊνάς και κάνει λόγο για εξατομικευμένες παρεμβάσεις, στις οποίες προσαρμόζονται οι ανάγκες κάθε ατόμου. «Όταν κάποιος προσεγγίζει το πρόγραμμα κάνουμε δύο – τρεις συναντήσεις μαζί του ώστε να συνδιαμορφώσουμε το πλάνο της παρέμβασης που περιλαμβάνει ατομικές συναντήσεις, ομάδες υποστήριξης, παροχή υποστήριξης σε νομικά ζητήματα και διεργασίες ευαισθητοποίησης σε θέματα πολιτισμού και οικολογίας. Σημαντικό, επίσης, ρόλο διαδραματίζει η παρουσία των συμμετεχόντων στο στέκι του προγράμματος, έναν κεντρικό χώρο όπου γίνονται γενικές συνελεύσεις, οργανώνονται κοινές δράσεις ενώ οι παλαιότεροι παρέχουν έμπρακτη στήριξη στα νεότερα μέλη της ομάδας. Σε ό,τι αφορά το στοιχείο της αυτοβοήθειας, αυτό είναι παρόν σε κάθε δραστηριότητα του προγράμματος, από τη συμμετοχή στην κοινωνική κουζίνα που ενεργοποίησε το στέκι μεταναστών, μέχρι τη συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης για τους κατοίκους της Μάνδρας, τη συγκέντρωση ρούχων για τους πρόσφυγες και τις προσπάθειες δημιουργίας κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων», προσθέτει.

Η διάρκεια του προγράμματος για κάθε έναν από τους συμμετέχοντες κυμαίνεται από ενάμισι έως δυόμισι χρόνια και σύμφωνα με τον κ. Λαϊνά, η αλλαγή επέρχεται όχι απλά με τη διακοπή της προβληματικής χρήσης μιας ουσίας αλλά με την αποκατάσταση μιας σειράς από πράγματα στις σχέσεις ενός ανθρώπου με τους γύρω του και τη συνέχιση της επαγγελματικής του πορείας. «Ο τελικός μας στόχος είναι ο ελεύθερος και αξιοπρεπής πολίτης, γιατί όταν κάποιος ανακτήσει την ελευθερία του από τις ουσίες και την αξιοπρέπειά του, δηλαδή καταφέρει να κερδίζει τη ζωή με αξιοπρέπεια, τότε γνωρίζουμε ότι μειώνονται πολύ οι πιθανότητες για υποτροπή. Αντίθετα αν ένας άνθρωπος απλά διακόψει τις ουσίες αλλά δεν κάνει αλλαγές στους άλλους τομείς της ζωής του, αυξάνονται οι πιθανότητες να υποτροπιάσει», επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Τη δομή του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας του ΑΠΘ στη Θεσσαλονίκη επισκέφθηκαν προ ημερών ο υπουργός Επικράτειας, Χριστόφορος Βερναρδάκης και η διευθύντρια του γραφείου του πρωθυπουργού γραφείου στη Θεσσαλονίκη, Κατερίνα Νοτοπούλου. Ο κ. Βερναρδάκης συνομίλησε με δεκάδες πρώην χρήστες και ενημερώθηκε από την επιστημονική ομάδα του προγράμματος για τον τρόπο λειτουργίας του, τη φιλοσοφία του και τα αποτελέσματά του.

Πηγή: ΑΠΕ