Όλοι δήλωναν αναρμόδιοι λίγο μετά την τραγωδία στα Τέμπη

Μία από τις πρώτες απόπειρες συντονισμού φέρεται να έγινε την 1η Μαρτίου 2023, ώρες μετά το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη.

Ο τότε διοικητής Τροχαίας Λάρισας υποστηρίζει ότι κάλεσε το τοπικό ανακριτικό γραφείο της Πυροσβεστικής για να ξεκαθαρίσουν «ποιος κάνει τι, προκειμένου να μην υπάρξουν παραλείψεις». Ρώτησε εάν είχαν πραγματοποιήσει αυτοψία και πότε θα την ολοκλήρωναν, καθώς από το πόρισμα μπορεί να προέκυπταν χρήσιμα συμπεράσματα. Του απάντησαν, όμως, ότι η προανάκριση διεξάγεται από τη δική του υπηρεσία. «Τόνισα ότι το κομμάτι της φωτιάς πρέπει να το διερευνήσουν, αν δεν το είχαν κάνει ήδη, δεδομένου ότι πρόκειται για φωτιά, όπως γίνεται πάντοτε, ακόμη και σε περιπτώσεις οδικών ατυχημάτων», αντέτεινε εκείνος.

Στο πεδίο, πάντως, όλα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά. Ηδη από τις πρώτες στιγμές μετά τη μετωπική σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών ήταν φανερό πως επικρατούσε σύγχυση ρόλων, αλλά και μετάθεση ευθυνών μεταξύ των εμπλεκομένων. Το ίδιο μοτίβο επαναλήφθηκε και τις επόμενες ημέρες, κατά τις επεμβάσεις που έγιναν άμεσα στον τόπο του δυστυχήματος. Μέσα από τις καταθέσεις και τα υπομνήματά τους, που περιλαμβάνονται στη δικογραφία και φέρνει στο φως η εφημερίδα «Καθημερινή», υπηρεσιακοί και πολιτικοί παράγοντες φαίνεται πως δήλωναν αναρμόδιοι.

ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ

«Δεν είχα εμπειρία ούτε γνώση»

Στις 00.48 της 1ης Μαρτίου 2023 η τότε προϊσταμένη του τοπικού ανακριτικού γραφείου της Πυροσβεστικής πληροφορήθηκε το συμβάν, δεν είχε όμως ακόμη ξεκάθαρη εικόνα για το μέγεθος ή το είδος της καταστροφής. «Δεν υπήρχε σαφής ενημέρωση τι ακριβώς είχε γίνει, αν επρόκειτο για εκτροπή, σύγκρουση τρένων και εάν είχε εκδηλωθεί φωτιά. Το τηλεφωνικό κέντρο ήταν απροσπέλαστο», κατέθεσε απολογούμενη.

Η ίδια είχε αναλάβει καθήκοντα σε αυτό το πόστο μόλις το προηγούμενο πρωί, παρά τη θέλησή της, όπως υποστηρίζει. «Δεν είχα την παραμικρή εμπειρία προκειμένου να ανταποκριθώ στα καθήκοντα της προϊσταμένης του ανακριτικού γραφείου. Ούτε είχα, δε, τη γνώση να συντονίσω και να ελέγξω τους πολύπειρους συναδέλφους μου», τόνισε επικαλούμενη και σοβαρά προβλήματα υγείας.

Τελικά προσέγγισε τον τόπο του δυστυχήματος με δύο κατώτερους συναδέλφους της λίγο πριν από τις 2 τα ξημερώματα. Η ίδια παρέμεινε κοντά στο υπηρεσιακό όχημα και δεν έδωσε κατευθύνσεις. Οπως υποστήριξε ένας εκ των δύο κατώτερων πυροσβεστών, ο τότε συντονιστής Επιχειρήσεων Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας τον ενημέρωσε ότι η προανάκριση διεξάγεται από την Αστυνομία, η οποία είχε διορίσει πραγματογνώμονες. «Ουδεμία εντολή λάβαμε για διενέργεια προανακριτικών πράξεων», τόνισε. «Δεν λάβαμε εντολή από οποιαδήποτε Αρχή να διερευνήσουμε τα αίτια της πυρκαγιάς, του μηχανισμού ανάφλεξης και την αλληλουχία του μηχανισμού καύσης», ισχυρίστηκε, σύμφωνα με τη δικογραφία, η συνάδελφος που τον συνόδευε.

Οι δύο ανακριτικοί υπάλληλοι έβγαλαν φωτογραφίες, εξέτασαν μακροσκοπικά τον χώρο και αποχώρησαν στις 4.25. Ενας εξ αυτών επέστρεψε και το επόμενο μεσημέρι. Οπως κατέθεσε, περίπου δύο εβδομάδες αργότερα κλήθηκε ο ίδιος από ανώτερό του να υπογράψει «άρον άρον και κατεπειγόντως έκθεση απλής αυτοψίας χωρίς να συμπεριληφθούν σε αυτή νεότερα ευρήματα και ενώ αναμένονταν και άλλα κρίσιμα και ουσιώδη για τα πορίσματα στοιχεία από τους διορισμένους πραγματογνώμονες». Τέσσερις ημέρες νωρίτερα φέρεται να είχε σταλεί έγγραφο της συσταθείσας από τον γενικό γραμματέα Μεταφορών επιτροπής εμπειρογνωμόνων, με το οποίο ζητούσαν «έκθεση αυτοψίας και πορίσματα επειγόντως». Υποστηρίζει ότι εξέφρασε τις αντιρρήσεις του, οι οποίες δεν έγιναν δεκτές.

Η συγκεκριμένη αναφορά, ελλείψει περισσοτέρων στοιχείων, δεν ξεπέρασε τελικά τη μία σελίδα. «Οταν μου έθεσαν υπόψη την έκθεση αυτοψίας που θα υπέβαλλαν, παρατήρησα ότι ήταν σύντομη και επιγραμματική, αλλά δεν προβλέπεται να τους υποδείξω τι να κάνουν», κατέθεσε αργότερα ο τότε διοικητής της Πυροσβεστικής στη Λάρισα. Ο ανακριτής ζήτησε νέα αυτοψία από την Πυροσβεστική με λεπτομερή καταγραφή και στις 29 Μαρτίου το σχετικό κλιμάκιο πήγε στο σημείο. «Διαπιστώσαμε ότι είχε ολοκληρωθεί η αποκατάσταση του χώρου, τα συντρίμμια είχαν απομακρυνθεί, ο περιβάλλων χώρος είχε ασφαλτοστρωθεί και οι ζημιές στο σύστημα ηλεκτροδότησης και στο σιδηροδρομικό δίκτυο είχαν αποκατασταθεί. Υπήρχαν κάποια διακριτά ίχνη καύσης σε δέντρα επί του πρανούς, όπως και ίχνη κρούσης και καύσης στο τοιχίο αντιστήριξης», κατέθεσε πυροσβέστης. Τελικά στις 28 Ιουνίου 2023 ολοκληρώθηκε η συμπληρωματική έκθεση της Πυροσβεστικής για το δυστύχημα στα Τέμπη.

ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ

«Δεν ήμουν διοικητής σκηνής»

Δίωξη για τις επεμβάσεις που έγιναν στον χώρο του δυστυχήματος με σκαπτικά μηχανήματα και τη μεταφορά των βαγονιών έχει ασκηθεί μεταξύ άλλων και κατά του τότε διευθυντή Αστυνομίας Λάρισας. Ωστόσο ο ίδιος απολογούμενος ισχυρίστηκε ότι δεν είχε σχετική αρμοδιότητα. Είπε ότι, σε αντίθεση με όσα υποστήριξε ο τότε διοικητής της Τροχαίας, δεν ενεργοποιήθηκε το σχέδιο «Πολυδεύκης», το οποίο θα τον καθιστούσε «διοικητή σκηνής». Ανέφερε ότι ήταν παρών στο συντονιστικό αλλά χωρίς θεσμική αρμοδιότητα, καθώς βρισκόταν εκεί ο ιεραρχικά προϊστάμενός του. Υποστήριξε ακόμη ότι δεν είχε ενεργοποιηθεί ούτε το Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών (βάσει του οποίου θα ήταν υπεύθυνος για την προστασία της σκηνής). Ερωτηθείς από τον ανακριτή υπό ποια ιδιότητα τότε παρευρέθη στον χώρο, απάντησε ότι είχε τον γενικότερο αστυνομικό συντονισμό των μέτρων, ότι έπρεπε να διαχειριστεί όσα συνέβαιναν στα νοσοκομεία, αλλά και τις αφίξεις στο σημείο της Προέδρου της Δημοκρατίας, του πρωθυπουργού και άλλων πολιτικών παραγόντων.

Γ.Γ. ΠΟΛ. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

«Η συνάντηση έγινε στο πόδι»

Απολογούμενος για την υπόθεση της αλλοίωσης του σημείου του δυστυχήματος ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, Βασίλης Παπαγεωργίου, υποστήριξε και αυτός ότι δεν είχε ενεργοποιηθεί το Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών και δεν είχε καμία αρμοδιότητα ο ίδιος στον χώρο. Ανέφερε ότι δεν βρισκόταν στο σημείο στις 2 Μαρτίου, όταν ξεκίνησαν οι εργασίες απομάκρυνσης, και ότι συνάντησε την επομένη εκεί τον συντονιστή Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής. «Η συνάντηση έγινε στο πόδι, χωρίς επισημότητα και χωρίς να γίνουν επίσημες συστάσεις», υποστήριξε.

Ο τότε περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός, ο οποίος επίσης διώκεται για αυτή την πτυχή της υπόθεσης, υποστήριξε ότι είχε τεθεί σε εφαρμογή το Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών. Μεταξύ άλλων προσκόμισε στον ανακριτή δελτίο Τύπου της Πυροσβεστικής από ενημέρωση που είχε γίνει την 1η Μαρτίου 2023 στις 18.45. «Υπενθυμίζεται ότι από την πρώτη στιγμή ενεργοποιήθηκε από τον γενικό γραμματέα Πολιτικής Προστασίας το Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών», αναφερόταν σχετικά. Σύμφωνα με καταθέσεις που περιλαμβάνονται στη δικογραφία, σε άτυπη συνάντηση της 3ης Μαρτίου 2023 κατά την οποία φέρεται να συζητήθηκαν «οι εργασίες αποκατάστασης» ήταν παρών και ο τότε υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, Χρήστος Τριαντόπουλος, εις βάρος του οποίου το ΠΑΣΟΚ έχει ζητήσει σύσταση προανακριτικής επιτροπής.

Ο ανακριτής της Λάρισας δεν στάθηκε μόνο στις ενέργειες υπηρεσιακών παραγόντων. Αναζητούσε ποιος τους είχε δώσει τις εντολές και ρώτησε σχετικά τον κ. Παπαγεωργίου για όσα είχε αναφέρει συγγενής θύματος. Στον συγγενή είχε περιέλθει η πληροφορία «από αστυνομικό στον τόπο του δυστυχήματος, ότι κάποιο υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος με πολλά γαλόνια, στο οποίο δεν μπορείς να πεις όχι, έδωσε εντολή να καθαριστούν όλα αμέσως γιατί μέχρι την Κυριακή έπρεπε να είναι όλα λαμπίκο». «Είναι ψηλός, αδύνατος, φαλακρός με μουστάκι. Γνωρίζετε ποιο μπορεί να είναι το πρόσωπο;», ρώτησε ο ανακριτής τον κ. Παπαγεωργίου τον Οκτώβριο του 2024. «Δεν μπορώ να προσδιορίσω όπως με ρωτάτε», απάντησε εκείνος.

ΟΣΕ

«Ηταν παγιωμένη η κατάσταση»

Τον Οκτώβριο του 2024 ο πρώην πρόεδρος του ΟΣΕ Σπύρος Πατέρας κλήθηκε να απολογηθεί για συμπληρωματικό κατηγορητήριο. Μεταξύ άλλων του αποδιδόταν ότι δεν μερίμνησε και παρέλειψε να επιβάλει τον περιορισμό ταχύτητας των αμαξοστοιχιών στο τμήμα Λάρισας – Νέων Πόρων με εγκύκλιο βραδυπορίας, από τη μέγιστη ταχύτητα των 160 χλμ για τα επιβατικά και των 100 χλμ για τα εμπορικά τρένα. Η μείωση κατά τον ανακριτή «θα συνέτεινε αποφασιστικά στην αποφυγή της σύγκρουσης ή στη μείωση των συνεπειών».

Στο υπόμνημά του ο κ. Πατέρας υποστήριξε ότι δεν ήταν αρμοδιότητα και ευθύνη της διοίκησης η έκδοση σχετικής εγκυκλίου και ότι επί θητείας του δεν υπήρξε σχετική εισήγηση των αρμοδίων οργάνων για το επίμαχο τμήμα. Ανέφερε ότι μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του ενημερώθηκε από την πολιτική ηγεσία, τους προκατόχους του και τις διευθύνσεις του ΟΣΕ για αρκετά θέματα. «Η σιδηροδρομική κυκλοφορία χωρίς τηλεδιοίκηση και πλήρως λειτουργούσα σηματοδότηση ήταν κατά τον χρόνο εκείνο μία παγιωμένη κατάσταση, γνωστή σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, η οποία ωστόσο έβαινε σταδιακά κατά τη διάρκεια της θητείας μου προς αποκατάσταση», υποστήριξε.

Ενα από τα κρίσιμα ζητήματα του δυστυχήματος, πέρα από τους χειρισμούς του σταθμάρχη τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 2023, τον τρόπο διενέργειας της αυτοψίας, αλλά και τον καθαρισμό του χώρου, είναι και οι πολυετείς καθυστερήσεις στην υλοποίηση της σύμβασης 717 για την ενεργοποίηση κομβικών συστημάτων ασφαλείας στον σιδηρόδρομο. Από το 2024 ο εφέτης ανακριτής Σωτήρης Μπακαΐμης είχε ζητήσει τη συσχέτιση – ενημέρωση της έρευνας που διενεργεί με τη δικογραφία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, η οποία είχε ζητήσει τη δίωξη 23 προσώπων για τη σύμβαση 717 και τις διαδοχικές παρατάσεις της.

Ο πρώην πρόεδρος του ΟΣΕ –όπως και άλλοι παράγοντες του οργανισμού– είχε κληθεί και σε προηγούμενες απολογίες του να τοποθετηθεί σχετικά με τη σύμβαση. Στο νέο υπόμνημα τον περασμένο Οκτώβριο υποστήριξε ότι ο Γενικός Κανονισμός Κίνησης επαρκούσε για την ασφάλεια στο σιδηροδρομικό δίκτυο. «Η θανατηφόρα σύγκρουση των δύο συρμών συνέβη διότι παραβιάστηκαν οι διατάξεις του ΓΓΚ από τα πρόσωπα που είχαν υποχρέωση να τις τηρήσουν», υποστήριξε. «Η μη λήψη μέτρων, τα οποία εκ των υστέρων πιθανολογείται ότι θα είχαν αυξήσει το επίπεδο ασφαλείας ή θα μείωναν τις πιθανότητες του ανθρώπινου λάθους, δεν αρκεί για να θεμελιώσει ιδιαίτερη νομική υποχρέωση για τη λήψη τους και αντίστοιχα ποινική ευθύνη για την παράλειψή τους».

Πηγή: kathimerini.gr / Γιάννης Παπαδόπουλος