Στο ξέσπασμα της Επανάστασης, δεν υπήρχε μια ενιαία διοίκηση και έτσι, κάθε στρατιωτικό σώμα δημιούργησε τη δική του σημαία.
Ορισμένοι επαναστάτες υιοθέτησαν το λάβαρο της εκκλησίας της ενορίας τους.
Η σημαία, αποτελεί σήμα αναγνώρισης, είναι μια ταυτότητα.
Οι αγωνιστές της Επανάστασης έφτιαχναν ο καθένας το δικό του “μπαϊράκι”, δηλαδή τη δική του πολεμική σημαία.
Τα σύμβολα και τα χρώματα που επέλεγαν σήμαιναν κάτι ξεχωριστό για εκείνους και για τους συντρόφους τους στον πόλεμο.
Οι αγωνιστές ένιωθαν ότι ο δεσμός με τα σύμβολά τους ήταν πολύ σημαντικός, όπως ακριβώς και με τα όπλα τους, γι’αυτό δεν ήθελε κανείς να χάσει τη σημαία του.
Η παλαιότερη από τις επαναστατικές σημαίες εκείνης της εποχής ήταν αυτή της Φιλικής Εταιρείας, φτιαγμένη με οδηγίες που έδωσε ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών, Γερμανός Γ’. Δημιουργήθηκε από λευκό ύφασμα και έφερε τα σύμβολα του εφοδιαστικού των ιερέων της μυστικής οργάνωσης (τον ιερό δεσμό με τις 16 στήλες) και πάνω από αυτό, έναν κόκκινο σταυρό περιβαλλόμενο από στεφάνι κλαδιών ελιάς. Κάτω από τον σταυρό υπήρχαν δύο λογχοφόρες σημαίες µε τα αρχικά ΗΕΑ και ΗΘΣ (Ή Ελευθερία ή Θάνατος).
Όταν οργανώθηκε η πρώτη υποτυπώδης διοίκηση στις 19 Ιανουαρίου του 1821, ο Άρειος Πάγος της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, και συστάθηκε το πρώτο πολίτευμα, χρησιμοποιήθηκε μια σημαία που παραπέμπει στην αρχαία Αθηναϊκή ∆ηµοκρατία. Έφερε τρεις κάθετες γραµµές (πράσινη-λευκή-µαύρη) και τρεις αλληγορικές φιλικές παραστάσεις: το σταυρό, τη φλεγόµενη καρδία (που συμβόλιζε την αγνότητα του σκοπού της Επανάστασης) και την άγκυρα (που παρέπεμπε στη σταθερότητα του τελικού σκοπού).
Η πρώτη, όμως, σαφώς επαναστατική σηµαία ήταν αυτή που υψώθηκε στο Ιάσιο της Μολδαβίας στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 από τον μονόχειρα Αλέξανδρο Υψηλάντη και ευλογήθηκε από το μητροπολίτη Βενιαµίν στη Μονή των Τριών Ιεραρχών. Αποτελούνταν από τρεις οριζόντιες ισοπαχείς λωρίδες χρώματος ερυθρού, αργυρού και μαύρου. Στο κέντρο υπήρχε ερυθρός σταυρός σε δάφνινο στεφάνι με την επιγραφή «Τȣ ΤΩ ΝΙ ΚΑ».
Στην Τρίπολη, σύμφωνα µε την παράδοση, ο Γρηγόριος Δίκαιος Παπαφλέσσας έσχισε το βαθύ γαλάζιο εσώρασό του (το επονομαζόμενο αντερί), σχημάτισε ένα τετράγωνο και διέταξε το πρωτοπαλίκαρό του και γνωστό αγωνιστή Παναγιώτη Κεφαλά, να σχίσει δύο λουρίδες από την άσπρη φουστανέλα που φορούσε, έτσι ώστε να σχηματίζουν σταυρό. Η σημαία αυτή, κατά πολλούς θεωρείται ότι αποτέλεσε τη βάση της πρώτης επίσημης σημαίας του ελληνικού κράτους και υψώθηκε στην Τριπολιτσά αμέσως μετά την άλωσή της.
Η Σημαία του Μάρκου Μπότσαρη ix (1790-1823 απεικονίζει τον Άη Γιώργη και τις ιερές λέξεις: Ελευθερία, Θρησκεία ,Πατρίς. Υψώθηκε τον Οκτώβριο του 1820 στο Σούλι από τον Μάρκο Μπότσαρη (1790-1823).
Σημαία του Υδραίου Καπετάνιου Γεώργιου Σαχτούρη όπως και οι σημαίες των μεγάλων νησιών του Αιγαίου έμοιαζαν αρκετά μεταξύ τους και έφεραν έντονα αλληγορικά Φιλικά στοιχεία.
Η Σημαία Επαναστατών στη Μάνηxvii απεικονίζει κυανό ισοσκελή σταυρό σε αργυρό πεδίο με την επιγραφή ΝΙΚΗ Η ΘΑΝΑΤΟΣ και ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ σε χρυσό. Η σημαία χρησιμοποιήθηκε στη κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη, στις 17 Μαρτίου του 1821.
Η Σημαία των Θρακών Επαναστατώνxvi απεικονίζει μαύρο σταυρό σε κυανό πεδίο. Η συγκεκριμένη σημαία πρωτοστατούσε στις τοπικές εξεγέρσεις των κατοίκων της Θράκης το ’21 μερικοί από τους οποίους ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας, ενώ άλλοι υπήρξαν Ιερολοχίτες
Η Σημαία των Χαλκιδικιωτών Επαναστατών που ύψωσε στο Βαθύ (Σάμου) ο οπλαρχηγός καπετάν Κωνσταντής Λαχανάς, τον Απρίλιο του 1821 «είναι κυανή με ταινία ερυθρά, η οποία συμβολίζει τον ποταμό αίματος, στο μέσον φέρει σταυρό, που εκφράζει την πίστη στον δίκαιο τού αγώνα, ενώ η ανεστραμμένη ημισέληνος συμβολίζει τη μελλοντική πτώση της οθωμανικής εξουσίας. Εκατέρωθεν του σταυρού υπάρχουν λόγχη και άγκυρα που δηλώνουν τη σταθερότητα του αγώνα, ενώ ο περιελισσόμενος όφις αντιπροσωπεύει την ιερότητα του σκοπού και η γλαύξ τη φρόνηση με την οποία πρέπει να διεξαχθεί ο αγώνας»
Ομοίωμα από την μπροστινή όψη της σημαίας του Δ.Υψηλάντη, η οποία υψώθηκε πρώτη φορά το 1821 στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας.
Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει τον πατριωτισμό , το λευκό την αδελφότητα, το μαύρο την θυσία.
Όμοίωμα της σημαίας που έφερε ο Ανδρέας Λόντος κατά την είσοδό του στην Πάτρα, το 1821.
Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός αφού ευλόγησε αυτή τη σημαία, έστησε έναν μεγάλο ξύλινο σταυρό στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, τον οποίο προσκύνησαν οι αγωνιστές ενώ ορκίζονταν “Ελευθερία ή Θάνατος”.
Στις 26 Μαρτίου 1821, το Αχαϊκόν Διευθυντήριον κηρύττει επίσημα την έναρξη της Επανάστασης.
Ομοίωμα σημαίας που ύψωσε ο Άνθιμος Γαζής, το 1821, στην Θεσσαλομαγνησία
Η Σημαία του Αθανασίου Διάκου χρησιμοποιήθηκε στην επανάσταση της Λιβαδειάς κατά των Οθωμανών και εικονίζει τον Άγιο Γεώργιο. Δημιουργήθηκε στη Μονή του Οσίου Λουκά, παρόντων των Επισκόπων Σαλώνων Ησαΐα και Ταλαντίου Νεόφυτου. Σε πανηγυρική δοξολογία στις 29 Μαρτίου του 1821, στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, οι επίσκοποι Σαλώνων, Ταλαντίου και Αθηνών ευλόγησαν την επαναστατική σημαία του Διάκου, η οποία υψώθηκε εν παρουσία όλων.
Η Σημαία του Ιερού Λόχου αποτέλεσε την πρώτη επίσημη σημαία της Επανάστασης την οποία ύψωσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της Μολδαβίας, στις 22 Φεβρουαρίου 1821. Στη μία όψη εμφάνιζε τον αναγεννώμενο φοίνικα με την επιγραφή ´ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙª και στην άλλη πλευρά την εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με την επιγραφή ´ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑª. Τη σημαία αυτή χρησιμοποίησε ο Ιερός Λόχος στο Δραγατσάνι.
Η ελληνική σημαία όπως καθιερώθηκε από το 1822 έως το 1969
Η Σημαία των Σπετσών, χρησιμοποιούνταν από πλοία στην Επανάσταση του 1821. Οι Σπέτσες ήταν οι πρώτες από τα νησιά που ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης στις 26 Μαρτίου 1821. Η σημαία τους ήταν λευκή με κόκκινο πλαίσιο. Στις μέρες μας, αποτελεί τη δημοτική Ναυτική σημαία των Σπετσών.
Η Σημαία των Ψαρών, χρησιμοποιούταν από πλοία στην Επανάσταση του 1821. Στις μέρες μας αποτελεί τη δημοτική σημαία του νησιού.
Είναι αργυρή, με περίγραμμα ερυθρό. Στο κέντρο της βρίσκεται ένας μεγάλος ερυθρός σταυρός με το σύνθημα “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ”. Ο σταυρός βρίσκεται πάνω από μία ανάποδη ημισέληνο που συμβολίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πλευρικά της παρουσιάζεται μια λόγχη και μία άγκυρα στην οποία συσπειρώνεται ένα φίδι που τρώει ένα πουλί. Ο Σταυρός αναπαριστούσε την ιερότητα του Αγώνα, το Φίδι την δικαιοσύνη και η Κουκουβάγια την φρόνηση. Τα Ψαρά συγκαταλέγονται στα πρώτα νησιά που ξεσηκώθηκαν ενάντια στους Τούρκους, στις 10 Απριλίου του 1821 και το Πάσχα ανύψωσαν την επαναστατική τους σημαία (λευκή με κόκκινο).
Ομοίωμα της σημαίας που υψώθηκε στο νησί της Ύδρας τον Απρίλιο του 1821.
Ο σταυρός, σύμβολο της χριστιανικής πίστης, πατά πάνω στην Ημισέληνο που συμβολίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η όρθια άγκυρα συμβολίζει την ευχή για νίκη στις ναυμαχίες που θα έκαναν.
Το φίδι που τυλίγεται στην άγκυρα είναι η δύναμη του ελληνικού έθνους ή οι Τούρκοι που τους τρώει η κουκουβάγια που συμβολίζει τους Έλληνες.
Αριστερά, υπάρχει μια λόγχη με ένα λάβαρο που απεικονίζει μια περικεφαλαία, για να υπενθυμίσει τους ένδοξους αγώνες των αρχαίων Ελλήνων και κάτω γράφει Η’ ΤΑΝ Η΄ΕΠΙ ΤΑΣ, την φράση που έλεγαν οι γυναίκες της Σπάρτης στους άνδρες πριν φύγουν για τη μάχη/
Η σημαία του Καστελόριζου
Η σημαία που είχε προτείνει ο Ρήγας Φεραίος φέρει το ρόπαλο του Ηρακλή και τρείς σταυρούς. Κατά τον ίδιο τον Ρήγα Φεραίο, το κόκκινο χρώμα σημαίνει την αυτοκρατορική πορφύρα και αυτεξουσιότητα του Ελληνικού λαού. Το άσπρο σημαίνει την αθωότητα της δίκαιης αφορμής κατά της τυραννίας και το μαύρο τον θάνατο υπέρ της πατρίδας.
Η Σημαία του Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούληx απεικονίζεται με κίτρινο σταυρό στη μέση, πάνω στον οποίο αναγραφόταν η φράση «Ελευθερία ή Θάνατος» και η χρονολογία 1821. Το δεξί άνω άκρο της σημαίας ήταν κυανό με έναν κόκκινο σταυρό στη μέση και δύο λευκές λωρίδες σε σχήμα Χ
Η «Γραικοθωμανική παντιέρα» ήταν σημαία που μετά την συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή χρησιμοποιούνταν από Έλληνες πλοιοκτήτες
Η Επαναστατική Σημαία Θεσσαλίας χρησιμοποιήθηκε από τους επαναστάτες της Θεσσαλίας στο πρώτο επαναστατικό κίνημα στην Ελλάδα που σημειώθηκε στο Φανάρι της Καρδίτσας το 1404. Ακολούθησε η επανάσταση του μητροπολίτη της Λάρισας Διονυσίου Φιλοσόφου (1600, 1611) και του παπα-Θύμιου Βλαχάβα το 1808. Σημειωτέον ότι στα προεπαναστατικά χρόνια από τα 17 αρματολίκια του ελλαδικού χώρου τα 10 ήταν στη Θεσσαλία.
Το λάβαρα των Κυπρίων, ένα άσπρο πανί με γαλάζιο σταυρό στη μέση, έγραφε «Σημαία Ελληνική Πατρίς Κύπρου». ιστορική σημαία βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο των Αθηνών.
Πηγές:
Μουσείο Καποδίστρια – Σημαίες της Επανάστασης
Οι σημαίες που υψώθηκαν σε κάθε τόπο κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης – newsbeast.gr
Δοκίμιον Ιστορικόν Περί Της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1859, Τόμος 1, Σελ.96′
Βακαλόπουλου, Α. (1984) «Νέα ελληνική ιστορία 1204-1981», εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη.
Εγκυκλοπαίδεια «του Ηλίου», Αθήνα.
Εγκυκλοπαίδεια «Νέα Δομή», Αθήνα.
Πολίτη, Λ. (1983) «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα.
Burns, E. (1983) «Ευρωπαϊκή Ιστορία: Ο δυτικός πολιτισμός. Οι νεότεροι χρόνοι»– μτφ. Τ. Δαρβέρη, εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη.
Μαυρογιάννη Γ. Ε. (1889) Ιστορία των Ιονίων νήσων αρχομένη τω 1797 και λήγουσα τω 1815. Αθήνα: Τυπόγρ. Παλιγγενεσία
Μοσχονάς Ν ‘Τα Ιονια Νησιά κατά την περίοδο 1797 – 1821’. Σε Συλλογικό Έργο (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΑ΄ Ο Ελληνισμός υπό ξένη κυριαρχία Τουρκοκρατία – Λατινοκρατία. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
Νικηφόρου Α. (2001) Επτάνησος Πολιτεία: Τα μείζονα ιστορικά ζητήματα Κέρκυρα: ΓΑΚ Ν. Κέρκυρας. Διαθέσιμο εδώ.
Αγιαννίδης Π. (2020) Της Πατρίδας μου η σημαία από την Αρχαιότητα έως σήμερα Αθήνα: Εκδ. Αλτερ Έγκο
https://www.offlinepost.gr/2020/12/15/i-eptanisos-politeia-miasyntomi-lampsi-aneksartisias/ https://thrakiotissesmamades.gr/thraki-1821/ https://hellenic-college.gr/wpcontent/uploads/works/1821/heroes/markos_botsaris/index.html https://www.in.gr/2020/09/24/plus/istoriko-arxeio/otan-prodothike-origas-velestinlis/ https://protionline.gr/2018/03/to-aigio-h-proth-polh-poy-oi-toyrrkoiefyfan-to-1821/ WIKIPAIDEIA: el.wikipedia.org http://wwwhydramysoul.blogspot.com/2010/07/blog-post_24.html www.xalkidikipolitiki.gr https://www.mixanitouxronou.gr/i-naftikes-simees-tis-epanastasiske-ton-kapetaneon-ti-simvolize-to-fidi-i-koukouvagia-ke-giati-ichanos-simvolo-akomi-ke-tin-imiselino/ www.mixanitouxronou.gr http://www.ime.gr/fhw/index.php?lg=1&state=pages&id=272 http://users.sch.gr//zskafid/simea5a.htm http://www.hydra.gr/history/gr_epanastasi.html
