Κάτι παραπάνω από δουλειά – Μια ζεστή αγκαλιά για τους πρόσφυγες

Στο Κέντρο Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας, που βρίσκεται στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή της Λέσβου, η Τουλίνα, η Ευαγγελία και η France ανοίγουν καθημερινά μια μεγάλη αγκαλιά σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που αναζητούν βοήθεια στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.

Οι τρεις γυναίκες αποτελούν μέρος της ευρύτερης ομάδας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που δραστηριοποιείται σε όλη την Ελλάδα με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρέχοντας κρίσιμη βοήθεια σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που διαμένουν εκεί και κατευθύνοντάς τους σε εξειδικευμένους φορείς για νομική, ψυχοκοινωνική και ιατρική υποστήριξη

«Καθημερινά, ερχόμαστε σε επαφή με ιστορίες ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους λόγω πολέμου, βίας ή επειδή κινδύνευαν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους», λέει χαρακτηριστικά η Τουλίνα περιγράφοντας την καθημερινότητά τους.

Η Τουλίνα ήταν η πρώτη εργαζόμενη της Ύπατης Αρμοστείας στη Λέσβο το 2010. Η ενασχόληση της, ωστόσο, με το προσφυγικό μετράει σχεδόν 20 χρόνια. Με σπουδές στη νομική και την κοινωνική ανθρωπολογία, η Τουλίνα έστρεψε από την αρχή το ενδιαφέρον της στην παροχή νομικής βοήθειας σε πρόσφυγες.

«Δεν ήθελα να γίνω δικηγόρος με την κλασική έννοια του όρου. Ήθελα να κάνω κάτι πιο ανθρωπιστικό, οπότε για μένα η παροχή νομικής βοήθειας και η ενασχόληση με την Ύπατη Αρμοστεία ήταν κάτι σαν όνειρο ζωής. Δεν είναι απλά μια δουλειά. Είναι κομμάτι της ταυτότητάς μου», λέει η ίδια.

Η France γεννήθηκε στη Γαλλία από πατέρα Σύρο που είχε σπουδάσει Ιατρική στην Ελλάδα, και μητέρα Γαλλίδα. Μεγαλώνοντας, πέρασε πολλά χρόνια στην Ελλάδα και δεν φανταζόταν ποτέ τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες, μέχρι που τις βίωσε και η ίδια.

Το 2010 πήγε με τον Σύρο σύζυγό της να ζήσουν στην Αίγυπτο, λίγους μήνες πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στη Συρία. Απρόβλεπτες πολιτικές αναταράξεις το 2013 ανάγκασαν τη France να εγκαταλείψει την Αίγυπτο μαζί με τον νεογέννητο γιο της, αναζητώντας ασφάλεια στην Ευρώπη. Δυστυχώς, ο σύζυγός της δεν μπόρεσε να ακολουθήσει, καθώς του έλειπαν τα έγγραφα που θα του επέτρεπαν να ταξιδέψει. Η France σοκαρίστηκε.

«Δεν είχα καταλάβει ποτέ τη σημασία του διαβατηρίου. Μέχρι τότε θεωρούσα ότι όλοι είμαστε ελεύθεροι να μετακινούμαστε», θυμάται η France. Παρά τον αισιόδοξο και δυναμικό της χαρακτήρα, την περίοδο εκείνη ήταν διαρκώς θλιμμένη εξαιτίας του αποχωρισμού.

«Όλη μας η ζωή είναι σε βαλίτσες. Ακόμα και σήμερα, έχω πάντα τρεις βαλίτσες έτοιμες, καθώς αισθάνομαι ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να μας ξανασυμβεί αυτό. Όλοι μπορεί να γίνουμε πρόσφυγες σε μια στιγμή», λέει η France τονίζοντας ξανά και ξανά πως αυτά που βίωσε μπορούν να συμβούν σε όλους.

Έπειτα από πολλές περιπέτειες, η France κατάφερε να εγκατασταθεί στην Ελλάδα με τον άντρα της και το γιο τους και αποφάσισε να βοηθήσει άλλους ανθρώπους με το βίωμα της προσφυγιάς. Το 2016 ανέλαβε υπεύθυνη για τα θέματα έμφυλης βίας στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Λέσβο.

Σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και τη μη κυβερνητική οργάνωση «Διοτίμα» η France συναντάει γυναίκες προσφύγισσες και συζητάει για τα δικαιώματά τους, αλλά και για θέματα έμφυλης βίας και εμπορίας ανθρώπων.

Μία από τις γυναίκες αυτές είναι και η Roya* από το Αφγανιστάν, η οποία έφτασε στο νησί μόλις τον Μάιο. Στην πατρίδα της δούλευε στο στρατό και έπρεπε να διαφύγει γιατί φοβόταν για τη ζωή της. Νιώθει ασφαλής πλέον, ωστόσο δεν παύει να δείχνει ανήσυχη για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες παντού. Η ίδια είναι επιζήσασα έμφυλης βίας, που τη βίωσε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της.

«Δυστυχώς, η έμφυλη βία αγγίζει όλες τις γυναίκες, όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το αν είναι πρόσφυγες ή από ποια χώρα προέρχονται», της λέει η France, και προσθέτει για να της δώσει κουράγιο: «Είναι πολύ σημαντικό εμείς οι γυναίκες να υποστηρίζουμε η μία την άλλη».

H Shebo* από το Ιράν είναι άλλη μία γυναίκα που αναζήτησε βοήθεια από την ομάδα Προστασίας. Η Shebo είχε λάβει δύο απορριπτικές αποφάσεις στο αίτημα ασύλου της και ήταν σε απόγνωση όταν απευθύνθηκε στην Ύπατη Αρμοστεία. Εκεί γνώρισε την Ευαγγελία, η οποία την παρέπεμψε σε νομική και ψυχολογική υποστήριξη. Με τη βοήθεια που έλαβε αναδείχθηκε η εγκυρότητα του αιτήματός της και τελικά αναγνωρίστηκε ως προσφύγισσα.

Η Ευαγγελία περιγράφει γλαφυρά την πρώτη τους συνάντηση. Πόσο νευρική και αγχωμένη ήταν η Shebo και πόσο εντυπωσιακή είναι η πρόοδός της σήμερα.

«Είμαι υπερήφανη γι’ αυτήν, είναι μια πολύ δυνατή γυναίκα και πηγή έμπνευσης για εμένα», λέει η Ευαγγελία.

«Η προσφυγιά δεν είναι εύκολη, ειδικά για μια γυναίκα. Έχω υποστεί βία πολλές φορές και έχω πληγωθεί πάρα πολύ. Αλλά τώρα, έχοντας λάβει άσυλο, νιώθω τόσο καλά και μπορώ να σχεδιάσω το μέλλον μου,» λέει η Shebo και αγκαλιάζει την Ευαγγελία.

Καθώς είναι παντρεμένη με πρόσφυγα από το Ιράν, η Ευαγγελία γνωρίζει και εκείνη από πρώτο χέρι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ξεριζωμένοι. Γι’ αυτό έχει βάλει ως στόχο ζωής να είναι δίπλα τους. Μόλις τρεις μήνες μετά την πρόσληψή της στην Ύπατη Αρμοστεία το 2015, και ενώ οι ροές προσφύγων στη Λέσβο ήταν καθημερινά αυξημένες, ζήτησε να μεταφερθεί στη βόρεια πλευρά της Λέσβου, στη Σκάλα Συκαμιάς και στον Μόλυβο, στην πρώτη γραμμή υποστήριξης των ανθρώπων που μόλις έφταναν.

«Μπορεί η επαφή μας με τους πρόσφυγες να ήταν για λίγες ώρες, αλλά ήταν κρίσιμη. Μόλις έφταναν, έβλεπες τις αντιδράσεις τους: άνθρωποι που γονάτιζαν και φιλούσαν το χώμα, επειδή κατάφεραν να φτάσουν ζωντανοί και ένιωθαν ευγνώμονες», θυμάται η Ευαγγελία.

Η επιχειρησιακή ετοιμότητα της ομάδας ήταν απαραίτητη, καθώς μπορούσαν να κληθούν ανά πάσα στιγμή. Οι τρεις εργαζόμενες της Ύπατης Αρμοστείας περιγράφουν τα ναυάγια που κλήθηκαν να διαχειριστούν, την υποστήριξη προς τους επιζώντες και τους τραυματίες, αλλά και τους νεκρούς που είδαν μπροστά στα μάτια τους.

«Δεν φανταζόμουν ότι μπορώ να αντέξω αυτή την πίεση.Έρχεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και τις δυνάμεις σου. Κάνεις πράγματα που ποτέ δεν πίστευες ότι μπορείς», λέει η Ευαγγελία.

“Είμαστε συνέχεια σε εγρήγορση. Είναι μεγάλο το βάρος της ευθύνης γιατί εμπλέκονται ανθρώπινες ζωές. Νιώθουμε έστω και για λίγο συνοδοιπόροι σε μια πορεία ανθρώπων που αναζητούν καταφύγιο και ασφάλεια, και που παρά τις τραγικές συγκυρίες που τους οδήγησαν εδώ, επιμένουν να αγωνίζονται για μια καλύτερη ζωή” λέει η Τουλίνα.

Ωστόσο, παρά τις προκλήσεις που έχουν βιώσει, όλες διευκρινίζουν ότι υπάρχουν και όμορφες στιγμές στη δουλειά τους.

«Πρέπει να βλέπουμε τα θετικά. Τα άσχημα είναι αυτά που μας κάνουν να είμαστε ευγνώμονες, και τα θετικά είναι αυτά που μας κρατάνε», λέει η Ευαγγελία και θυμάται μια χρονιά που την ημέρα των γενεθλίων της συνάντησε επιζώντες ναυαγίου.

«Μου είπαν ότι αυτή τη μέρα θέλουν να γιορτάζουν και τα δικά τους γενέθλια, γιατί γλύτωσαν από το θάνατο και είναι σαν να ξαναγεννήθηκαν. Κάθε χρόνο μέχρι σήμερα, τη συγκεκριμένη ημέρα, στέλνουμε ο ένας στον άλλο χρόνια πολλά».

Η δύναμη και η αποφασιστικότητα των προσφύγων να ξεπερνούν τις δυσκολίες που έχουν συναντήσει στη ζωή τους και διατηρούν την ελπίδα τους, αποτελεί για τις εργαζόμενες της Ύπατης Αρμοστείας πηγή έμπνευσης.

«Αναστοχάζεσαι τη δική σου ζωή, το ποια είναι πραγματικά προβλήματα και τι έχει σημασία και αυτό σε κάνει να προχωράς με ένα πολύ διαφορετικό τρόπο», αναφέρει η Τουλίνα.

Η France παρατηρεί, εξάλλου, ότι οι πρόσφυγες που ήρθαν στη Λέσβο συνέβαλαν στο να υπάρχει μια αίσθηση πλουραλισμού στο νησί.

«Η αλλαγή θέλει χρόνο, με τον καιρό γνωρίζεις τον άλλο. Οι άνθρωποι ήρθαν πιο κοντά και τώρα έχουν δημιουργηθεί φιλίες, έρωτες, γάμοι, οικογένειες», λέει πριν μπει στην αίθουσα για μία ακόμα συνάντηση με ευάλωτους ανθρώπους που βλέπουν σε εκείνη την ελπίδα.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας.

Αυτή η ιστορία είναι διαθέσιμη εδώ.

*Από τη Μαρία Κουζινοπούλου στη Λέσβο