Συλλογικές συμβάσεις: Τι αλλάζει σε μισθούς και επιδόματα

Αλλαγή σελίδας στην αγορά εργασίας φέρνει η συμφωνία για τις Συλλογικές Συμβάσεις: Επίδομα γάμου, ωράρια, άδειες, μητρότητα, τριετίες, επιδόματα σπουδών, παιδιών, κ.ά., δεν θα «χάνονται» πλέον … κάπου στην πορεία «ψαλιδίζοντας» ταυτόχρονα τους μισθούς σε ποσοστά που άγγιζαν ακόμη και το 35%. Μια σημαντική παράμετρος των εξαγγελιών της υπουργού Εργασίας Νίκης Κεραμέως έχει να κάνει με την περιβόητη μετενέργεια, που έτσι όπως ίσχυε επέτρεπε σε κάποιους εργοδότες να καταργούν μονομερώς ευνοϊκούς για τους μισθωτούς όρους των Σ.Σ.Ε.

Τι είναι λοιπόν η μετενέργεια και πως επηρεάζει από τα μνημόνια και μετά τις αποδοχές των εργαζομένων;

Μετενέργεια, ουσιαστικά είναι η συνέχιση της εφαρμογής των όρων μιας ΣΣΕ μετά τη λήξη της. Επί μνημονίων αποφασίστηκε οι ευνοϊκοί όροι μιας Συλλογικής Σύμβασης να εφαρμόζονται για διάστημα μόλις 3 μηνών μετά την ημερομηνία λήξης και κατόπιν έπαυαν να ισχύουν στο σύνολό τους.

Πως διασφαλίζονται επιδόματα γάμου, σπουδών, παιδιών

Τι συμβαίνει στην πράξη με αυτό το καθεστώς σε ισχύ;

Σήμερα μετενεργούν οι μισθολογικοί όροι μιας Σ.Σ.Ε. και 4 επιδόματα, τα εξής:

• ωρίμανσης,
• τέκνων,
• σπουδών,
• επικίνδυνης εργασίας.

Κάθε άλλος μισθολογικός ή θεσμικός όρος παύει να ισχύει μετά το 3μηνο: Έτσι, ο εργοδότης έχει την ευχέρεια να τους καταργεί μονομερώς.

Επί της ουσίας λοιπόν ο κάθε εργοδότης έχει τη δυνατότητα να καταργήσει μονομερώς μια σειρά από επιδόματα μειώνοντας, κατά περίπτωση, τον μισθό έως και 35%. Σύμφωνα με τα όσα ανακοινώθηκαν όμως αυτό το μέτρο θα πάψει να ισχύει και το σύνολο των όρων μιας Σ.Σ.Ε. θα συνεχίζει να είναι σε ισχύ επ’ αόριστον και μέχρι τη σύναψη νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης εργασίας.

Κάτι που πρακτικά σημαίνει πως οι εργαζόμενοι θα προστατεύονται για επίδομα γάμου, ωράρια, άδειες, μητρότητα, τριετίες, επιδόματα σπουδών, παιδιών κ.λπ. και μετά τη λήξη μιας Συλλογικής Σύμβασης και δεν θα είναι έρμαια των διαθέσεων του εκάστοτε εργοδότη.

Έτσι, καταργείται η μνημονιακή ρύθμιση για τη μερική μετενέργεια (Ν. 4046/2012, ΠΥΣ 6/2012).

Άλλο ένα στοιχείο που ανατρέπει τα δεδομένα είναι η αλλαγή στους όρους επέκτασης των Συλλογικών Συμβάσεων, η οποία ανοίγει την πόρτα σε περισσότερους εργαζόμενους ώστε να ενταχθούν κάτω από την προστατευτική «ομπρέλα» των Σ.Σ.Ε. με πολύ καλύτερες αποδοχές σε κάποιες περιπτώσεις αυξημένες έως και πάνω από 30%.

Η επέκταση των συμβάσεων που μπορεί να φέρει … διψήφιες αυξήσεις

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Στην Ελλάδα σήμερα, οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας διακρίνονται:

α. Σε Εθνικές Γενικές, που αφορούν τους εργαζόμενους όλης της χώρας.

β. Σε Κλαδικές, που αφορούν τους εργαζόμενους περισσότερων ομοειδών ή συναφών εκμεταλλεύσεων ή επιχειρήσεων ορισμένης πόλης ή περιφέρειας ή και όλης της χώρας.

γ. Σε Επιχειρησιακές, που αφορούν τους εργαζόμενους μιας εκμετάλλευσης ή επιχείρησης.

δ. Σε Εθνικές Ομοιοεπαγγελματικές που αφορούν τους εργαζόμενους ορισμένου επαγγέλματος η και των συναφών ειδικοτήτων όλης της χώρας.

ε. Σε Τοπικές Ομοιοεπαγγελματικές, που αφορούν τους εργαζόμενους ορισμένου επαγγέλματος η και των συναφών ειδικοτήτων συγκεκριμένης πόλης ή περιφέρειας.

Σε αυτό το πλαίσιο έχει σημασία να ειπωθεί πως, κλαδικές επιχειρησιακές και εθνικές ή τοπικές ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις δεν επιτρέπεται να περιέχουν όρους εργασίας δυσμενέστερους για τους εργαζόμενους από τους όρους εργασίας των εθνικών γενικών συλλογικών συμβάσεων.

Αυτή τη στιγμή έχουν υπογραφεί συλλογικές κλαδικές συμβάσεις με ευνοϊκούς όρους σε δεκάδες κλάδους εργαζομένων, οι οποίες όμως δεν έχουν επεκταθεί. Αυτό σημαίνει πως οι όροι των εν λόγω συμβάσεων ισχύουν μόνο για τους μισθωτούς των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στο οικείο σωματείο και όχι για όλους.

Σήμερα για την επέκταση -των αρκετά υψηλότερων από τον κατώτατο μισθό αποδοχών- και στους υπόλοιπους μισθωτούς ενός κλάδου απαιτείται το ποσοστό εργοδοτικής εκπροσώπησης να είναι 50% +1.

Αποτέλεσμα του περιορισμού αυτού είναι πολλοί εργοδότες να αποχωρούν από τον φορέα εκπροσώπησής τους για να μην υποχρεωθούν να αυξήσουν τους μισθούς που ορίζουν οι κλαδικές συμβάσεις.

Αυτό όμως από το 2026 αλλάζει, καθώς:

α) μειώνεται το απαιτούμενο ποσοστό κάλυψης από 50% σε 40%,

β) δημιουργείται νέα δυνατότητα για την επέκταση Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, καθώς το ποσοτικό κριτήριο του 40% δεν θα εξετάζεται καθόλου όταν τη ΣΣΕ συνυπογράφουν Εθνικοί Κοινωνικοί Εταίροι, και

γ) δίνεται η δυνατότητα στη ΓΣΕΕ να μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας επικουρικά, εφόσον προσκληθεί από μέλος της.

Επίσης, προβλέπεται απλοποίηση των διαδικασιών για εγγραφή στα μητρώα οργανώσεων (ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ), ώστε να ενισχυθεί η εγγραφή σε αυτά και κατά συνέπεια η δυνατότητα επέκτασης συλλογικών συμβάσεων.

Μετά την υπογραφή της από εργοδότες και εργαζόμενους, η εκάστοτε κλαδική συλλογική σύμβαση προωθείται στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (ΑΣΕ), προκειμένου η εφαρμογή της να καταστεί καθολική και υποχρεωτική για όλο τον κλάδο ή το επάγγελμα το οποίο αφορά, ακόμα και για εργαζόμενους και εργοδότες που δεν είναι μέλη συμβαλλόμενων οργανώσεων.

Έτσι, μετά τις «διευκολύνσεις» που θα παρασχεθούν στην επέκταση της εκάστοτε οικείας σύμβασης οι μισθωτοί που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό – σήμερα στα 880 ευρώ – στον «επίμαχο» κλάδο, θα μπορούν πιο εύκολα να λαμβάνουν τους κλαδικούς μισθούς που εκάστοτε προβλέπονται.

Αυτή η εξέλιξη, για τους εργαζόμενους ορισμένων κλάδων μπορεί να φέρει από τη μια μέρα στην άλλη αυξήσεις αποδοχών που θα ξεπερνούν το 30%.

Εκτός Συλλογικών Συμβάσεων η πλειονότητα των μισθωτών

Σήμερα πάντως η πλειονότητα των μισθωτών δεν καλύπτεται από κάποια μισθολογική συλλογική σύμβαση εργασίας, με εξαίρεση ορισμένες κατηγορίες, όπως οι τραπεζοϋπάλληλοι, οι ξενοδοχοϋπάλληλοι, οι εργαζόμενοι σε αρτοποιεία, σε τουριστικά-επισιτιστικά καταστήματα, σε πετρελαιοειδή, στην καπνοβιομηχανία.

Συγκεκριμένα, το σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» καταγράφει ότι η συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών εργαζομένων (πάνω από 70%) δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις.

Μόλις 740.000 εργαζόμενοι (επί συνόλου 2.296.000 στον ιδιωτικό τομέα) βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα κάποιας μορφής συλλογικής σύμβασης (κλαδική, ομοιοεπαγγελματική ή επιχειρησιακή).

Πηγή: skai.gr / Β. Δουράκης