Θεσσαλία: Λίφτινγκ μετά την καταστροφή

Στον τουριστικό χάρτη προσπαθεί να μπει και πάλι η Θεσσαλία μετά τις πλημμύρες του 2023. Οι τοπικές αρχές επιμένουν ότι τα μέρη τους, εκτός από πανέμορφα, είναι πλέον και ασφαλή. Ρεπορτάζ DW. Σχεδόν δύο χρόνια μετά την επέλαση της κακοκαιρίας Ντάνιελ, που έπνιξε 17 ανθρώπους και σχεδόν 250.000 ζώα, βύθισε στη λάσπη τη Λάρισα και το Βόλο, έκανε φουρτουνιασμένη θάλασσα την κοιλάδα των Τεμπών και επανέφερε την λίμνη Κάρλα στις διαστάσεις που είχε πριν την αποξηράνουν το 1962, η τοπική ηγεσία της Θεσσαλίας αποπειράται μια επανεκκίνηση.

Αν και αρκετές από τις πληγές της μεγαπλημμύρας του Σεπτεμβρίου του 2023 δεν έχουν ακόμη επουλωθεί, η Περιφέρεια Θεσσαλίας προσπαθεί να βάλει την περιοχή και πάλι στον τουριστικό χάρτη. Προσπαθεί να πείσει τους τουρίστες ότι αξίζει τον κόπο να περάσουν τις διακοπές τους στο Πήλιο ή στις Σποράδες, να επισκεφτούν τα Μετέωρα, τον Όλυμπο ή την λίμνη Πλαστήρα, διαβεβαιώνοντάς τους ότι οι τόποι αυτοί δεν είναι μόνο πανέμορφοι -που αναμφισβήτητα είναι- αλλά και ασφαλείς.

Είναι πράγματι ασφαλείς; Η απάντηση: είναι όσο ασφαλείς είναι και οι υπόλοιπες περιοχές της χώρας -και της ευρύτερης Μεσογείου- στα χρόνια της κλιματικής κρίσης. Ίσως, μάλιστα, μετά το πάθημα του Ντάνιελ να είναι και κάπως πιο ασφαλείς, αφού προσφάτως έχει δημιουργηθεί στη Λάρισα το πρώτο Κέντρο Συντονισμού Πολιτικής Προστασίας της χώρας με στόχο την έγκαιρη πρόληψη και αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων.

Η χαρτογράφηση ως εργαλείο

Το Κέντρο αυτό, που παρουσίασε σε συνέδριο στο Βόλο στα τέλη Απριλίου ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Δημήτρης Κουρέτας, ασχολείται με την ανάλυση και εκτίμηση κινδύνου για πλημμύρες, πυρκαγιές και σεισμούς. Στηρίζεται στο ιστορικό κάθε περιοχής και στην πλήρη χαρτογράφηση των ρεμάτων και των ρηγμάτων, των βιομηχανιών που εάν πληγούν θα θέσουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία («τύπου Σεβέζο»), των οδικών δικτύων, των κτηνοτροφικών μονάδων κλπ.

Το Κέντρο συντονίζει 50 σταθμούς που συλλέγουν μετεωρολογικά στοιχεία και 14 σημεία στα ποτάμια και τη λίμνη Κάρλα που μετρούν τη στάθμη των νερών – με τα δεδομένα να είναι αξιοποιήσιμα σε πραγματικό χρόνο. Σύμφωνα με τον Κουρέτα, εάν υπήρχαν αυτές οι μετρήσεις το 2023 θα είχε αδειάσει εγκαίρως ο Παλαμάς και οι κάτοικοί του δεν θα περίμεναν στις στέγες των σπιτιών τους να τους μαζέψουν. Επίσης έχουν στηθεί 70 κάμερες σε δύσβατες περιοχές που δείχνουν την ένταση της χιονόπτωσης, της βροχόπτωσης κλπ. ώστε να σημάνει εγκαίρως συναγερμός.

Η ομορφιά ως οικονομική σωτηρία

Συναγερμός, άλλωστε, θα σημάνει και πάλι – ίσως νωρίτερα απ’ όσο το περιμένουμε. Στη Θεσσαλία, όπως και σε ολόκληρη την Ελλάδα και τη Μεσόγειο, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις πλημμύρες. Στατιστικά ήταν απίθανο να συμβούν μέσα σε τρία χρόνια δύο τόσο ακραία φαινόμενα όπως ο Ιανός το 2020 και ο Ντάνιελ το 2023 – κι όμως συνέβησαν. Αυτό είναι η κλιματική κρίση, αυτή θα είναι η νέα μας καθημερινότητα. Αλλά η ζωή συνεχίζεται. Οι άνθρωποι θέλουν να ταξιδεύουν και οι επαγγελματίες της Θεσσαλίας θέλουν να τους υποδεχθούν. Ποντάρουν και πάλι στον τουρισμό.

Θέλουν να διώξουν από τη συλλογική μνήμη τις δραματικές εικόνες των νεκρών ψαριών στον Παγασητικό, των ποταμών της λάσπης στις πόλεις και στις παραλίες. Θέλουν να τις αντικαταστήσουν με τις μαγευτικές εικόνες των ανθισμένων βουνών των θεών (Όλυμπος) και των κενταύρων (Πήλιο), των παραλιών της Σκιάθου και της Αλοννήσου, των τσιπουράδικων του Βόλου και του «Μουτζούρη». Αυτού του μοναδικού τρένου που διασχίζει το Πήλιο, πάνω σε τοξωτά γεφύρια και πλάι σε μηλιές, πεύκα και κυπαρίσσια.

Για τους ξενοδόχους, τους ταβερνιάρηδες και τους άλλους επαγγελματίες είναι ζήτημα επιβίωσης να πάει φέτος καλά η τουριστική σεζόν, καθώς πέρσι χάθηκε στη λάσπη. Όσο για την ελληνική Πολιτεία αντιμετωπίζει ούτως ή άλλως τον τουρισμό ως τη «βαριά βιομηχανία της χώρας», χωρίς ωστόσο να βάζει κανόνες και όρια, χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό. Αυτό φαίνεται από την… ταχύτητα αποκατάστασης των ζημιών στην τουριστική Μαγνησία, αλλά και στην υπόλοιπη Θεσσαλία.

Θεσσαλία-Βαλένθια, μια θλιβερή σύγκριση

Μόλις προχθές, δεκαεννιά μήνες μετά τις καταστροφές που προκάλεσε ο Ντάνιελ, υπογράφηκαν οι συμβάσεις για τα «κατεπείγοντα» έργα αποκατάστασης των βλαβών στις οδικές και σιδηροδρομικές υποδομές της περιοχής. Οι εργολάβοι θα πρέπει να ολοκληρώσουν τα οδικά έργα σταδιακά σε 48 μήνες και τα σιδηροδρομικά σε 15.

Στο συνέδριο του Βόλου οι περισσότεροι σύνεδροι φάνηκε να θεωρούν λογικές αυτές τις καθυστερήσεις. Ίσως, επειδή δεν άκουσαν προσεκτικά (μέσω Zoom) τον υπουργό Περιβάλλοντος της τοπικής διοίκησης της Βαλένθια Μαρτίνεθ Μους να λέει ποιες ζημιές αποκαταστάθηκαν ήδη στην ισπανική πόλη μετά το φονικό πέρασμα της κακοκαιρίας Ντάνα στα τέλη Οκτωβρίου του 2024.

Υπενθυμίζεται ότι η μεγαπλημμύρα έπνιξε πάνω από 200 ανθρώπους και κατέστρεψε μεταξύ άλλων 64 χιλιόμετρα δρόμων και 99 χιλιόμετρα σιδηροδρομικού δικτύου. Σύμφωνα με τον Μαρτίνεθ Μους, σε ένα μήνα τα τρένα κινούνταν και πάλι κανονικά και το οδικό δίκτυο είχε αποκατασταθεί.

Αντιθέτως, πέντε χιλιόμετρα έξω από το Βόλο, στις Αλυκές, οι κάτοικοι περιμένουν δεκαεννιά μήνες να φτιαχτεί ο δικός τους παραθαλάσσιος δρόμος. Και μάλλον θα περιμένουν ακόμη πολύ. Οι άνθρωποι του τουρισμού, πάντως, προσπαθούν με τις πατέντες και τη φιλοξενία τους να ισοφαρίσουν τα ελλείμματα στις υποδομές. Και ελπίζουν να μην εμφανιστεί σύντομα ο επόμενος Ντάνιελ.

Το χαμένο στοίχημα της λειψυδρίας

Ο Νικήτας Μυλόπουλος, καθηγητής Υδρολογίας και αναλυτής Υδατικών Συστημάτων δεν είναι αισιόδοξος. Εκτιμά ότι τα ακραία φαινόμενα είναι η νέα καθημερινότητα στη Μεσόγειο, η οποία θερμαίνεται τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο κόσμο.

Η Θεσσαλία, μάλιστα, είναι ακόμη πιο ευάλωτη, καθώς είναι μια περιοχή, η οποία βιώνει εδώ και χρόνια μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή, τη λειψυδρία. «Λειψυδρία σημαίνει ότι δεν έχουμε νερό επειδή το ξοδέψαμε», τονίζει ο καθηγητής και υπογραμμίζει ότι η Θεσσαλία έχει το δεύτερο χειρότερο υδάτινο αποτύπωμα στον πλανήτη μετά τις ΗΠΑ. Η υπερκατανάλωση των υδάτων στο θεσσαλικό κάμπο θα έπρεπε να είχε σταματήσει από χρόνια, πλην όμως πουθενά στον ορίζοντα δεν διαφαίνεται η πρόθεση για μια νέα υδάτινη πολιτική.

Η λειψυδρία σε συνδυασμό με τις πυρκαγιές φέρνουν πιο επικίνδυνες πλημμύρες, πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν πρόκειται να βγούμε, εάν δεν αλλάξουμε ριζικά παραγωγικό μοντέλο, εάν δεν δώσουμε πίσω στη φύση το χώρο της, στις λίμνες και στα ποτάμια τις κοίτες τους. Μέχρι τότε, ο Μυλόπουλος συμβουλεύει την Πολιτεία να σχεδιάσει αντιπλημμυρικά έργα με στόχο τη «διόδευση». Σε απλά ελληνικά, το ζητούμενο είναι να καθοδηγηθεί το νερό να φύγει, χωρίς να σκοτώσει και χωρίς να κάνει μεγάλες καταστροφές.