Ναυάγιο του «Ηράκλειον»: Μια πλατεία και ένα άγαλμα κρατούν την μνήμη των θυμάτων ζωντανή

Στην Ελλάδα μια χώρα με μακρά ιστορία και μεγάλες προσωπικότητες που πρωτοστάτησαν σε μια σειρά από πολέμους, στα γράμματα, τις τέχνες και τον πολιτισμό συνήθως τα μνημεία και τα αγάλματα σε κεντρικές πλατείες διατηρούν μια κλασική φόρμα.

Τα αφηρημένα θέματα, συνήθως περνούσαν από σκληρή κριτική κάτι που συμβαίνει μέχρι και σήμερα με κάποιες ωστόσο μοντέρνες εγκαταστάσεις να μετατρέπονται σε σήμα κατατεθέν όπως πχ οι Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου στην Θεσσαλονίκη, ο δρομέας στην Αθήνα, ο σκύλος στην πλατεία της Κυψέλης.

Ένα τέτοιο διαφορετικό από τα συνηθισμένα γλυπτό συναντά κανείς στην πλατεία Τάλω στα Χανιά. Πρόκειται για το «Μνημείο Θυμάτων Ναυαγίου του πλοίου Ηράκλειον».

Η πλώρη του πλοίου με ένα χέρι να ζητάει βοήθεια τεντωμένο προς τον ουρανό ξεπροβάλλουν από το σιντριβάνι που συμβολίζει την θάλασσα και είναι αφιερωμένο στην μνήμη των θυμάτων – 247 τον αριθμό που χάθηκαν στα νερά της Φαλκονέρας.

Το Μνημείο είναι έργο της γνωστής Χανιώτισσας γλύπτριας Αντωνίας Παπατζανακάκη και κατασκευάστηκε το Σεπτέμβριο του 1990 από το Σύλλογο θυμάτων του ναυαγίου, την Ναυτιλιακή Εταιρεία ΑΝΕΚ και τον Δήμο Χανίων. Το ναυάγιο του Ηράκλειον ήταν ένα από τα πιο πολύνεκρα στην Ελλάδα.

Το Ηράκλειον ήταν φέρι-μποτ κλειστού τύπου που εκτελούσε την διαδρομή Πειραιάς-Χανιά και Πειραιάς – Ηράκλειο την περίοδο 1965-1966. Ναυπηγήθηκε το 1949 στη Γλασκόβη είχε χωρητικότητα 8.922 κόρων, μήκος 498 πόδια, πλάτος 60 πόδια, και βύθισμα 36 πόδια ενώ έφερε μηχανή ατμοστροβίλων που του έδινε ταχύτητα 17 κόμβων. Το 1964, μετά από μετασκευή σε φέρι-μποτ, περιήλθε στην εταιρεία των Αδελφών Τυπάλδου.

Την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 1966 και ώρα 7:30 μ.μ., το Ηράκλειον απέπλευσε από το λιμάνι της Σούδας μεταφέροντας 206 επιβάτες, 70 μέλη του πληρώματος και 17 φορτηγά με προορισμό τον Πειραιά.

Η κακοκαιρία την ημέρα εκείνη ανάγκασε το Λιμεναρχείο να απαγορεύσει τον απόπλου των μικρών σκαφών, αλλά τα αναμενόμενα 6 μποφόρ, δεν θεωρήθηκαν επικίνδυνα για το Ηράκλειον. Μετά τα μεσάνυχτα και ενώ το Ηράκλειον έπλεε στο Μυρτώο Πέλαγος η ένταση των ανέμων αυξήθηκε στα 8 μποφόρ.

Στις δύο μετά τα μεσάνυχτα, καθώς το πλοίο έπλεε 6 μίλια βορειοανατολικά της Φαλκονέρας, ένα μεγάλο φορτηγό-ψυγείο 5 τόνων απασφαλίστηκε και χτύπησε με φόρα στην μπουκαπόρτα. Το φορτηγό-ψυγείο έπεσε στη θάλασσα και το νερό σκέπασε όλο το χώρο των οχημάτων.

Στις 02.06′ ο ασυρματιστής εξέπεμψε το πρώτο SOS. Στις 02:07 σήμανε συναγερμός. Μοιράστηκαν σωσίβια και ρίχτηκαν βάρκες στη θάλασσα.

Στις 02.13’ο ασύρματος του Ηράκλειον εξέπεμψε για τελευταία φορά: “SOS! Οι πρώτες πληροφορίες έκαναν λόγο για βύθιση χωρίς επιζώντες. Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου κήρυξε εθνικό πένθος διάρκειας μίας εβδομάδας. Τα ελαφρά τραγούδια σταμάτησαν στους ραδιοσταθμούς, που μετέδιδαν συνεχώς ειδήσεις για την τραγωδία και πένθιμη κλασική μουσική.

Ως το απόγευμα κατάφεραν και περισυλλέχθησαν 45 διασωθέντες. Τα Χανιά βυθίστηκαν στο πένθος. Τα μαγαζιά έκλεισαν, οι σημαίες ανέμιζαν μεσίστιες σε σπίτια και δημόσια κτίρια, μοιρολόγια ακούγονταν σε κάθε δρομάκι κι έξω από το πρακτορείο των Τυπάλδων υπήρχαν μαυροντυμένες γυναίκες.

Τραγικός απολογισμός 247 νεκροί. Σύγχρονοι μελετητές κάνουν λόγο για 277 ίσως και παραπάνω υπολογίζοντας τους τσιγγάνους που βρίσκονταν στο πλοίο μαζί με άλλους που δεν δηλώθηκαν ονομαστικά. Μαρτυρία διασωθέντα κάνει λόγο για 150 τσιγγάνους στρυμωγμένους στο γκαράζ του πλοίου.

Επίσης στο πλοίο αστυνομικοί συνόδευαν φυλακισμένους που θα τους παρέδιδαν στον Πειραιά και ήταν αλυσοδεμένοι στα υπόγεια. Σύμφωνα πάλι με μαρτυρίες κανείς δεν φρόντισε να τους λύσει και έτσι πέθαναν όλοι τους δεμένοι με χειροπέδες καθώς βούλιαζε το πλοίο.

Ο αρμόδιος υπουργός Ισίδωρος Μαυριδόγλου δεν παραιτήθηκε. Οι αδελφοί Τυπάλδοι δεν έβγαλαν καμία ανακοίνωση για να εκφράσουν τα συλλυπητήρια τους στις οικογένειες των θυμάτων.

Οι περίεργες συμπτώσεις όμως συνεχίστηκαν και την ημέρα που συμπληρώνονταν 3 χρόνια από το ναυάγιο, στις 8 Δεκεμβρίου του 1969, συνέβη αεροπορικό δυστύχημα της Ολυμπιακής Αεροπορίας στην Κερατέα με 90 νεκρούς, σε πτήση από τα Χανιά προς την Αθήνα.

Κάθε χρόνο τελείται στην πόλη μνημόσυνο για την ανάπαυση των ψυχών των θυμάτων και από τις δύο αυτές τραγωδίες.