Πώς μια ιδιόγραφη διαθήκη θεωρείται έγκυρη – Τα 6 απαραίτητα στοιχεία και πότε ακυρώνεται

Η ιδιόγραφη διαθήκη, η οποία θα διατηρηθεί με μεγαλύτερες δικλίδες ασφαλείας και στη νέα εποχή του κληρονομικού δικαίου μετά τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που έχει ήδη δρομολογήσει το υπουργείο Δικαιοσύνης, είναι ο πιο απλός, γρήγορος και οικονομικός τρόπος να ρυθμίσει τη διάθεση των περιουσιακών του στοιχείων ο κληρονομούμενος.

Στα πλεονεκτήματά της, σε σχέση με τους άλλους δύο τύπους διαθηκών, τη δημόσια και τη μυστική, είναι ότι γράφεται από το χέρι του ίδιου του διαθέτη, χρονολογείται και υπογράφεται από τον ίδιο και στη συνέχεια φυλάσσεται σε σημείο που εκείνος επιθυμεί, είτε είναι στο σπίτι του είτε στον συμβολαιογράφο της επιλογής του.

Οροι και προϋποθέσεις Ωστόσο, για το κύρος της ιδιόγραφης διαθήκης, όπως επισημαίνεται και από συμβολαιογράφους, θα πρέπει να πληρούνται οι όροι και προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Δεν είναι λίγες οι φορές που για την εγκυρότητα μιας ιδιόγραφης διαθήκης οι κληρονόμοι απαιτείται να προσφύγουν στα δικαστήρια, ξεκινώντας μάλιστα «μάχες» που μπορεί να διαρκέσουν πολλά χρόνια.

«ΤΑ ΝΕΑ», σταχυολογώντας μια σειρά από δικαστικές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί τα τελευταία χρόνια από διαφορετικά δικαστήρια – από το Πρωτοδικείο μέχρι τον Αρειο Πάγο –, καταγράφουν τα «μυστικά» για να είναι έγκυρη μια ιδιόγραφη διαθήκη.

Ο διαθέτης θα πρέπει να έχει γράψει ολόκληρο το κείμενο της διαθήκης αυτοπροσώπως. Οι πληροφορίες που πρέπει να αναφέρονται ρητώς μέσα στην ιδιόγραφη διαθήκη είναι το πλήρες ονοματεπώνυμο του διαθέτη, η ημερομηνία σύνταξης της διαθήκης, τα κληρονομούμενα αντικείμενα, οι κληρονόμοι και η πλήρης υπογραφή του διαθέτη.

Η υπογραφή που τίθεται στο τέλος του κειμένου της διαθήκης από τον διαθέτη θα πρέπει να είναι επίσης χειρόγραφη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Εφετείο Αθηνών είχε κρίνει πριν από καιρό, κατά πλειοψηφία, ότι ιδιόγραφη διαθήκη, στην οποία η χρονολογία δεν τέθηκε με το χέρι του διαθέτη, αλλά με σφραγιδάκι του ΚΕΠ, ήταν άκυρη. Σύμφωνα με την πλειοψηφία του δικαστηρίου που έκρινε τη συγκεκριμένη υπόθεση, για να έχει αποδεικτική ισχύ η ιδιόγραφη διαθήκη, πρέπει ολόκληρο το περιεχόμενό της όπως και η χρονολογία της να έχουν γραφεί ιδιοχείρως. Δεν αρκεί δηλαδή να είναι απλώς και μόνο ιδιοχείρως υπογεγραμμένο το κείμενό της, σύμφωνα με το τεκμήριο της γνησιότητας του περιεχομένου ιδιόγραφης διαθήκης.

Μια ιδιόγραφη διαθήκη δεν θα πρέπει να περιέχει μουντζούρες και σβησμένες λέξεις, καθώς θα κηρυχθεί άκυρη. Ετσι, σε περίπτωση λάθους, ο διαθέτης θα πρέπει να την τοποθετήσει σε παρένθεση και να γράψει πως διαγράφεται ο αριθμός λέξεων που από λάθος αποτυπώθηκαν στο κείμενο που αποτελεί την τελευταία του βούληση.

Ολες οι παραπομπές, οι σημειώσεις στο περιθώριο και οι υποσημειώσεις θα πρέπει να έχουν γίνει από τον διαθέτη και να φέρουν την υπογραφή του. Σε αντίθετη περίπτωση, δεν λαμβάνονται υπόψη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμα και μία απλή προσθήκη σε περιθώριο ή σε υστερόγραφο θα πρέπει να υπογράφεται από τον διαθέτη, διαφορετικά θεωρείται σαν να μην έχει γραφεί.

Για το κύρος της ιδιόγραφης διαθήκης απαιτείται, εκτός από την ιδιόχειρη σύνταξή της, ο διαθέτης να μπορεί να διαβάσει και εννοήσει το περιεχόμενό της που ο ίδιος συνέταξε, ελέγχοντας έτσι αν πράγματι το κείμενο που ιδιοχείρως έχει γραφεί από αυτόν ανταποκρίνεται στην πραγματική του βούληση. Εκείνος που δεν γνωρίζει ανάγνωση και γραφή, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συντάξει ιδιόγραφη διαθήκη. Επ΄ αυτού του θέματος μάλιστα έχουν εκδοθεί και σχετικές δικαστικές αποφάσεις που έχουν κρίνει ότι είναι άκυρη η ιδιόγραφη διαθήκη που συνέταξε διαθέτης αγράμματος, ο οποίος ιχνογράφησε μηχανικά σχέδιο διαθήκης, το οποίο έγραψε τρίτος. Δικαίωμα εξάλλου να προσφύγει στη Δικαιοσύνη σε τέτοιες περιπτώσεις, προσβάλλοντας ως άκυρη μια διαθήκη, έχει ο καθένας με έννομο συμφέρον, όπως οι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του διαθέτη, οι κληρονόμοι του εξ αδιαθέτου κληρονόμου, οι δανειστές του εξ αδιαθέτου κληρονόμου και εκείνος που βλάπτεται από την ύπαρξή της.

Ο νόμος απαιτεί την καθ’ ολοκληρίαν γραφή της ιδιόγραφης διαθήκης από το χέρι του ίδιου του διαθέτη, που ο ίδιος προσδιορίζει και διευθύνει την κίνηση προς γραφή, προερχόμενη από τη δική του σωματική επάρκεια, προς διασφάλιση της γνησιότητας και του περιεχομένου της τελευταίας βούλησης αυτού (διαθέτη), μη επιτρέποντας την επέμβαση ξένου χεριού σ’ αυτήν, και, εφόσον δεν διακρίνει, απαιτείται να είναι ιδιοχείρως γραμμένη ολόκληρη η διαθήκη απ’ αρχής μέχρι τέλους, το οποίο επισημαίνεται με την επίσης ιδιοχείρως γραμμένη υπογραφή του διαθέτη. Ο Αρειος Πάγος που κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια ασυνήθιστη – είναι η αλήθεια – υπόθεση έκρινε ότι δεν αποτελεί παρέμβαση που να επηρεάζει το κύρος της διαθήκης, αν τρίτος υποστήριζε το χέρι του διαθέτη, κατά τη διατύπωση της δήλωσης της τελευταίας βούλησής του, ώστε να μπορεί να γράφει πιο άνετα. Η διαθήκη είναι όμως άκυρη όταν ο τρίτος δεν υποστήριζε μόνο το χέρι του διαθέτη, αλλά και το κατηύθυνε, ώστε η γραφική κίνηση να προέρχεται από τον τρίτο και όχι από τον διαθέτη, ο οποίος γίνεται άβουλο όργανο του τρίτου.

Εν κατακλείδι, όπως σημειώνουν οι ειδικοί, θέλει ιδιαίτερη προσοχή και η σύνταξη της πιο απλής μορφής διαθήκης, ώστε να είναι σε θέση ο διαθέτης να διασφαλίσει την εκτέλεση της τελευταίας του βούλησης από την πρώτη λέξη μέχρι και την τελευταία του, προστατεύοντας επίσης και τους κληρονόμους του από πιθανές πολυετείς και κοστοβόρες δικαστικές διαμάχες.

Πηγή – Τα ΝΕΑ