Κλείνει σχολείο στην Καρδίτσα μετά από 146 χρόνια

Το κουδούνι του δημοτικού σχολείου στο ορεινό χωριό Δρακότρυπα Καρδίτσας ήχησε για τελευταία φορά στις 13 Ιουνίου. Δεν θα ξαναχτυπήσει τον Σεπτέμβριο για να αναγγείλει χαρμόσυνα την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς.

Ούτε θα ακουστούν στην αυλή του παιδικές φωνές.

Μια διαδρομή 146 χρόνων έφτασε στο τέλος της. Το σχολείο όπου «έμαθαν γράμματα» γενιές και γενιές παιδιών, από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ακόμη, κλείνει οριστικά.

Με τους δύο μαθητές που θα απομείνει τον Σεπτέμβριο, δεν μπορεί να λειτουργήσει. Τα παιδάκια θα αναγκαστούν να μετακομίσουν για τη συνέχεια στο γειτονικό κεφαλοχώρι, το Μουζάκι.

Το ύστατο «ντριν» του κουδουνιού ήχησε ως πένθιμο καμπανάκι ότι η δημογραφική κατάρρευση της πάλαι ποτέ ζωντανής και ακμάζουσας τοπικής κοινωνίας –όπως σχεδόν παντού στην ορεινή Ελλάδα– είναι πλέον πραγματικότητα. Ούτε ένα ούτε δύο: συνολικά τρία σχολεία με 230 παιδιά είχε το χωριό με τους δύο οικισμούς του τη δεκαετία του ’60. Τώρα πια δεν θα έχει κανένα. «Εχει τριάμισι χρόνια να ακουστεί το κλάμα μωρού στο χωριό μας», λέει στην «Καθημερινή» ο πρόεδρος του κοινοτικού διαμερίσματος, Σεραφείμ Κωστάκης.

Μία εβδομάδα προτού ολοκληρωθούν τα μαθήματα της χρονιάς, οι χωριανοί οργάνωσαν αποχαιρετιστήρια τελετή. Βρέθηκαν εκεί κατασυγκινημένοι πολλοί που πέρασαν από τα θρανία του. Κατέφθασαν από την Αθήνα, την Κρήτη και αλλού, δάσκαλοι που είχαν υπηρετήσει στο σχολείο και μαθητές – κάποιοι μάλιστα συμμετείχαν από την Αμερική μέσω τηλεδιάσκεψης. Ολοι είχαν να αφηγηθούν κάτι. Ο 93χρονος Σωτήρης Λαμπρίδης, μαθητής του σχολείου το 1938, κατέθεσε τις αναμνήσεις του από την εποχή του Μεσοπολέμου. Μίλησαν δάσκαλοι και δασκάλες για τις εμπειρίες τους στην αίθουσα, τότε που έσφυζε από παιδιά. Πρωταγωνίστρια της εκδήλωσης ήταν αναμφισβήτητα η τελευταία δασκάλα, Θάλεια Παπαθανασίου.

Προσήλθε με τους τέσσερις μαθητές της στη γραμμή, και «παραστάτη» την καθαρίστρια κ. Γεωργία. Σ’ αυτήν έλαχε ο κλήρος να κλείσει την πόρτα – και μαζί την τεράστια διαδρομή μιας ιστορικής παιδαγωγικής «κυψέλης».

Οι μαθητές απήγγειλαν –ο καθένας από ένα στίχο– το αποχαιρετιστήριο ποίημα: «Δεν μπορώ να το πιστέψω/ πως έφθασε το τέλος…/ Ηρθε όμως η ώρα να πούμε αντίο/ και όλα αυτά στην καρδιά μας/ θα κρατάμε ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ».

Η μαρτυρία

Η όλη ατμόσφαιρα ξεχείλιζε συναίσθημα. «Ηταν πράγματι μια πολύ συγκινητική τελετή. Τα παιδιά διάβασαν ένα ποίημα που εξέφραζε τα αισθήματά τους για το κλείσιμο και το πώς νιώθουν φεύγοντας από αυτό. Ηταν ο αποχαιρετισμός τους στο σχολειό τους», σημείωσε στην «Καθημερινή» η νεαρή δασκάλα, η οποία δήλωσε ευτυχής που πορεύτηκε επί ένα χρόνο με αυτά τα παιδιά.

«Η συμπεριφορά τους υπήρξε άψογη. Ηταν καλοί μαθητές, κύλησε όμορφα αυτή η χρονιά. Αν και μικρό σχολείο, μονοθέσιο, ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία. Ηταν υπέροχο που δούλεψα σε ένα τέτοιο σχολείο».

Το ιστορικό

Ενας απόφοιτος, ο οικονομολόγος και ερευνητής Γιώργος Γούσιας, εκφώνησε τον αποχαιρετιστήριο λόγο. Οπως είπε, οι ρίζες του σχολείου φτάνουν στην Τουρκοκρατία και συγκεκριμένα στο 1879, όταν οι κάτοικοι της Δρακότρυπας –τότε Σκλάτανη– προσέλαβαν κάποιον που ήξερε γράμματα για να διδάξει τα παιδιά τους, πληρώνοντάς τον σε γρόσια. Τρία χρόνια μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, που έγινε το 1881, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η ίδρυση σχολείων στη Σκλάτανη, με τον δήμο υπεύθυνο για τη μισθοδοσία των δασκάλων – εξ ου και ο όρος «δημοδιδάσκαλοι».

Καθώς αυξανόταν ο πληθυσμός του χωριού, έφτασαν να λειτουργούν συνολικά τρία σχολεία, που τη δεκαετία του ’60 φιλοξενούσαν 230 παιδιά. Από εκεί και πέρα, τα σχολεία ακολούθησαν τη μοίρα της κοινωνίας: αστυφιλία και μετανάστευση. Από τους 1.438 κατοίκους στις αρχές της δεκαετίας του ’60, το 2021 απογράφηκαν 447 – στη συντριπτική πλειονότητά τους συνταξιούχοι.

Η ευρύτερη εικόνα

Το πλήγμα είναι βαρύ για το χωριό και η ατμόσφαιρα της εκδήλωσης το αποτύπωσε. Η Δρακότρυπα δεν είναι η μόνη. Στα 140 χωριά της Καρδίτσας έχουν απομείνει 28 σχολεία – πολλά από τα οποία κινδυνεύουν.

Η εθνική εικόνα είναι εξίσου ζοφερή. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας και της ΕΛΣΤΑΤ, οι εγγραφές μαθητών στην Α΄ Δημοτικού έχουν μειωθεί κατά περίπου 45.000 την τελευταία δεκαπενταετία. Από 120.000 το 2010, έπεσαν κάτω από 75.000 το 2024 – μια πτώση άνω του 37%.

Σημεία αναφοράς

Ο κ. Διονύσης Διαμαντόπουλος, δάσκαλος και πρώην διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας, εξηγεί: «Στα χωριά της επαρχίας, το σχολείο και η εκκλησία είναι σημεία αναφοράς. Οι δεσμοί είναι ισχυροί. Οταν πεθαίνει ο παπάς, η εκκλησία σιωπά. Οταν κλείνει το σχολείο, λείπει η νέα γενιά». Εκλεισε σχολείο στο Δάσκιο Ημαθίας. Οι αντιδράσεις ήταν συναισθηματικές, αλλά, όπως είπε, «Επρεπε να προτάξω τα παιδαγωγικά οφέλη: καλύτερη εκπαίδευση, περισσότερα εφόδια για τα παιδιά».

Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, στη Δρακότρυπα γίνονταν προσπάθειες εγγραφής στο σχολείο δύο παιδιών από οικογένεια νεοφερμένη, με τους γονείς να εργάζονται σε κοντινό εργοστάσιο εμφιάλωσης. Οι κάτοικοι ελπίζουν πως τα δύο παιδάκια θα δώσουν το «φιλί της ζωής» στο σχολείο. Μα ακόμη κι αν αυτό συμβεί, η λυπηρή πορεία δεν αναστρέφεται εύκολα. Αν δεν κλείσει φέτος, θα κλείσει του χρόνου.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ / Σταύρος Τζίμας