«Κοσμοχαλασιά» – Όταν 7,5 Ρίχτερ ισοπέδωσαν τη Σαντορίνη και προκάλεσαν τσουνάμι στην Κρήτη

Εικόνα: Santorini Archive Project – Ψηφιακό Αρχείο Θήρας

Συνεχείς είναι οι σεισμικές δονήσεις που σημειώνονται στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού προκαλώντας όπως είναι αναμενόμενο μια ανησυχία στους κατοίκους των δύο νησιών, την ώρα που οι επιστήμονες παρακολουθούν το φαινόμενο και εμφανίζονται καθησυχαστικοί για την εξέλιξή του.

Το μπαράζ των σεισμικών δονήσεων φέρνει στο προσκήνιο τις μνήμες από τον καταστροφικό σεισμό των 7,5 Ρίχτερ που συγκλόνισε τη Σαντορίνη το 1956 αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στη σύγχρονη ιστορία του νησιού.

Το χτύπημα του εγκέλαδου άφησε πίσω 53 νεκρούς, πάνω από 100 τραυματίες και τεράστιες υλικές ζημιές.

Προκάλεσε τσουνάμι, που σύμφωνα με τις αναφορές των εποχών έφτασε έως την Κρήτη, και καταχωρήθηκε ως ο μεγαλύτερος σεισμός που έπληξε την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη τον 20ο αιώνα.

Η μέρα που πάγωσε ο χρόνος

Το ημερολόγιο έδειχνε 9 Ιουλίου 1956, όταν στις 05:11 το πρωί, τα 7,5 Ρίχτερ χτυπούν τη Σαντορίνη. Το επίκεντρο ήταν στα νότια του νησιού της Αμοργού.

13 λεπτά μετά σημειώθηκε μετασεισμός μεγέθους 7,2 Ρίχτερ.

Μια ημέρα πριν, στις 8 Ιουλίου, είχε καταγραφεί σεισμική δόνηση 4,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Ωστόσο, ο σεισμός της 9ης Ιουλίου, λόγω και της ώρας που σημειώθηκε, «έπιασε τους κατοίκους στον ύπνο» όπως χαρακτηριστικά σημειώνουν τα δημοσιεύματα της εποχής.

Τεράστιες καταστροφές

Η καταστροφή που προκάλεσε ο σεισμός στη Σαντορίνη ήταν πρωτοφανής για τα δεδομένα της εποχής. Το 35% των κατοικιών του νησιού κατέρρευσαν ολοσχερώς, ενώ το 45% υπέστη σοβαρές ζημιές που άφησαν χιλιάδες κατοίκους χωρίς στέγη. Τα δημόσια κτίρια, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και διοικητικών κτιρίων, υπέστησαν σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή.

Η καταστροφή δεν περιορίστηκε μόνο στη Σαντορίνη. Σημαντικές ζημιές καταγράφηκαν σε πολλά νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων. Η Αμοργός, η Ανάφη, η Αστυπάλαια, η Ίος, η Πάρος, η Νάξος, η Κάλυμνος, η Λέρος, η Πάτμος και οι Λειψοί βίωσαν επίσης τις καταστροφικές συνέπειες του σεισμού.

Συνολικά, 529 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς, 1.482 υπέστησαν σοβαρές ζημιές και 1.750 είχαν μικρότερης έκτασης φθορές.

«Γιγαντιαίον παλλιροιακόν κύμα προκαλεί ζημιάς ανά το Αιγαίον»

Ο σεισμός προκάλεσε ένα πρωτοφανών διαστάσεων τσουνάμι που έπληξε τις ακτές πολλών νησιών του Αιγαίου. Στη νοτιοανατολική ακτή της Αμοργού, το ύψος του κύματος έφτασε τα 25 μέτρα, ενώ στη βορειοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας άγγιξε τα 20 μέτρα.

Στη Φολέγανδρο, το τσουνάμι έφτασε τα 10 μέτρα ύψος, ενώ η καταστροφική του δύναμη έγινε αισθητή μέχρι και τη Σμύρνη.

Μία γυναίκα έχασε τη ζωή της στην Κάλυμνο εξαιτίας του τσουνάμι, το οποίο, αν και εξασθενημένο, έφτασε μέχρι την Καλαμάτα, προκαλώντας ζημιές σε αλιευτικά σκάφη.

Σύμφωνα με το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» το τσουνάμι έφτασε έως το Ηράκλειο της Κρήτης.

Η εφημερίδα μάλιστα παρουσιάζει και φωτογραφίες από το λιμάνι του Ηρακλείου, σημειώνοντας ότι η αποβάθρα γέμισε με νερά προκαλώντας ζημιές σε πλοιάρια και καταστήματα.

«Η δόνηση ισοδύναμη με 10.000 ατομικές βόμβες σημερινού τύπου»

Ο τύπος της εποχής σημειώνει σχετικά ότι η σεισμική δόνηση ήταν κατά την επικρατούσα άποψη τεκτονική. Κατεγράφη από τους σεισμογράφους ολόκληρου του κόσμου και υπολογίζεται ότι ήταν «ισοδύναμη με την έκρηξη 10.000 ατομικών βομβών σημερινού τύπου».

Βασιλείς, Καραμανλής και υπουργοί στο νησί

Οι νεκροί και το μέγεθος της καταστροφής φέρνουν στο επίκεντρο τη Σαντορίνη. «Οι ευρισκόμενοι εις Κέρκυραν βασιλείς ευθύς ως επληροφορήθησαν την καταστροφή επεβιβάσθησαν μετά της πριγκιπίσσης Σοφίας του πολεμικού “Πολεμιστής” και ανεχώρησαν εις την σεισμόπληκτον νήσον» σημειώνουν τα δημοσιεύματα της εποχής.

Από πλευράς της κυβέρνησης πρώτοι έφτασαν στο νησί ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων κ. Ράλλης και ο τότε υπουργός Πρόνοιας κ. Ψαρρέας.

Λίγες ημέρες μετά, τη Σαντορίνη επισκέπτεται και ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής.

«Δεν ήταν σεισμός. Ήταν σωσμός» είχε δηλώσει τότε.

Μέσα από το αρχείο της ΕΡΤ, καταγράφονται πλάνα από την «πληγωμένη» Σαντορίνη και την αυτοψία του Κ. Καραμανλή στο νησί.

Χαρακτηριστικά τα όσα αναφέρονται:

14 Ιουλίου 1956. Ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκέπτεται χωριά της Σαντορίνης που έχουν πληγεί από τον σεισμό, επιθεωρεί τις καταστροφές και συνομιλεί με τοπικούς παράγοντες και με κατοίκους. Στα πλάνα των κινηματογραφικών επικαίρων καταγράφεται η άφιξη του Πρωθυπουργού, η επίσκεψη στις σεισμόπληκτες περιοχές του νησιού και η αναχώρησή του με αρματαγωγό του Βασιλικού Ναυτικού.

Η ταινία επικαίρων ξεκινά με την άφιξη του Πρωθυπουργού και την αποβίβασή του από αρματαγωγό του Βασιλικού Ναυτικού στην ακτή της Περίσσας, όπου τον υποδέχονται οι τοπικές αρχές. Ο Κ. Καραμανλής επιθεωρεί το παρατεταγμένο τιμητικό στρατιωτικό άγημα, συνομιλεί με κατοίκους του χωριού, επιβιβάζεται σε τζιπ και αναχωρεί για να πραγματοποιήσει περιοδεία σε διάφορες περιοχές της σεισμόπληκτης Σαντορίνης. Πρώτος σταθμός της επίσκεψης, το Εμπορείο, όπου, συνοδευόμενος από τον Υφυπουργό Οικισμού Τρύφωνα Τριανταφυλλάκο, ο Πρωθυπουργός συνομιλεί με τους συγκεντρωμένους κατοίκους.

Ακολουθούν πλάνα από την επίσκεψη στο Μεγαλοχώρι. Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης συνοδευόμενος από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Αριστείδη Πρωτοπαπαδάκη, φθάνει στον Πύργο, όπου διασχίζει το κατεστραμμένο χωριό, επιθεωρεί την εκκαθάριση των ερειπίων που συνεχίζεται τη στιγμή της επίσκεψης, και συνομιλεί με κατοίκους.

Καθ’ οδόν προς τον επόμενο προορισμό, ο Κ. Καραμανλής συνομιλεί με κατοίκους σεισμόπληκτων περιοχών της Σαντορίνης. Επόμενος σταθμός της περιοδείας στο σεισμόπληκτο νησί, η Οία. Ο Πρωθυπουργός διασχίζει το ερειπωμένο χωριό και επισκέπτεται τον υπαίθριο καταυλισμό σεισμοπλήκτων. Ακολούθως, επιβαίνοντας σε τζιπ, ο Πρωθυπουργός κατευθύνεται προς τα Φηρά. Άποψη της πρωτεύουσας του νησιού, η οποία έχει υποστεί σοβαρές καταστροφές από τον σεισμό. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, μαζί με τη συνοδεία του, περιέρχεται ανάμεσα στα ερειπωμένα κτίσματα και συνομιλεί με κατοίκους.

Πλάνα από την ανέγερση πρόχειρων καταλυμάτων για τη στέγαση των σεισμοπλήκτων. Εργάτες στήνουν πρόχειρα παραπήγματα για την άμεση στέγαση των σεισμοπαθών, ενώ οπωροκηπευτικά πωλούνται σε μια υπαίθρια αγορά. Άποψη του υπαίθριου καταυλισμού σεισμοπαθών. Η ταινία επικαίρων ολοκληρώνεται με την άφιξη του Πρωθυπουργού στην Περίσσα και την επιβίβαση σε αρματαγωγό του Βασιλικού Ναυτικού προκειμένου να αναχωρήσει από τη Σαντορίνη.

Παντελής Ζερβός: Το παιδί του θάφτηκε ζωντανό στον σεισμό της Σαντορίνης

Μια από τις τραγικές ιστορίες στα συντρίμμια του σεισμού της Σαντορίνης ήταν αυτή του γνωστού ηθοποιού Παντελή Ζερβού.

Το καλοκαίρι εκείνο, η σύζυγός του με τις τρεις κόρες τους ήταν για διακοπές στο νησί, ενώ ο ίδιος έπαιζε στην Επίδαυρο.

Ο σεισμός έθαψε κάτω από τα ερείπια τη μικρή του κόρη, την Ευδοξούλα, σε ηλικία 12 ετών.

Η σύζυγός του και οι άλλες δύο κόρες του πρόλαβαν να εγκαταλείψουν το σπίτι και σώθηκαν.

Εκείνος, παρά την οικογενειακή τραγωδία, βγήκε στη σκηνή και έπαιξε κανονικά.

Το δράμα έγινε ακόμη μεγαλύτερο, όταν μετά από τρία χρόνια στην εκταφή της 12χρονης αποδείχτηκε ότι είχε θαφτεί ζωντανή.

Το κατάλαβαν, γιατί ο σκελετός του παιδιού δεν ήταν ανάσκελα, αλλά στο πλάι και με το στόμα ανοιχτό.

Ο ίδιος είχε κρατήσει μυστική αυτήν την αποκάλυψη ακόμα και από τη γυναίκα του.

Το εξομολογήθηκε λίγο πριν από το τέλος του, σε κάποια συνέντευξη: «Εκείνες τις τραγικές μέρες στο νησί, όποιον σκουντούσαν και δεν σάλευε, τον έθαβαν», είπε.