Πώς τα fake news απειλούν τη δημοκρατία
Ο ρόλος των δημοσιογράφων, του κοινού και της Τεχνητής Νοημοσύνης
Τις σοβαρές ευθύνες των δημοσιογράφων, της πολιτείας αλλά και των ίδιων των πολιτών στην εξάπλωση των fake news, καθώς και τους κινδύνους που εγκυμονεί η αλματώδης ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης όσον αφορά στη δημιουργία και διασπορά ψευδών ειδήσεων, ανέδειξε ημερίδα που διοργάνωσε χθες το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Δημοκρατίας στις 15 Σεπτεμβρίου.
Ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και εκπρόσωποι οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών έδωσαν τη δική τους οπτική πάνω στο θέμα, συμφωνώντας πως η εξάπλωση των fake news αποτελεί πληγή όχι μόνο για την ενημέρωση, αλλά και για τη λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας. Παράλληλα, παρουσιάστηκε πρόσφατη έρευνα του ΚΜΟΠ, η οποία αναδεικνύει τη σημασία και τον ρόλο του ψηφιακού αλφαβητισμού των πολιτών στην αντιμετώπιση της διάδοσης των ψευδών ειδήσεων.
Σύμφωνα με τον Nίκο Παναγιώτου, αναπληρωτή Καθηγητή στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τρεις είναι οι λόγοι για τους οποίους η παραπληροφόρηση συνιστά σοβαρή απειλή για τη δημοκρατία: το γεγονός ότι οι πολίτες δεν εμπιστεύονται πλέον τους πολιτικούς θεσμούς, οι κίνδυνοι προληπτικής λογοκρισίας τους οποίους ενέχει η παραπληροφόρηση, καθώς και ο τρόπος αντιμετώπισης των ψευδών ειδήσεων από το κοινό και τους επαγγελματίες. Ο κ. Παναγιώτου μίλησε επίσης για το πώς τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης επηρεάζουν την εξάπλωση των fake news, δημιουργώντας περιεχόμενο που μπορεί εύκολα να ξεγελάσει τον χρήστη για την αυθεντικότητά του, ενώ τόνισε την ανάγκη να υπάρξει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που να θέτει κανόνες στην ανάπτυξή τους, αλλά και γραμματισμός στα ίδια τα μέσα ενημέρωσης.
Για τον σοβαρό ρόλο και την ευθύνη των δημοσιογράφων όσον αφορά στην εξάπλωση ψευδών ειδήσεων μίλησαν η Άρια Αγάτσα, αντιπρόεδρος στην Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ) και οι δημοσιογράφοι Κώστας Λασκαράτος και Φοίβος Κλαυδιανός.
«Η ΕΣΗΕΑ επιδεικνύει μηδενική ανοχή σε ειδήσεις που δημοσιεύονται με σκοπό να εξαπατήσουν το κοινό», τόνισε η κ. Αγάτσα, αναφερόμενη στις ενέργειες που κάνει η Ένωση προκειμένου να στηρίξει τους δημοσιογράφους στον ηλεκτρονικό Τύπο και να αντιμετωπίσει τη διάδοση ψευδών ειδήσεων. «Ο μόνος τρίτος που μπορεί να φιλτράρει τις ειδήσεις για λογαριασμό του κοινού είναι ο επαγγελματίας δημοσιογράφος», είπε, σημειώνοντας πάντως πως τα fake news «δεν είναι υπόθεση ενός, αλλά υπόθεση πολλών». «Πρέπει όλοι μαζί – πολιτεία, δημοσιογράφοι και κοινό – να κάνουμε μια κοινή προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε την παραπληροφόρηση και τα fake news», ανέφερε.
Οι δημοσιογράφοι έχουν σοβαρή ευθύνη να διασταυρώνουν τις πηγές τους και να παρουσιάζουν τις ειδήσεις αντικειμενικά, επεσήμανε από την πλευρά του ο Κώστας Λασκαράτος, δημοσιογράφος και συγγραφέας των βιβλίων «Πολιτισμός & Εξωστρέφεια» και «μουσεία INFLUENCERS». «Έχουμε φτάσει από τα fake news στα no news», ανέφερε χαρακτηριστικά, υποστηρίζοντας πως πολλές φορές σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης η βασική είδηση όχι μόνο διαστρεβλώνεται αλλά και αποκρύπτεται.
Ο δημοσιογράφος Φοίβος Κλαυδιανός, ο οποίος συντόνισε και τη συζήτηση, αναφέρθηκε σε διάφορα fake news, τα οποία απασχόλησαν πρόσφατα την επικαιρότητα, αποδίδοντας, μεταξύ άλλων, την εξάπλωσή τους στην προχειρότητα από την οποία χαρακτηρίζεται πολλές φορές η δουλειά των δημοσιογράφων αλλά και στο κυνήγι των «κλικ» και του εύκολου κέρδους στο οποίο επιδίδονται τα μέσα ενημέρωσης.
Έρευνα του ΚΜΟΠ: Λιγότεροι από 1 στους 4 πολίτες αναλαμβάνουν δράση κατά των fake news
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας MEDIAWISE, ανέδειξε όμως και την ευθύνη του κοινού στη διάδοση των fake news. Όπως ανέφερε ο Μάρκος Σανγκογιάν, ερευνητής ευρωπαϊκών προγραμμάτων στο ΚΜΟΠ, παρουσιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας, λιγότερο από το 25% των ερωτηθέντων αναλαμβάνουν δράση όταν συναντούν ψευδή ειδησεογραφία, ενώ μόλις το 19% αισθάνεται εμπιστοσύνη στην ικανότητα των φίλων και της οικογένειάς του να αναγνωρίζουν ψευδείς ειδήσεις. Όσον αφορά στον έλεγχο των γεγονότων (fact-checking), η πλειονότητα των ερωτηθέντων ισχυρίζεται ότι γνωρίζει τι είναι, ωστόσο παραδόξως δεν γνωρίζει σχετικά εργαλεία, ιστότοπους κλπ.
Το έργο MEDIAWISE υλοποιείται στην Ελλάδα από το ΚΜΟΠ. Όπως είπε η Αριάδνη Ματράκα, υπεύθυνη διαχείρισης ευρωπαϊκών προγραμμάτων στον οργανισμό, στόχος του έργου είναι η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της διάδοσης ψευδούς ειδησεογραφίας μέσα από την ενδυνάμωση και τον ψηφιακό γραμματισμό των πολιτών ώστε να διακρίνουν και να αντιμετωπίζουν τα fake news.
