Η βία απλώνεται πάνω από τους νέους

Από τα επεισόδια στα ΕΠΑΛ Σταυρούπολης, τη δολοφονία του Άλκη, τα καθημερινά ακραία περιστατικά bullying στις αυλές και στις σχολικές τάξεις, η έξαρση του φαινομένου της βίας σε ανήλικους, το έγκλημα και η παραβατικότητα έχει αλλάξει, έχει ομαδοποιηθεί και έχει ξεφύγει. 

Τι συμβαίνει με τα ακραία βίαια περιστατικά που αυξάνονται; 

H διδάκτωρ του Τμήματος ΕΜΜΕ ΕΚΠΑ, φιλόλογος και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, Αγγελική Καρδαρά μίλησε στην Parallaxi για την έξαρση του φαινομένου και σκιαγράφησε τα profiles των δραστών, ξεκινώντας από την οικογένεια:

“Σκιαγραφώντας το profile των ανήλικων παραβατών στην χώρα μας, διαπιστώνουμε πως στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι αγόρια ηλικίας 12 έως 17 ετών. Ωστόσο το ερευνητικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται και στην παραβατικότητα ανήλικων κοριτσιών καθώς παρατηρούμε μία αύξηση των επιθετικών συμπεριφορών τους, ή ακόμη βλέπουμε να είναι αυτόπτες μάρτυρες των βίαιων περιστατικών και να μην παρεμβαίνουν. Ως προς την απεικόνιση του profile των παραβατών βλέπουμε ότι η σχέση τους με το οικογενειακό περιβάλλον είναι δυσλειτουργική, δηλαδή παρατηρείται μία παντελής έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς, υπάρχουν τεταμένες σχέσεις μεταξύ των οικογενειακών μελών και βέβαια μπορεί ακόμη να υπάρχουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα στον πυρήνα της οικογένειας. Ακόμη παρατηρούνται εξαρτήσεις των γονέων από ουσίες, μπορεί επίσης ο ένας εκ των δύο γονέων να βρίσκεται στη φυλακή. Από την άλλη πλευρά ία οικογένεια μπορεί φαινομενικά να μην έχει προβλήματα, ωστόσο η έλλειψη επικοινωνίας και συγκεκριμένα το γεγονός ότι οι γονείς δεν μπορούν να αφουγκραστούν τις ανάγκες των παιδιών και να επικοινωνήσουν μαζί τους αποτελεσματικά, είναι ένα πολύ σοβαρό στοιχείο που συνθέτει το profile των νεαρών παραβατών.”

Η ψυχολόγος και οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια Ελένη Περράκη αναφέρει, πως οι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά γίνονται βίαια είναι πολλοί και ανάλογα με τις διαφορετικές σχολές σκέψης πηγάζουν από ποικίλες αιτίες:

“Παρατηρούμε πως κάποιες φορές τα παιδιά καταλήγουν στη βία γιατί νιώθουν πολύ θυμωμένα γιατί ίσως ζουν σε ένα απαγορευτικό και τιμωρητικό περιβάλλον. Άλλες φορές παρατηρούμε πως ένα παιδί φέρεται βίαια για να αποκτήσει υπόσταση, για να νιώσει αρχηγός, για να είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Μάλιστα συχνά οι θύτες είναι πρώην θύματα που εκτονώνουν τη βία που δέχτηκαν για να μπορέσουν να την επεξεργαστούν μέσα τους αντιληπτικά και συναισθηματικά, να νιώσουν ισορροπημένα και να μπορέσουν να προχωρήσουν παρακάτω. Συχνά έχουν την ανάγκη να κυριαρχήσουν και να έχουν τον έλεγχο και χρησιμοποιούν τη βία ως μέσο διαχείρισης των προβλημάτων τους, ή αποζητούν τα βλέμματα και την επιβολή σε μια ομάδα για να νιώσουν επιβεβαίωση. Άρα είναι πολλές οι πηγές από τις οποίες ένα παιδί μπορεί να ξεκινήσει να λειτουργεί βίαια. Και επίσης είναι πολλές οι πηγές που μπορεί να δημιουργήσουν ένα παιδί που θα είναι θύμα βίας χωρίς να προστατεύεται, όπως ότι συχνά είναι τα υπερπροστατευμένα παιδιά.

Τα θύματα είναι συχνά πιο παθητικά ή υποτακτικά άτομα τα οποία εκπέμπουν άγχος, ανασφάλεια, αδυναμία, ή μπορεί να έχουν κάποιο χαρακτηριστικό διαφορετικότητας το οποίο τα κάνει να ξεχωρίζουν. Είναι συνήθως πιο ήσυχα, ευαίσθητα και εσωστρεφή άτομα με λίγους φίλους (αδύναμο υποστηρικτικό περιβάλλον).”

Η κ. Καρδαρά επισημαίνει επίσης πως η σχέση των νεαρών παραβατών με το σχολείο είναι πολύ κακή, βιώνουν τη λεγόμενη σχολική αποτυχία με αποτέλεσμα να ματαιώνονται οι προσδοκίες τους:

“Αφού η σχέση τους με το σχολείο δεν είναι καλή, τα παιδιά αυτά δεν έχουν στόχους, ούτε όνειρα για επαγγελματική εξέλιξη και πρόοδο. Ένας σημαντικός αριθμός αυτών των εφήβων είτε ολοκληρώνουν το σχολείο με χαμηλές σχολικές επιδόσεις είτε το εγκαταλείπουν έχοντας ολοκληρώσει μόνο τη βασική εκπαίδευση ή ούτε καν αυτή.  Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό στοιχείο διότι, οδηγεί αρκετούς από αυτούς τους νέους στην ένταξη ομάδων με αποκλίνουσες και παραβατικές συμπεριφορές απ’ τις οποίες αναζητούν την αποδοχή και την αναγνώριση. Εδώ διαπιστώνουμε πως νέοι οι οποίοι δεν λαμβάνουν την αναγνώριση της αξίας τους ούτε από το οικογενειακό περιβάλλον αλλά ούτε από το εκπαιδευτικό περιβάλλον εντάσσονται σε αυτές τις παραβατικές ομάδες όπου διαμορφώνουν την ταυτότητα τους και τελικά υπάρχουν “μέσα από την βία”, νοιώθουν πως αποκτούν δύναμη, μέσα από τις παραβατικές συμπεριφορές. Επιπροσθέτως, διαπιστώνεται πως ένα σημαντικό μέρος αυτών των ανηλίκων κάνει χρήση ουσιών. Οι νέοι αυτοί μπορεί να αντιμετωπίζουν επίσης κάποια ψυχοκοινωνικά ζητήματα.”

Aπό την πλευρά της η κ. Περράκη σχολιάζει πως στο σχολείο τα παιδιά ήταν πάντα σκληρά μεταξύ τους με πράξεις βίας που παίρνουν διαφορετικές μορφές ( λεκτική, σωματική, ψυχολογική -τον εκφοβισμό, τις απειλές, τους εκβιασμούς), με άμεσο και έμμεσο παθητικοεπιθετικό τρόπο ή μέσω διαδικτύου:

“Η βία αυτή αγγίζει και τις δυο πλευρές και του θύτη και του θύματος και αξίζει να αναρωτηθούμε και για τα δυο παιδιά, τι ανάγκες έχει κάποιο παιδί και φέρεται έτσι και τι ανάγκες έχει το άλλο και ανέχεται αυτή τη βία. Είναι γεγονός πάντως πως το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια τάση να δημιουργούνται οργανωμένες ομάδες παιδιών που επιτίθενται σε άλλα παιδιά, σαν αποτέλεσμα μιας αποκοινωνικοποίησης των παιδιών τα δυο χρόνια της καραντίνας, που έχασαν τη δομημένη καθημερινότητα τους, που έχασαν το δίκτυο τους, τις παρέες εκτός σχολείου, που δεν επικοινωνούν σωστά, δεν έχουν τρόπους να διαχειριστούν δυσκολίες, ούτε να εκφράσουν τα συναισθήματα τους. 

Συνήθως υπάρχουν προειδοποιητικά φαινόμενα εκδήλωσης μορφών επιθετικότητας στο σχολείο, όπως η έκφραση συχνής βίας, ο ανεξέλεγκτος θυμός, οι παρορμητικοί τσακωμοί που κλιμακώνονται, η σοβαρή λεκτική απειλή με βία και κατοχή επικίνδυνων αντικειμένων, η κοινωνική απομόνωση ως απάντηση στην απόρριψη από συνομηλίκους και άλλα. Αξίζει ωστόσο να αναφέρουμε πως είναι εύλογη απορία πως συμβαίνει συχνά οι εκπαιδευτικοί να μαθαίνουν τελευταίοι για κάτι που λαμβάνει χώρα στο σχολικό χώρο. Τέλος, στο επίπεδο του σχολείου και της κοινωνίας, δε διευκολύνει η γενικότερη έξαρση βίας, το καθεστώς της ατιμωρησίας, της ανύπαρκτης συνέπειας που υπάρχει γύρω και προβάλλεται κατά κόρον στα ΜΜΕ και η απουσία ουσιαστικών σχέσεων.”

Διαχρονικά στην κατηγορία εφηβικής παραβατικότητες συμπεριλαμβάνονται τρεις μεγάλες κατηγορίες αδικημάτων σύμφωνα με την κ. Καρδαρά:

α) Σωματικές βλάβες β) Τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας γ) Παραβάσεις ειδικών ποινικών νόμων

Ως προς το τι οδηγεί ένα ανήλικο άτομο στην παραβατική δράση η κ. Καρδαρά τονίζει πως: “Η συμπεριφορά των ανηλίκων συμπεριλαμβανομένης και της αποκλίνουσας και της παραβατικής συμπεριφοράς είναι προϊόν σύνθετης αλληλεπίδρασης, ατομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών ακόμη και κοινοτικών παραγόντων καθώς και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των νέων. Αναφορικά με την εθνικότητα σημειώνεται μία σταθερή εμπλοκή ανήλικων Ρομά σε πράξεις κυρίως κλοπών. Στον Πειραιά η εμπλοκή Ελλήνων και αλλοδαπών παραβατών είναι σχεδόν ισοδύναμη και σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή των Ελλήνων δραστών είναι υψηλότερη.

Στο δικαστήριο ανηλίκων της Αθήνας η συμμετοχή των αλλοδαπών παραβατών είναι μεγαλύτερη, στο σημείο αυτό βέβαια επισημαίνεται η μεγαλύτερη ευαλωτότητα του αλλοδαπού πληθυσμού στους μηχανισμούς του τυπικού κοινωνικού ελέγχου που ίσως είναι εντονότερο στο κέντρο της Αθήνας, όπου εξάλλου είναι μαζικότερη η συγκέντρωση μεταναστών σε συγκεκριμένες περιοχές στο κέντρο της πρωτεύουσας. Ωστόσο, στο γενικό profile των ανήλικων παραβατών υπάρχουν περιπτώσεις που το αναιρούν προερχόμενοι από μεσαία και ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, από οικογένειες με καλό εκπαιδευτικό και κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο που μπορεί να φτάσουν στις υπηρεσίες ανηλίκων κατηγορούμενοι για κλοπές, χρήση ναρκωτικών, φθορά ξένης ιδιοκτησίας ή ακόμη και για ληστεία και βιασμό.”

Το φαινόμενο της ανήλικης παραβατικότητας είναι οικουμενικό και διαχρονικό, στη σύγχρονη εποχή αυτό που μας απασχολεί περισσότερο είναι τα σκληρά χαρακτηριστικά που αποκτά το φαινόμενο, η κ. Καρδαρά συμπληρώνει:

“Ανήλικοι, σε μικρές ηλικίες εκδηλώνουν συμπεριφορές οι οποίες έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τους τη μεγάλη σκληρότητα, την αδιαφορία και την απάθεια για τον πόνο που προκαλούν στο θύμα τους. Επίσης, λειτουργούν περισσότερο σε ομάδες και λιγότερο κατά μόνας. Μας προβληματίζει επίσης το γεγονός ότι σε βίαια περιστατικά που λαμβάνουν χώρα είτε εντός είτε εκτός σχολείου συχνά είναι παρόντα και άλλα άτομα ως “αυτόπτες μάρτυρες” που όχι μόνο δεν αντιδρούν, αλλά καταγράφουν με τα κινητά τους τηλέφωνα τα βίαια περιστατικά και στη συνέχεια τα αναρτούν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Συνομιλώντας εκτενώς κι εγώ η ίδια με ανήλικα άτομα στο πλαίσιο των ερευνών μας η κύρια αναφορά που γίνεται στα βίαια περιστατικά είναι ότι πρόκειται για πλάκα. Αυτή είναι μία λέξη που την ακούμε τελευταία όλο και συχνότερα και μας προβληματίζει, γιατί δείχνει μία άγνοια των βασικών εννοιών, της πλάκας και της βιαιότητας, εδώ μιλάμε για ένα έλλειμα παιδείας που χρήζει μιας ιδιαίτερης προσοχής. Επίσης, έτσι καταγράφεται και μία αξιακή υποβάθμιση, βλέπουμε πως η βία γίνεται ένας τρόπος ζωής και έκφρασης για έναν αριθμό νέων, οι οποίοι ενδεχομένως δεν έχουν άλλα θετικά πρότυπα και φυσικά δεν έχουν λάβει τα εφόδια που θα έπρεπε να λάβουν για να μπορέσουν να αποκτήσουν τον δεόντα σεβασμό προς τον συνάνθρωπο. Πίσω λοιπόν από αυτά τα φαινόμενα αναδύονται και πολλά ακόμα οξύτατα κοινωνικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά.”

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει τόσο ποσοτική όσο και ποιοτική διαφοροποίηση στο φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας, όπως εξηγεί η κ. Καρδαρά, στους αριθμούς παρατηρείται μία αύξηση στα επιμέρους «σκληρά», τα οποία χαρακτηρίζονται και ως εγκλήματα βιαιότητας  (violent crimes) που διαπράττονται από ηλικίες 13-17 ετών:

“Στο σύνολο της η νεανική παραβατικότητα δεν είναι σε πολύ υψηλά ποσοστά, ωστόσο υπάρχει αυτό το πολύ σημαντικό σημείο, δηλαδή ο δείκτης της εγκληματικότητας παρουσιάζεται αυξημένος στα χαρακτηριζόμενα και ως εγκλήματα βίας. Υπάρχει επίσης, μία σημαντική ποιοτική διαφοροποίηση όπου ακριβώς διαπιστώνεται ότι γίνεται πιο έντονο το στοιχείο της βίας στις συμπεριφορές των ανήλικων δραστών, η απάθεια στον πόνο που προκαλούν και ένα ακόμη σοβαρό στοιχείο είναι πως πλέον οι δράστες οργανώνονται και δρουν σε ομάδες. Τα περισσότερα περιστατικά που έχουν δει το φως της δημοσιότητας βλέπουμε να είναι 5-6 και περισσότερα άτομα που να δρουν σε βάρος ενός ατόμου.

Παρατηρούμε επίσης την εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας, την καταγραφή με το κινητό αυτών των βίαιων περιστατικών και μετέπειτα την ανάρτησή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Παρακολουθούμε “οργάνωση” αυτών των συμπεριφορών ακόμη και μέσα από τις κοινές διαδικτυακές ομάδες που έχουν οι ανήλικοι για να επικοινωνούν, όπου στη συνέχεια βλέπουμε αυτές τις συμπεριφορές να εκδηλώνονται έξω από τους χώρους του σχολείου και του διαδικτύου. Αυτό που με προβληματίζει είναι πως φαίνεται ότι το στοιχείο της βίας γίνεται για έναν αριθμό νέων, τρόπος έκφρασης και ζωής. Θεωρώ επίσης ότι πρέπει να ερευνήσουμε περισσότερο τη βία στο πλαίσιο συντροφικών σχέσεων μεταξύ των εφήβων διότι, είναι σημαντικό να δούμε πως εξελίσσονται αυτές οι σχέσεις και στην μετέπειτα νεανική ηλικία.”

Κορυφαίοι εγκληματολόγοι στη χώρα μας έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου:

“Μιλάμε εδώ και πολλά χρόνια για την αρνητική, εξελικτική πορεία του φαινομένου. Είναι στοιχεία και σημεία τα οποία έχουμε υπογραμμίσει εδώ και αρκετά χρόνια και θεωρούμε ότι, αν δεν επενδύσουμε στην παιδεία και στην εκπαίδευση, αν δεν γίνουν δημιουργικές δράσεις για τους νέους, αν δεν αντιμετωπιστούν και τα οξύτατα κοινωνικά ζητήματα όπως εξαρτήσεις και εφηβεία, ζητήματα εργασιακής απασχόλησης και ούτω καθεξής το φαινόμενο θα επιδεινώνεται. Το εγκληματικό φαινόμενο αποτυπώνει αναμφίβολα τις σοβαρές κοινωνικές παθογένειες ετών. Μας προβληματίζει επίσης πως ορισμένες πράξεις ανηλίκων φτάνουν στο σημείο να εξισώνονται ακόμη και με την εγκληματικότητα ενηλίκων, δηλαδή είναι πολύ βίαιες θέτοντας με αυτό τον τρόπο σε απειλή την ζωή και την σωματική ακεραιότητα του θύματος. Αυτό σημαίνει πως τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά.

Πρέπει με τόλμη να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει στα ελληνικά σχολεία. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι τόσο ακραίες και βίαιες συμπεριφορές δεν μπορούν να αποτελέσουν διαχείρισης των εκπαιδευτικών, εάν οι εκπαιδευτικοί δεν λαμβανόμουν συνεχή επιμόρφωση και βέβαια απαραίτητη κρίνεται, όπου χρειάζεται, η συνδρομή των αντίστοιχων επιστημονικών φορέων και της οργανωμένης πολιτείας. Υπάρχουν σαφώς περιπτώσεις όπου οι εκπαιδευτικοί φοβούνται τις αντιδράσεις αυτών των παιδιών, ακόμη φοβούνται τον στιγματισμό τους, ή το να μη χάσει το κύρος του το σχολείο.

Χρειαζόμαστε τη δυναμική παρέμβαση της πολιτείας, όχι τόσο στο επίπεδο της καταστολής αλλά πρωτίστως το επίπεδο της πρόληψης και της παρέμβασης. Όταν φτάνουμε στο σημείο να μιλάμε για καταστολή σε 15χρονα το «παιχνίδι» σε έναν βαθμό τουλάχιστον έχει χαθεί. Το θέμα είναι να προλάβουμε και για να το καταφέρουμε αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα προστατευτικό τείχος από την πολιτεία έτσι ώστε και αυτά τα παιδιά να νοιώσουν πως έχουν χώρο και χρόνο στο σχολείο. “ Μαρτυρίες 

O Χ. είναι 28 ετών και μεγάλωσε σε περιοχή των ανατολικών προαστίων στην Θεσσαλονίκη:

“Mεγάλωσα σε μια γειτονιά που βλέπαμε ξύλο και αγριάδες επί καθημερινής βάσεως μεταξύ μεγαλύτερων παιδιών ηλικίας 16-18 ετών. Εμείς τότε δεν τολμούσαμε να κάνουμε μαγκιές στους μεγαλύτερος. Γενικά εγώ ήμουν ήσυχο παιδί, δεν προκαλούσα, αλλά άνηκα σε παρέα που έπαιζαν ξύλο. Πιστεύω πως όταν μπλέκεις σε τέτοιες φάσεις, βασικός λόγος είναι η οικογένεια, μετά οι φίλοι και τελευταίος παράγοντας η περιοχή που μεγαλώνεις ή βγαίνεις. Έχει τύχει στην γειτονιά μου να περπατάω με άλλα 6 άτομα και να μας προκαλούν 3 άκυροι χωρίς λόγο, να μας πουλάνε μαγκιές.

Εμείς δεν δώσαμε σημασία συνεχίσαμε την βόλτα μας και σε κάποια φάση ξαναγυρίσαμε στο σημείο που ήταν αυτά τα παιδιά και τους ρωτήσαμε γιατί μας έβρισαν κι εκείνοι συνέχισαν τις μαγκιές, το ένα έφερε το άλλο και ξεκίνησε το ξύλο μεταξύ μας, μόνο με τα σώματα μας κανένας τότε δεν τολμούσε να βγάλει κάποιο αντικείμενο.

Όταν φύγαμε από εκεί ξεκίνησαν τα “απειλητικά” μηνύματα, δώσαμε ξανά ραντεβού για ξύλο, εμείς ήμασταν 5, εκείνοι ήταν 50. Καλό ξύλο, το θυμάμαι. Σήμερα το ξύλο έχει αλλάξει. Βλέπουμε στις ειδήσεις ακραία πράγματα, που χρησιμοποιούν αντικείμενα που δεν τα χωρά ο νους. Μιλούσα με δυο καθηγητές μου και μου έλεγαν πως στο σχολείο μου τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά απλώς δεν βγαίνουν προς τα έξω, τα παιδιά σήμερα βγάζουν τεράστιο μίσος από μέσα τους, στην δική μας την γενιά υπήρχε σεβασμός τώρα δεν υπάρχει. Τότε δεν θα πηγαίναμε 6-7 άτομα σε έναν και ενώ είναι κάτω αιμόφυρτος θα συνεχίζαμε να τον κοπανάμε. 

Σήμερα δεν σέβονται τους κανόνες του δρόμου. Τότε, χρησιμοποιούσαμε αντικείμενα αλλά πέτρες και κανένα ξύλο δεν είχαμε οργανωμένα αντικείμενα, όπως σουγιά και σιδερογροθιές. Σε μία παρέα που βρέθηκα πριν λίγο καιρό, ήταν 2 16χρονα που μέσα στο τσαντάκι τους είχαν μαχαίρια και σιδερογροθιές. Σοκαρίστηκα. Άλλο σκηνικό που θυμάμαι ήταν σε ένα club στην Χαλκιδική όταν ήμουν 17 χρονών.  Είχα προηγούμενα με έναν τύπο και έτυχε να καθόμαστε στα διπλανά τραπέζια. Με προκάλεσε να βγούμε έξω και βγήκαμε, αυτός με την παρέα του εγώ με την δική μου. Τις παίξαμε και σε κάποια φάση μου έβγαλε κατσαβίδι και μου είπε “θα σε σκοτώσω”, εγώ νευρίασα κι άλλο δεν φοβήθηκα. Τις παίξαμε τίμια, έπεσε κάτω από τα χτυπήματα και τον άφησα. Αυτός είναι άγραφος κανόνας του δρόμου, όταν έχεις χτυπήσει τον άλλον και έχει πέσει κάτω τον αφήνεις. Τότε βασικά ήταν έτσι τώρα δεν υπάρχει τσίπα. Όλες οι επιθέσεις πλέον είναι άνανδρες, γίνονται από παιδιά που είναι αδύναμα, που χρησιμοποιούν μόνο αντικείμενα και πάντοτε είναι παραπάνω σε ποσότητα από το θύμα. Θα σε πατήσουν κάτω και δεν θα σε λυπούνται. 

Τότε το ξύλο ήταν απόδειξη του ανδρισμού σου, λίγο προστασία στους φίλους σου και λίγο μαγκιά. 

Έχει τύχει αρκετές φορές να είμαι μπροστά και σε οπαδικά σκηνικά, μπορεί να κυκλοφορείς κάπου με την μπλούζα της ομάδας σου, να σε πλησιάσουν 2-3 άτομα και να γίνει ένας διαπληκτισμός, αυτό συνέβαινε πάντα, απλώς τώρα έχει ξεφύγει. Στα οπαδικά συνήθως γίνεται 5  VS 2, το ξύλο εκεί έχει ένα μίσος παραπάνω, βασίζεται στον ανταγωνισμό και είσαι δυστυχώς ένα πιόνι. Ένα υποκινούμενο ον του συνδέσμου, γιατί πρώτα είναι ο σύνδεσμος και μετά η ομάδα. Είχα φίλους που ήταν μπλεγμένοι και σε καθημερινή βάση παίζανε ξύλο από τα 13 τους μέχρι και όταν τελείωσαν το σχολείο. Όταν είσαι μέσα σε τέτοια φάση, είσαι πάντα απροστάτευτος, κυκλοφορείς κάπου σε βλέπουν οι άλλοι της αντίθετης πλευράς και φωνάζουν τους δικούς τους, πάντοτε το ξύλο είναι άνισο, δεν μπορείς να πας εύκολα κάπου μόνος σου. Έχει τύχει να είμαστε σε πάρτι με αυτούς και να μαζευτούν άλλοι 15 από την αντίθετη πλευρά και να τις παίξουν. Ο οπαδισμός είναι φυλακή, σε εγκλωβίζει και σε περιορίζει. Πολλοί από αυτούς τους φίλους μου έφυγαν από την φάση άλλοι μείνανε και μένουν από την εφηβεία μέχρι και σήμερα. Δεν είναι εύκολο να βγεις  παίρνει χρόνο και πάντα η αρχή είναι δύσκολη.

Εγώ έχω φύγει από την φάση αλλά αν κυκλοφορήσω με την φανέλα της ομάδας μου και έρθουν να μου την πουν θα πλακωθώ. Καταλαβαίνω τα παιδιά που θέλουν να δώσουν ξύλο στην εφηβεία, αλλά τίμιο και ίσο ξύλο, όπως παλιά. Δεν θα άλλαζα κάτι από το παρελθόν μου, αν μπορούσα ίσως να τις έπαιζα και περισσότερο τις φορές που είχα την δυνατότητα να το κάνω και δεν μπλέχτηκα για να μην προκαλέσω πόνο σε κάποιον ο οποίος βέβαια με είχε προσβάλλει. Σήμερα η κατάσταση έχει ξεφύγει. Κάθε μορφή βίας δεν είναι αποδεκτή και δεν διαφοροποιείται, οι ταμπέλες αλλάζουν και το μίσος μένει ίδιο. Για μένα παίζει τεράστιο ρόλο η μουσική, τα παιδιά σήμερα ακούνε για γκάνια και ναρκωτικά είναι συμφιλιωμένοι με τέτοιες καταστάσεις. Επίσης, οι γονείς σήμερα έχουν τα παιδιά τους εντελώς παραμελλημένα, εμείς δεν είχαμε επαφή τόσο με το internet, αυτά δέχονται όγκο πληροφορίων στο διαδίκτυο οπότε είναι εύκολο να ξεφύγει ένας έφηβος. Σήμερα δεν γεννιέται αγάπη στις κοινωνίες παρά μόνο μίσος, στην πολιτική μίσος, στις ομάδες μίσος, στις οικογένειες μίσος, στην μουσική μίσος, αν ένα παιδί το ταΐσεις μίσος θα ξεράσει μίσος.”

O Κ. είναι 24 ετών μεγάλωσε στο Φάληρο και πήγαινε σε γνωστό ΕΠΑΛ της πόλης:

“Στο σχολείο στα χρόνια τα δικά μου δεν επικρατούσε τόσο η έντονη βία όσο η χρήση και η διακίνηση ναρκωτικών ουσίων εντός σχολικού συγκροτήματος, τόσο από από μαθητές όσο και από εξωσχολικούς οι οποίοι έμπαιναν μέσα στον χώρο. Πηδούσαν από τα κάγκελα και από το τούνελ πηγαίνανε στα σχολεία κι έτσι γινόταν η διακίνηση. Υπήρχαν διαπληκτισμοί  το σχολείο μας μεταξύ μαθητών, επίσης, αρκετοί μαθητές έβγαζαν επιθετικές συμπεριφορές προς τους καθηγητές. Σε μία κατάληψη, είχαμε μαζευτεί γύρω στα 40 παιδιά στην κεντρική πύλη του σχολείου και ένας καθηγητές από τα νεύρα του μας πέταξε μία καρέκλα, αυτό ήταν ακραίο και επικίνδυνο. Δεν βγάζω την ουρά μου απ’έξω στο συγκεκριμένο σχολείο τα παιδιά δεν είναι ήρεμα αγαπάνε τον τσαμπουκά ωστόσο και η στάση του συγκεκριμένου καθηγητή δεν δικαιολογείται, παραλίγο να χτυπήσει μαθητή στο κεφάλι.

Είχαμε περιστατικό με ξύλο αλλά δεν είχε την μορφή που έχει σήμερα. Να σπρώχναμε, να δίναμε καμία σφαλιάρα και το θέμα έληγε. Και εντάξει δεν έλειπε καθόλου ο λεκτικός τσαμπουκάς τόσο από μαθητές προς τους εκπαιδευτικούς, όσο από μαθητές προς άλλους μαθητές. Θυμάμαι σε έναν σχολικό χορό, σε club στην Βαλαωρίτου, μία ομάδα ατόμων ηλικία 20 ετών είχαν σπάσει στο ξύλο χωρίς λόγο παιδιά του σχολείου. Η αφορμή ήταν του στιλ “με κοίταξες περίεργα”. Μετά επενέβησαν μπράβοι και τους δράστες τους πλάκωσαν.

Έχει τύχει να βρεθώ πολλές φορές σε περιστατικά βίας οπαδισμού. Σε γνωστό πάρκο της γειτονιάς, όταν ήμουν 16 ετών άραζα με τα φιλαράκια μου και ήρθαν κάτι παιδιά της αντίθετης ομάδας και αρχίζουν να μας επιτίθενται στην αρχή λεκτικά κι εμείς προφανώς απαντάμε. Εκείνοι φεύγουν κι εμείς συνεχίζουμε να αράζουμε, γύρω στις 3 τα ξημερώματα έρχονται γύρω στα 40 άτομα με καλυμμένα πρόσωπα, ξύλα και σίδερα στα χέρια και εμείς αρχίσουμε να τρέχουμε. Ευτυχώς δεν μας πρόλαβαν, εκείνο το βράδυ θα είχαμε θύματα. Άλλο περιστατικό, στην Βαλαωρίτου ενώ έχουμε φύγει από το club και περπατάμε προς την στάση, σε ηλικία 17 ετών, έρχεται ένας άγνωστος τύπος μας σπρώχνει στην πλάτη, εκείνος μεθυσμένος εμείς με ελαφρύ κεφάλι, αρχίζει να μας βρίζει και κάποια στιγμή πάει να ρίξει μπουνιά σε ένα από την παρέα μου, τον χτυπάω εγώ πρώτος προσπαθεί να με χτυπήσει τον ξαναχτυπάω και μετά πέφτει κάτω. Και τον αφήνω, ο άγραφος κανόνας του δρόμου.

Εμείς συνεχίζουμε να περπατάμε και σε κάποια φάση ακούγεται στην σιωπή “τρέξτε κρατάει μαχαίρι”, εγώ αρχίζω να τρέχω, με πιάνει, με σπρώχνει στο έδαφος αρχίζει να με χτυπάει και κάπως έτσι τελείωσε το σκηνικό ενώ όλοι είχαν βγει από τα μαγαζιά στην ηλικία μας τότε και μας κοιτούσανε και κανένας δεν έκανε τίποτα. Στην εφηβεία στην παρέα μου λέγαμε πως αν κάποιος πειράξει κάποιον από μας θα τον δείρουμε, αυτό ήταν κάτι εφηβικό και εντελώς χαζό, δεν συνέβη ποτέ, δεν ήμασταν αυτοί που έδιναν ραντεβού για ξύλο. Στην γενιά μας υπήρχαν τέτοια παραδείγματα και biefs αλλά δεν ήταν τόσο ακραία όπως τώρα δυο-τρεις σφαλιάρες, με ίσα άτομα από την μία πλευρά και από την άλλη και το θέμα έληγε. Σήμερα η κατάσταση έχει ξεφύγει, πάντα υπήρχα κόντρες και περιστατικά ξυλοδαρμών, αλλά υπήρχε όριο τώρα δεν υπάρχει.

 Όταν είσαι 13-17 χρονών έχεις άγνοια κινδύνου. Αν μεγαλώνεις και γλυκαίνεσαι από την όλη κατάσταση αυτής της δύναμης δεν θα ξεφύγεις ποτέ, αν είσαι λογικός μόλις βγεις από την φάση του σχολείου θα προσπαθήσεις να ξεμπλέξεις χωρίς να είναι εύκολο. 10 χρόνια μετά από τα περιστατικά βίας στα οποία συμμετείχα ή ήμουν απλώς παρατηρητής έχω συνειδητοποιήσει πως πρέπει να βάλω στο μυαλό μου μία τάξη για να καταλάβω πως η βία δεν είναι λύση στα πάντα και πολλές φορές μπορεί να απειλήσει την ζωή μου. Δεν είμαστε άτρωτοι, τότε το πιστεύαμε τώρα όχι. Η οπαδική και η πολιτική βία θεωρώ πως είναι η χειρότεροι διότι ανάμεσα στα παιδιά εμπλέκονται ισχυρά πρόσωπα και το ξέρουμε όλοι αυτό. Στην πραγματικότητα εκεί είσαι στρατιωτάκι.”

Ο Γ. είναι 29 ετών και μεγάλωσε στα Δυτικά προάστια της πόλης:

“Οι διενέξεις και το ξύλο ήταν καθημερινότητα για μας και τα θέματα που ασχολούμασταν ήταν πολλά. Στα σχολεία, τις ώρες των μαθημάτων και μετά ασχολούμασταν με οπαδικές διαφορές αλλά και πολιτικές καθώς στα χρόνια τα δικά μου, διάφορα ακροδεξιά στοιχεία είχαν παρεισφρήσει στον χώρο του σχολείου. Σε αρκετές περιπτώσεις έπεφτε ξύλο ανάμεσα σε αλλοδαπούς και Έλληνες. Το ένας με έναν γινόταν ξαφνικά 40 με 40. Θυμάμαι, σε μία εκδρομή πειράζαμε κάτι κορίτσια ηλικίας 16 ετών και η παρέα τους να βλέπει το σκηνικό, μαζεύτηκαν γύρω στα 50 άτομα εμείς ήμασταν 6, υπήρξε ένας μικρός διαπληκτισμός αλλά μετά ερχόταν έξω από το σχολείο μας, εμείς βγαίναμε 4 κι αυτοί ήταν δεκάδες και είχαν στο τετράγωνο διάσπαρτα κι άλλα άτομα, σε περίπτωση που ήμασταν εμείς περισσότεροι να επέμβουν κι αυτοί.

Οι στιγμές που έρχεται η ώρα να έρθεις στα χέρια με κάποιον, στο νεαρό της ηλικίας σου αποτελεί μία πρόκληση, θες να αποδείξεις στον εαυτό σου πως μπορείς να επιβληθείς στον άλλον δια ροπάλου. Πολλές φορές άθελα σου βρίσκεσαι σε τέτοιες καταστάσεις, τύπου μπορεί να πειράξουν φίλο σου. Στις φάσεις που το ξύλο τελειώνει δεν νοιώθεις καλά συνειδητοποιείς πως ήταν μάταιο. Έχει τύχει να στείλω στο νοσοκομείο με ράμματα άτομο. Έχει τύχει να με χτυπήσουν ταυτόχρονα πάνω από τέσσερα άτομα. Τραγικές στιγμές, εκείνη την ώρα δεν μπορείς να σκεφτείς πολλά, δεν πονάς γιατί υπάρχει αδρεναλίνη, εκνευρίζεσαι και θες να ανταποδώσεις.

Όταν μεγαλώνεις συνειδητοποιείς τι έχεις κάνει, δεν βλέπεις μέλλον σε τέτοιες διενέξεις, έχεις στείλει ή σε έχουν στείλει στο νοσοκομείο. Έχεις συνειδητοποιήσει πως δεν ζεις μόνο για τον εαυτό σου, έχεις τους ανθρώπους σου που δεν θέλεις να τους ανησυχείς, αισθάνεσαι πιο υπεύθυνος αποστασιοποιείσαι από την φάση, καλμάρεις τα νεύρα σου, μετά από ένα σημείο δεν σε πορώνει, δεν το ψάχνεις και συνειδητοποιείς πως δεν σου προσφέρει τίποτα. Δεν θες να επιβληθείς σε κανέναν, δεν το έχεις ανάγκη. Έχω πολλά χρόνια να εμπλακώ σε κάτι τέτοιο και ούτε ψήνομαι να ξαναεπλακώ σε οτιδήποτε παρόμοιο και ακόμη και αν γίνει αυτό θα είναι η έσχατη, θα πρέπει να μου επιτεθεί μόνο έτσι θα ξανασηκώσω το χέρι μου. Σήμερα η φάση ξέφυγε από την στιγμή που μπήκαν μέσα αντικείμενα που μπορεί να σκοτώσουν το παιχνίδι χάθηκε.”

Οι αριθμοί και τα περιστατικά «μιλούν» από μόνα τους

Η παραβατικότητα ανηλίκων χτυπάει κόκκινο στην Ελλάδα, με τα περιστατικά τόσο την περασμένη χρονιά, όσο και τους πρώτους μήνες του 2023 να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά και να απέχουν παρασάγγας από την ωραιοποιημένη εικόνα που προσπαθούν να παρουσιάσουν το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Πέρα από τα περιστατικά bullying σε διάφορα σχολεία της χώρας, ακόμα και στα ιδιωτικά, εκατοντάδες παιδιά πέφτουν θύματα επιθέσεων από συνομηλίκους τους.

Το 2022 σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ, τα περιστατικά αυτά κατέγραψαν αύξηση κατά 59% μέσα σε έναν χρόνο. Σχεδόν δύο μαθητές έπεσαν θύματα ληστείας, κλοπής ή απόπειρας κάθε ημέρα του 2022 στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΑΣ.

Οι υποθέσεις με τις οποίες ασχολήθηκαν οι υπηρεσίες της Αστυνομίας αυξήθηκαν κατά 46%: Στις 393 από 268 το 2021.

Το 2022, η αστυνομία διαχειρίστηκε 316 υποθέσεις με σωματικές βλάβες ανηλίκων. Τα θύματα έφτασαν τα 356.

Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν καταγραφεί 907 υποθέσεις σωματικών βλαβών ανηλίκων. Τα θύματα έφτασαν στον αριθμό 1.032. Και αυτά είναι μόνο όσα δηλώνονται επίσημα – γιατί όλα δεν καταγγέλλονται.

Σχολικοί αγώνες, προσωπικές διαφορές, ληστείες με άρωμα… τραπ

Κοιτάζοντας μόνο κανείς τα δελτία της ΓΑΔΘ τους πρώτους μήνες του 2023 θα καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος που επικρατεί και στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Την πρώτη ημέρα του Απριλίου, στη δυτική Θεσσαλονίκη ένας 14χρονος και ένας 15χρονος  πήραν στο… κυνήγι έναν 19χρονο για να του αφαιρέσουν με τη χρήση βίας προσωπικά αντικείμενα και το κινητό του τηλέφωνο.

Τον Μάρτιο του 2023 στον Εύοσμο, τρεις 15χρονοι εισέβαλλαν σε κατάστημα ψιλικών. Επρόκειτο για μαθητές γυμνασίου οι οποίοι απείλησαν υπάλληλο καταστήματος ψιλικών με αιχμηρό αντικείμενο, ισχυριζόμενοι ότι ήθελαν να μιμηθούν όσα βλέπουν στα βίντεο κλιπ διάφορων τράπερ. Οι τρεις ανήλικοι αφέθηκαν ελεύθεροι υπό τον όρο να επιβλέπονται από επιμελητή ανηλίκων, την ώρα που καταστηματάρχες της περιοχής επισημαίνουν ότι έχουν αυξηθεί τα περιστατικά ληστειών με τη συμμετοχή ανηλίκων.

Περίεργη τροπή πήρε αποκριάτικο πάρτι τον Φλεβάρη στην Ανάληψη Θεσσαλονίκης, όταν νεαροί εισέβαλαν απροειδοποίητα στο χώρο ακινητοποίησαν τα οχτώ παιδιά που βρίσκονταν στο σπίτι. Στη συνέχεια, αφαίρεσαν γύρω στα 95 ευρώ και τα μπουφάν τον παιδιών και ύστερα τράπηκαν σε φυγή. Οι ηλικίες των εμπλεκόμενων προσδιορίζονταν μεταξύ 14-18 ετών.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, άγρια επεισόδια είχαν σημειωθεί στην Πυλαία σε σχολικό αγώνα, με τα γεγονότα μάλιστα να οδηγούν στην απόφαση για διακοπή των παιχνιδιών. Βαριά τραυματισμένος στο κεφάλι ένας 15χρονος, από τη συμπλοκή ανήλικων μαθητών.

Φόβος και τρόμος για νεαρούς είχε γίνει ένας 17χρονος, μαζί με συνεργούς του, για συνομήλικούς του στον Εύοσμο. Ο ανήλικος αφαιρούσε με τη βία χρυσές αλυσίδες με σταυρό από μαθητές, με κάποια μάλιστα από τα περιστατικά να γίνονται μέσα σε σχολικούς χώρους. Τα περιστατικά σημειώθηκαν το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου.

Στα παραπάνω περιστατικά προστίθεται φυσικά και το άγριο bullying και το ξυλοδαρμό που δέχτηκε μαθήτρια από συνομήλικες της και πάλι στον Εύοσμο. Μάλιστα, για το συγκεκριμένο γεγονός υπήρξε και παρέμβαση εισαγγελέα.

«Βεντέτα» ανηλίκων το Πάσχα του 2022 και πάλι στον Εύοσμο, με ανήλικους αρχικά να παίζουν ξύλο στην πλατεία Ευόσμου και λίγες ημέρες αργότερα νέο επεισόδιο να σημειώνεται έξω από σχολείο της περιοχής. Δύο ανήλικοι κατέληξαν στο νοσοκομείο.