Ηρώδειο: Βρέθηκαν νέα αρχαιολογικά ευρήματα που σχετίζονται με το άγαλμα του Ερμή

Η συνέχιση της αρχαιολογικής έρευνας στη συμβολή των οδών Ερεχθείου και Ν. Καλλισπέρη – εντός μίας ορθογώνιας και κτιστής κατασκευής – απέδωσε νέα ευρήματα, μία ανάσα από το Ηρώδειο, όπως έγινε γνωστό την Τετάρτη (11/12).

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, πρόκειται για θραύσματα γλυπτών, άνω και κάτω άκρων, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα σχετίζονται με το άγαλμα του Ερμή που έχει ήδη ανασυρθεί, κορμός δεύτερου αγάλματος επίσης ανδρικής μορφής φυσικού μεγέθους, τοποθετημένος επί της δεξιάς πλευράς του, σπαράγματα ειδωλίου, καθώς και μεγάλος αριθμός λύχνων του 5ου αι. μ.Χ.

Όλα τα ευρήματα που έχουν ήδη ανασυρθεί, έχουν μεταφερθεί στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, όπου κατά το αμέσως επόμενο διάστημα θα ξεκινήσει το έργο συντήρησης και αποκατάστασής τους.

Η έρευνα θα εξαντλήσει κάθε ενδεχόμενο εντοπισμού άλλων ευρημάτων, καθώς και της πλήρους τεκμηρίωσης των συνθηκών απόρριψης και του χώρου όπου εντοπίστηκαν τα ευρήματα. Είναι προφανές ότι το μοναδικό αυτό εύρημα, το οποίο ρίχνει φως σε ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα κεφάλαια της ιστορίας, αυτό του τέλους της αρχαιότητας, απαιτεί τη δέουσα επιμέλεια και την απερίσπαστη εργασία από το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας, ώστε να ολοκληρωθεί κατά το συντομότερο διάστημα η έρευνα και η αποκατάσταση του συνόλου.

Η ανακάλυψη του Eρμή που μάγεψε τους αρχαιολόγους

Υπενθυμίζεται ότι, το μεσημέρι της Παρασκευής (6/12), τα συνεργεία φυσικού αερίου έσκαβαν στη συμβολή των οδών Ερεχθείου και Καλλισπέρη. Ξαφνικά ο ήχος από το χτύπημα της αξίνας ακούστηκε διαφορετικός. Οι εργάτες βρέθηκαν μπροστά σε ακόμα ένα αρχαιολογικό εύρημα στην περιοχή της Ακρόπολης. Το μικρό πλάτος του σκάμματος, όμως, δεν προετοίμαζε σε τίποτα τους αρχαιολόγους που επέβλεπαν τις εργασίες, γι’ αυτό που θα αντίκριζαν λίγες στιγμές αργότερα.

Με ευλάβεια και προσεκτικές κινήσεις, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο «φως» έναν θησαυρό των ρωμαϊκών χρόνων. Ένα άγαλμα από λευκό μάρμαρο, το οποίο αποδίδει γυμνή ανδρική μορφή στον τύπο του Ερμή Ludovisi. Το αρχαιολογικό εύρημα που είναι σε πολύ καλή κατάσταση, εντοπίστηκε τοποθετημένο αριστοτεχνικά εντός κατασκευής κτισμένης από ορθογώνιες πλίνθους. Φαίνεται πως περίμενε υπομονετικά κάποιον να το φέρει και πάλι στο «φως».

Η εφημερίδα «Καθημερινή» φιλοξένησε δηλώσεις της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, Έλενας Κουντούρη, η οποία δίνει κάποια νέα στοιχεία για το πανέμορφο εύρημα. Χρονολογικά τοποθετείται στα ρωμαϊκά χρόνια, πιθανότατα στην ακμή αυτής της λαμπρής αθηναϊκής συνοικίας της Ύστερης Αρχαιότητας. Όπως λέει η Έλενα Κουντούρη, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις και για άλλα παρόμοια ευρήματα (αγάλματα και γλυπτά) που έρχονται σταδιακά στην επιφάνεια, προφανώς τμήμα ενός συνόλου, το οποίο μπορεί να συνδέεται με ένα από τα σημαντικά οικοδομικά συγκροτήματα της περιοχής (πιθανότητα και με την Οικία του Πρόκλου).

«Τα αγάλματα και τα άλλα ευρήματα μεταφέρθηκαν στη συγκεκριμένη τοποθεσία, όπου τοποθετήθηκαν και αποθηκεύτηκαν με μεγάλη προσοχή, κατά την περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητας», τόνισε χαρακτηριστικά η Έλενα Κουντούρη στην εφημερίδα «Καθημερινή».

Η τοποθεσία και η οικία Πρόκλου

Πάντως, η θέση του ευρήματος, σε μικρή απόσταση από το Ηρώδειο και σε ακόμη μικρότερη από τα κατάλοιπα της περίφημης Οικίας Πρόκλου, κινητοποίησε άμεσα τα αντανακλαστικά των αρχαιολόγων.

Η λεγόμενη οικία του Πρόκλου είναι μια υστερορωμαϊκή έπαυλη του 5ου αι., κάτω από την επιφάνεια της σημερινής οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στα θεμέλια της οποίας βρέθηκαν ίχνη παγανιστικής λατρείας. Σύμφωνα με το academia.gr, τα ευρήματα αυτά σε συνδυασμό με την τοποθεσία της έπαυλης και τις μαρτυρίες των αρχαίων πηγών για την οικία του Πρόκλου, οδήγησαν τους μελετητές να την ταυτίσουν με την οικία του νεοπλατωνικού φιλοσόφου.

Το κτήριο που ταυτίζεται με την οικία του νεοπλατωνικού φιλοσόφου, Πρόκλου, ανακαλύφθηκε τυχαία το 1955, στο πλαίσιο εργασιών για την αποπεράτωση της νέας οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Προϊστάμενοι της ανασκαφής ήταν οι Ι. Μηλιάδης και Γ. Δοντάς. Δυστυχώς, η έρευνα πραγματοποιήθηκε κάτω από εξαιρετική πίεση χρόνου προκειμένου να αποπερατωθεί η κατασκευή του νέου δρόμου, και περιορίστηκε στην λωρίδα που καλύπτεται σήμερα από το οδόστρωμα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου – από το ύψος της οδού Παρθενώνος και δυτικά. Από το κτήριο μπορεί να δει κανείς σήμερα μόνο την επισήμανση της κάτοψης που εξέχει ελαφρά από την επιφάνεια της πεζοδρομημένης σήμερα οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

Από το συγκρότημα των κτήρίων που ανασκάφτηκαν το 1955, μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσίασε εξαρχής το «Κτήριο Χ», όπως επικράτησε να αναφέρεται, νοτιοανατολικά του Ωδείου του Ηρώδη Αττικού και νοτιοδυτικά του Θεάτρου του Διονύσου. Επρόκειτο για μια υστερορωμαϊκή έπαυλη πλάτους 32 μέτρων με προσανατολισμό από ανατολικά προς δυτικά. Λεπτομερής έρευνα έγινε μόνο στο βόρειο τμήμα της, διότι το υπόλοιπο συνεχίζεται κάτω από σύγχρονα οικοδομήματα, στις νότιες αυλές των οποίων διαπιστώθηκαν ίχνη του και ψηφιδωτά δάπεδα.

Στο βόρειο τμήμα της υπήρχε μια μεγάλη ορθογώνια αίθουσα διαστάσεων 6,40×9,60 μ. που κατέληγε σε μεγάλη ημικυκλική αψίδα ύψους 3,50 μ., πλάτους 6,60 μ. και βάθους 4,40 μ.. Τόσο η αίθουσα όσο και η αψίδα καλύπτονταν από ψηφιδωτά με διακοσμητικά σχήματα. Ανατολικά και δυτικά της κεντρικής αίθουσας υπήρχαν μικρότερες αίθουσες και δωμάτια. Σε ένα από αυτά τα δωμάτια βρέθηκε μικρό ιερό με εντοιχισμένο έκτυπο ανάγλυφο της Κυβέλης, ένα αναθηματικό προς τιμή πιθανότατα του Ασκληπιού, καθώς και μαρμάρινη βάση επιτύμβιου αγάλματος που μπορεί να τη χρησιμοποιούσαν ως τράπεζα προσφορών ή ως βάση αγάλματος κάποιου θεού. Η βάση αυτή φέρει ανάγλυφη παράσταση δεξίωσης. Ορισμένα από τα ανάγλυφα αυτά εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Ακροπόλεως.

Τι αναφέρει η ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού

Σε μικρή απόσταση από το Ηρώδειο, στη συμβολή των οδών Ερεχθείου και Ν. Καλλισπέρη, εντοπίστηκε – στο πλαίσιο επίβλεψης έργου τοποθέτησης δικτύου φυσικού αερίου, εντός σκάμματος πλάτους ενός μόλις μέτρου – άγαλμα από λευκό μάρμαρο, το οποίο αποδίδει γυμνή ανδρική μορφή στον τύπο του Ερμή Ludovisi, όπως έγινε γνωστό τη Δευτέρα (9/12).

Ειδικότερα, σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, το έργο ήταν τοποθετημένο εντός κατασκευής κτισμένης από ορθογώνιες πλίνθους και βρέθηκε σε αρκετά καλή κατάσταση. Στην περιοχή αυτή, στα νότια της Ακρόπολης, κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος-5ος αιώνας μ.Χ.) είχαν οικοδομηθεί μερικές από τις πλέον περίλαμπρες αστικές επαύλεις της Αθήνας. Αυτά τα οικοδομήματα, τεκμήρια μίας πόλης που αποτελούσε αντικείμενο θαυμασμού και προσέλκυσης ευκατάστατων καλλιεργημένων αστών, ήταν πλούσια διακοσμημένα με δάπεδα που έφεραν ψηφιδωτή διακόσμηση και γλυπτά, έργα των περίφημων νεοαττικών εργαστηρίων.

Το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, αφού ολοκλήρωσε την τεκμηρίωση του ευρήματος, μεριμνά για την ασφαλή μεταφορά του στα εργαστήρια συντήρησης, προκειμένου το έργο να λάβει την απαραίτητη φροντίδα.