Ευρωπαϊκή καταδίκη της Ελλάδας για τη μη κατάρτιση Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού

Με αφορμή την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία καταδικάζει την Ελλάδα για την αποτυχία να καταρτίσει Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), τονίζει την επείγουσα ανάγκη της εκκίνησής του.

Σύμφωνα με σχετικό δελτίο Τύπου, η Ελλάδα είχε παραπεμφθεί στο δικαστήριο πριν από περίπου 1 έτος και αφού είχε ανεπιτυχώς ανταποκριθεί στη διαδικασία επί παραβάσει που είχε εκκινήσει η Ευρωπαϊκή  Επιτροπή προ τριετίας (Δεκέμβριος 2021) επειδή η χώρα μας δεν είχε φροντίσει να εφαρμόσει την Οδηγία 2014/89/ΕΕ για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό.

• Η πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου (27 Φεβρουαρίου 2025) «Παράβαση κράτους μέλους – Περιβάλλον – Οδηγία 2014/89/ΕΕ – Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός […]» καταδικάζει την Ελλάδα επειδή δεν τήρησε την υποχρέωσή για θέσπιση θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων κατά την προθεσμία που έθετε η ίδια η Οδηγία (Μάρτιος 2021).

Το κείμενο της καταδίκης τονίζει την ολιγωρία της χώρας και αντικρούει τα επιχειρήματα για τους παράγοντες της καθυστέρησης, τα οποία αφορούσαν  την πολυπλοκότητα του θεσμικού πλαισίου, τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, την εκτεταμένη ακτογραμμή και την πολυνησιωτικότητα, τις γεωπολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Ανατολική Μεσόγειο, και τη διμερή συμφωνία την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο.

• Η καταδικαστική απόφαση αναφέρει ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να επικαλούνται εσωτερικές δυσχέρειες, τα γεωγραφικά τους χαρακτηριστικά, αντικειμενικές αδυναμίες, ή ανωτέρα βία για να δικαιολογήσουν την παράβαση των υποχρεώσεών τους.

Προσθέτει ότι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός δεν θίγει τα κυριαρχικά δικαιώματα και τη δικαιοδοσία των κρατών μελών επί των θαλάσσιων υδάτων, δεν συνδέεται με τη διαδικασία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών και δεν μπορεί να εξαρτάται από τη συνεργασία τρίτου κράτους.

Ο ΣΕΠΟΧ υπενθυμίζει ότι με βάση το θεσμικό πλαίσιο για τη θαλάσσια χωροταξία που εισήγαγε ο ν.4546/2018, ενσωματώνοντας την Οδηγία 2014/89/ΕΕ, και τροποποιήθηκε από τον ν.4759/2020, η Ελλάδα όφειλε να έχει ολοκληρώσει μέχρι τον Μάρτιο του 2021 δύο επιπέδου εργαλεία: (α) την Εθνική Χωρική Στρατηγική για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ) και (β) Θαλάσσια Χωροταξικά Πλαίσια (ΘΧΠ).

Ο ΣΕΠΟΧ είχε τοποθετηθεί με εκτενή ανακοίνωση (Φεβρουάριος 2022) στη διαβούλευση για το σχέδιο της ΕΧΣΘΧ διαπιστώνοντας, μεταξύ άλλων, την έλλειψη μακροπρόθεσμου οράματος για μια ολοκληρωμένη διαχείριση του ελλαδικού θαλάσσιου χώρου εντός της Μεσογείου και του κοινοτικού θαλάσσιου σχεδιασμού, την ασαφή στόχευση, την προβληματική αναφορά στις κλίμακες σχεδιασμού και την απουσία μιας ολιστικής, οικοσυστημικής προσέγγισης. Τονίζεται επίσης ότι κατά παράβαση των ενωσιακών υποχρεώσεων της χώρας, παραμένει η αποσύνδεση του χερσαίου παράκτιου χώρου από το θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό από τον ν.4759/2020 (άρ. 17-30) σε βάρος της χωρικής συνοχής μεταξύ θαλάσσιου και παράκτιου χώρου και μιας ενιαίας θεώρησης που λαμβάνει υπόψη τις αλληλεπιδράσεις ξηράς-θάλασσας.

• Σήμερα, 7 χρόνια από τη θεσμοθέτηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου και μετά την παραπομπή και καταδίκη της χώρας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πεδίο του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού παραμένει σε απόλυτη εκκρεμότητα.

• Η πορεία της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο αγνοείται ενώ δεν έχει προκηρυχθεί κανένα Θαλάσσιο Χωροταξικό Πλαίσιο.

Ο ΣΕΠΟΧ θέτει ως προτεραιότητα και καλεί το ΥΠΕΝ να αναλάβει άμεσες και ουσιαστικές πρωτοβουλίες για:

• την αναθεώρηση και έγκριση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για το Θαλάσσιο Χώρο
• την άμεση εκκίνηση της διαδικασίας προκήρυξης των μελετών για την κατάρτιση Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων, συμπεριλαμβανομένης της διαμόρφωσης κατάλληλων προδιαγραφών
• την  αξιοποίηση των επιστημονικών δεδομένων και αποτελεσμάτων σημαντικών ερευνητικών προγραμμάτων που έχουν εκπονηθεί κατά την πρόσφατη περίοδο
• ουσιαστική δημόσια διαβούλευση σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται από το θεσμικό πλαίσιο αλλά και σε συμμόρφωση με την επιταγή της οδηγίας για συμμετοχή του κοινού «σε πρώιμο στάδιο» του σχεδιασμού.

Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός είναι απαραίτητος για την οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, για την αρμονική συνύπαρξη και σύνθεση οικολογικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών παραμέτρων για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και την ανθεκτικότητα ιδιαίτερα σε μια εποχή κλιματικής κρίσης.

Η οργάνωση μέσω σχεδιασμού μιας σειράς από δραστηριότητες ενέργειας, μεταφορών, ναυτιλίας, αλιείας, παραγωγικών δραστηριοτήτων, τουρισμού και επιστημονικής έρευνας στο θαλάσσιο χώρο αλλά και η προστασία της βιοποικιλότητας και της ενάλιας αρχαιολογικής και πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ζωτικής σημασίας για το περιβάλλον, την οικονομία και τον πολιτισμό της χώρας, ιδιαίτερα λόγω της πολυνησιωτικότητας, του εκτεταμένου παραθαλάσσιου μετώπου και των τουριστικών πιέσεων που δέχεται.