Τι (δεν) τρώνε τα παιδιά μας στα ελληνικά σχολεία

Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει τις τελευταίες ημέρες γύρω από τα σχολικά γεύματα που μοιράζονται καθημερινά στα σχολεία όλης της χώρας και σε χιλιάδες μαθητές.

Τα όσα συνέβησαν στη Λαμία, όπως ήταν αναμενόμενο, έχουν θορυβήσει τους γονείς σχετικά με την ποιότητα των γευμάτων αυτών.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκφράζουν αρκετά παράπονα σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα, όσο και με το γενικότερο σύστημα που επικρατεί στην Ελλάδα σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης.

Το πρόγραμμα διατροφής

Τα σχολικά γεύματα μοιράζονται στους μαθητές κάθε ημέρα από Δευτέρα έως Παρασκευή. Όσον αφορά το κυρίως γεύμα υπάρχει ένα βασικό προϊόν κάθε ημέρα και ανά εβδομάδα αλλάζει ο τρόπος παρασκευής του.

Δηλαδή, τη Δευτέρα στο πρόγραμμα διατροφής για τη φετινή σχολική χρονιά υπάρχει «λευκό κρέας / κοτόπουλο ή γαλοπούλα).

Τη μία εβδομάδα μπορεί να είναι κοκκινιστό ή λεμονάτο και να συνοδεύεται από κριθαράκι ή ρύζι, την επόμενη μπιφτέκι (πάλι με ρύζι) και έπειτα ψητό με πατάτες φούρνου ή πουρέ.

Ή για παράδειγμα τα όσπρια κάθε Τετάρτης όπου τη μία εβδομάδα είναι φασόλια φούρνου ή φασολάδα, την επόμενη φακές ή φακόρυζο, και τις επόμενες εβδομάδες του μήνα ρεβίθια λεμονάτα, αλλά και φασόλια μαυρομάτικα.

Συνοπτικά όσον αφορά τις ημέρες:

Δευτέρα: Λευκό Κρέας (γαλοπούλα ή κοτόπουλο) / Φρέσκο φρούτο

Τρίτη: Ψάρι / Ψωμί ολικής άλεσης, Σαλάτα

Τετάρτη: Όσπρια / Ψωμί ολικής άλεσης, Σαλάτα / Αυγό βραστό ή Τυρί φέτα ΠΟΠ

Πέμπτη: Κόκκινο κρέας (μοσχάρι) / Φρέσκο φρούτο ή Σαλάτα

Παρασκευή: Λαχανικά (αρακάς ή φασολάκια, σπανακόπιτα ή χορτόπιτα, λαχανικά φούρνου – τουρλού, σπανακόρυζο ή λαχανόρυζο) / Αυγό βραστό, Σαλάτα, Ψωμί Ολικής Άλεσης)

8 στα 10 φαγητά στα σκουπίδια

Μπορεί στην πλειοψηφία τους τα σχολικά γεύματα να χαρακτηρίζονται «τίμια» από τους γονείς, ωστόσο υπάρχουν γονείς που σημειώνουν ότι τα φαγητά που μοιράζονται στα παιδιά τους δεν είναι «ελκυστικά» με αποτέλεσμα πολλά να καταλήγουν στα σκουπίδια!

«Τα φαγητά τα φέρνουν ατομικά συσκευασμένα σε πλαστική συσκευασία. Πού είναι το ενδιαφέρον για το περιβάλλον;» λέει γονέας και συμπληρώνει:

«Είναι πολύ δύσκολο να ανοίξουν οι συσκευασίες. Κάποιες φορές που φέρνει το παιδί στο σπίτι το φαγητό πρέπει να μπήξεις το μαχαίρι μέσα για να την ανοίξεις».

Τα φαγητά μεταφέρονται σε μεγάλα κουτιά θερμομονωμένα που μέσα τους χωρούν περίπου 70-80 ταπεράκια.

Τα κουτιά αυτά φτάνουν συνήθως στα σχολεία με τα φορτηγά κατά τις 11:00.

«Φαντάζεστε επομένως τι ώρα έχει φτιαχτεί αυτό το φαγητό, τι ώρα έχει συσκευαστεί, όπως και την ώρα που θα χρειαστεί για να φτάσει στο σχολείο» μας λέει μητέρα παιδιού που φοιτά στη Δ’ Δημοτικού.

Και φυσικά τα γεύματα μοιράζονται στους μαθητές στις 13:15 δηλαδή στο σχόλασμα. Τα παιδιά που θα καθίσουν στο ολοήμερο θα φάνε γύρω στις 13:30. Τα υπόλοιπα παιδιά παίρνουν τα φαγητά σπίτια τους.

Ένα σημαντικό ζήτημα που προκύπτει είναι επίσης το γεγονός ότι στα περισσότερα σχολεία δεν υπάρχουν διαμορφωμένοι χώροι ώστε τα παιδιά να μπορούν να απολαύσουν το γεύμα τους.

«Το θρανίο στο οποίο διαβάζουν, γράφουν και κάθονται όλη μέρα, γίνεται για λίγα λεπτά το τραπέζι και τρώνε πάνω σε αυτό. Και αυτό μπορεί να διαδραματίζει το ρόλο του για την όρεξη με την οποία θα φάει ένα παιδί το φαγητό του, όταν είναι ήδη από το πρωί στο σχολείο και αντί να κάνει ένα διάλειμμα λίγων λεπτών για φαγητό σε έναν άλλο χώρο, να αλλάξει παραστάσεις, εκείνο παραμένει μέσα στην αίθουσα» μας λένε οι γονείς.

Σε κάποια σχολεία υπάρχουν μέρες που 8 στα 10 φαγητά μπορεί να καταλήξουν στα σκουπίδια!

Συσκευασίες γεμάτες φαγητό, που τα παιδιά με το ζόρι έχουν φάει μία μπουκιά και μετά το αφήνουν.

«Ενδεχομένως να μην θεωρούν ελκυστικά τα φαγητά. Σκεφτείτε απλώς εμάς τους μεγάλους. Αρέσουν σε όλους τα ρεβύθια ή οι φακές; Γιατί πρέπει δηλαδή να αρέσουν οπωσδήποτε και σε ένα παιδί; Υπάρχουν μέρες που στο πρόγραμμα υπάρχουν ρεβίθια, σπανακόρυζο, φασόλια μαυρομάτικα», σημειώνει άλλος γονιός και εκφράζει παράλληλα τον προβληματισμό του:

«Ίσως θα έπρεπε να υπάρχει πρόβλεψη ώστε να μην πετάγονται τόσο μεγάλες ποσότητες φαγητού στα σκουπίδια. Ίσως αν δοκίμαζαν για παράδειγμα τα ρεβύθια να τα δώσουν σαν ρεβυδοκεφτέδες στα παιδιά ή τον αρακά πατημένο σαν πουρέ. Προφανώς δε ζητάμε γκουρμέ κουζίνα και περίεργες συνταγές, αλλά φαγητά που να “τραβήξουν” τα παιδιά στο να το δοκιμάσουν και να θυμίζουν -όσο βέβαια αυτό είναι εφικτό- αυτά που τρώνε στα σπίτια».

Σύμφωνα με τη διακήρυξη του διαγωνισμού όσον αφορά τα σχολικά γεύματα:

• Τα σχολικά γεύματα παράγονται την ίδια ημέρα με την διανομή (cook&serve), αποκλειόμενης της μεθόδου ψύξης ή προκατάψυξης.

• Τα γεύματα παραδίδονται στους μαθητές σε κλειστές ατομικές συσκευασίες.

• Το ψωμί και το φρούτο είναι συσκευασμένα σε κλειστά ατομικά σελοφάν.

• Η μεταφορά των γευμάτων, γίνεται σε ειδικά θερμικά κιβώτια (θερμομπόξ/ισοθερμικοί περιέκτες), ώστε να διατηρείται η προβλεπόμενη θερμοκρασία.

• Τα οχήματα μεταφοράς πληρούν όλους τους κανόνες υγιεινής και ασφαλούς διακίνησης προϊόντων και υπόκεινται σε ελέγχους από ειδικά κρατικά κλιμάκια.

• Η παραλαβή τους στις σχολικές μονάδες γίνεται από τριμελείς επιτροπές παραλαβής, οι οποίες ελέγχουν την θερμοκρασία των γευμάτων και μακροσκοπικά χαρακτηριστικά.

Τι τρώνε οι μαθητές στην υπόλοιπη Ευρώπη

Πριν λίγους μήνες ο Guardian είχε ανοίξει το φάκελο των σχολικών γευμάτων στις χώρες της Ευρώπης. Οι περισσότερες έχουν φροντίσει να τα τροποποιήσουν ώστε αυτά να είναι πιο υγιεινά. Βεβαίως, τα μενού παρουσιάζουν μεταξύ τους και μεγάλες διαφορές.

#1 Σουηδία 

Τι έχουμε για μεσημεριανό; Αφρικανικό κοτόπουλο στιφάδο ή φασόλια και ρύζι με σαλάτα (πουρέ καρότου, κόκκινο κρεμμύδι τουρσί και τόφου), σούπα, ψωμί, νερό ή γάλα.

Το μεσημεριανό είναι τόσο περιζήτητο στο Fryshuset Hammarby Sjöstad που ουρά αρχίζει να σχηματίζεται έξω από την καντίνα ήδη από νωρίς το πρωί.

Καθημερινά το σχολείο εξυπηρετεί 1.400 άτομα – συμπεριλαμβανομένων μαθητών ηλικίας 13 με 19 ετών, δασκάλων και προσωπικού. Όλοι οι μαθητές τρώνε δωρεάν – όπως είναι ο κανόνας σε όλη τη Σουηδία – και μπορούν να λάβουν όσο φαγητό θέλουν.

Σύμφωνα με σχετική έκθεση του 2023, για τη διατροφή και τη δραστηριότητα των παιδιών στη Σουηδία, μόνο το 3% των παιδιών και των νέων της χώρας ζουν ακολουθώντας ένα υγιεινό πρόγραμμα.

Από μια μελέτη σε παιδιά τεσσάρων ετών στη Σουηδία διαπιστώθηκε ότι το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία αυξήθηκαν κατά 16,6% μεταξύ 2018 και 2020, όταν το 13% των παιδιών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

«Εστιάζουμε πολύ στα χόρτα», λέει ο αρχιμάγειρας του σχολείου, Μάρτιν. «Πολλά από τα παιδιά δεν τρώνε καν λαχανικά στο σπίτι. Εδώ είναι σημαντικό να τρώνε λαχανικά και να ανακαλύψουν νέα τρόφιμα».

*Miranda Bryant στη Στοκχόλμη 

#2 Ισπανία 

Τι έχουμε για μεσημεριανό; Σούπα λαχανικών και ψωμί. Aκολουθεί κοτόπουλο με πατάτες και λαχανικά και έπειτα φρούτα.

Όλα ετοιμάζονται εδώ εντός χρόνου και κατόπιν αυστηρού προγράμματος. Στο San Ignacio de Loyola θα δει κανείς να ετοιμάζεται μια τεράστια κατσαρόλα με σούπα λαχανικών και δεκάδες κομμάτια κοτόπουλου να τσιτσιρίζουν στο ταψί. Ειδικοί δίσκοι στοιβάζονται και τοποθετούνται προσεκτικά στην άκρη για άτομα με αλλεργίες και δυσανεξίες.

Τα επιβλέπει όλα ο επικεφαλής σεφ του σχολείου, Σαντιάγο Ρομέρο, του οποίου η μαγειρική βασίζεται στη μεσογειακή διατροφή.

«Επειδή μαγειρεύουμε για παιδιά, το κύριο μέλημα είναι να βεβαιωθούμε ότι οι διατροφικές τους ανάγκες καλύπτονται καθώς μεγαλώνουν: όλα έχουν να κάνουν με όσπρια, φυσικά λαχανικά και πρωτεΐνες όπως φρέσκο κρέας και ψάρι», λέει. «Αλλά έχει να κάνει και με την τόνωση των παιδιών ώστε να απολαμβάνουν να τρώνε στην καντίνα […] Πρέπει να είμαστε εκεί έξω με τους ανθρώπους που ταΐζουμε, ώστε να μας πουν πώς νιώθουν».

Όπως πολλές άλλες χώρες, η Ισπανία αντιμετωπίζει πρόβλημα με την παιδική παχυσαρκία: μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι το 40,6% των παιδιών στη χώρα ηλικίας έξι έως εννέα ήταν πάνω από το συνιστώμενο βάρος, εκ των οποίων το 17,3% ταξινομήθηκαν ως παχύσαρκα. Αν και τα σχολικά γεύματα είναι ευθύνη των 17 περιφερειακών διοικήσεων της χώρας, η κεντρική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει μέτρα που στοχεύουν στη βελτίωση της υγείας των παιδιών.

Πέρυσι, κατάρτισε σχέδια ώστε να εξασφαλίσει ότι τουλάχιστον το 45% των σχολικών γευμάτων αποτελείται από φρέσκα, φρούτα εποχής και λαχανικά. Στην περιοχή της Μαδρίτης, τα μεσημεριανά γεύματα στο σχολείο – τα οποία πληρώνουν οι γονείς εκτός εάν δικαιούνται οικονομική βοήθεια – κοστίζουν 5,50 ευρώ (4,75 £) την ημέρα στα κρατικά σχολεία.

Για τον Romero, «η μεσογειακή διατροφή είναι η βάση των πάντων». Συνεχίζει να τηγανίζει στο ελάχιστο, έχει κόψει τη ζάχαρη στα γιαούρτια και δεν αφήνει τα επεξεργασμένα τρόφιμα να μπαίνουν στην κουζίνα του.

 *Sam Jones στο Torrelodones

#3 Ιταλία 

Τι έχουμε για μεσημεριανό; Πίτσα, σπανάκι με τυρί, μπανάνα, κέικ δαμάσκηνου, ψωμί και νερό.

Στη χώρα που εφηύρε την πίτσα, δεν αποτελεί έκπληξη να βρεις το πιάτο στο μενού του Principe di Piemonte, ένα νηπιαγωγείο και ένα δημοτικό σχολείο ανάμεσα σε πράσινο στην περιοχή San Paolo της Ρώμης. Ωστόσο, το δημοφιλές πιάτο, που παρασκευάστηκε πρόσφατα από την σεφ και την ομάδα της, δεν είναι τόσο συνηθισμένο.

Τα πιάτα εναλλάσσονται με βάση την εποχή και δίνεται μεγάλη έμφαση στην ενσωμάτωση βιολογικών λαχανικών, φρούτων, ψαριών, κρέατος και πουλερικών, μαζί με άλλα τοπικά προϊόντα.

Στην Ιταλία, ισχύει καθολική παροχή σχολικών γευμάτων, αλλά αυτή είναι επιδοτούμενη ή δωρεάν μόνο για οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. «Υπάρχει πάντα ένα πρώτο πιάτο, ένα δεύτερο πιάτο, μαζί με ψωμί και φρέσκα φρούτα», λέει η Silvia Santoloci, διαιτολόγος.

Τα παιδιά ξεκινούν τη μέρα τους με πρωινό, που περιλαμβάνει γιαούρτι και φρεσκοστυμμένο χυμό πορτοκαλιού, ενώ παρέχεται και ένα απογευματινό σνακ. Δίνεται μεγάλη έμφαση στην ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων.

Οι μερίδες των γευμάτων μετρώνται προσεκτικά ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και προς αποφυγή της παχυσαρκίας. (Στην Ιταλία, ένα στα πέντε παιδιά είναι υπέρβαρα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας).

*Angela Giuffrida στη Ρώμη

#4 Εσθονία 

Τι έχουμε εδώ για μεσημεριανό; Ένα μπολ με σούπα– κοτόπουλο και λαχανικά, κιμά ή vegan – με ποικιλία από ψωμιά και γιαούρτι με γεύση σοκολάτα.

H χώρα αυτή της Βαλτικής επιλέγει να προσφέρει πλέον στα σχολεία γεύματα που συνδυάζουν το μοντέρνο με το παραδοσιακό. Τα γεύματα θυμίζουν, θα έλεγε κανείς, σπιτικό φαγητό που έχει φτιαχτεί από μια Εσθονή γιαγιά.

Τα παιδιά διαλέγουν ανάμεσα στα εξής: σούπα κοτόπουλου και λαχανικών, μια απλή σούπα με κιμά ή ακόμα και μια δημοφιλή επιλογή σούπας για vegan. Υπάρχουν επίσης τέσσερις επιλογές ψωμιού σίκαλης.

«Αν μια μέρα η σούπα είναι λίγο αλμυρή, τα παιδιά μπορούν να μας δώσουν ανατροφοδότηση και εμείς την αλλάζουμε», είπε ο Σιρλί Κοντ, καθηγήτρια στο γυμνάσιο Gustav Adolf στο Ταλίν, την πρωτεύουσα της Εσθονίας.

Οι εταιρείες τροφοδοσίας ελέγχουν τις θερμίδες και τα θρεπτικά συστατικά. Όλα τα συστατικά “ανεβαίνουν” στο διαδίκτυο ώστε να μπορούν να τα δουν οι γονείς.

Όλα τα επεξεργασμένα τρόφιμα απαγορεύονται, με εξαίρεση μια φορά το μήνα. Και ακόμη και τότε, μερικές φορές αυτή η επιλογή απορρίπτεται, λέει ο Tiiu Endrikson, διευθυντής εταιρείας catering.

*Shafi Musaddique στο Ταλίν

#5 Γερμανία 

Τι έχουμε για μεσημεριανό; Ζυμαρικά πένες με σάλτσα ντομάτας ή πιατέλα με λαχανικά και κρεμώδη σάλτσα βοτάνων, σερβιρισμένα με σαλάτα, φρούτα και νερό.

Στο δημοτικό σχολείο Kollwitz στην Knaackstrasse στη βορειοανατολική συνοικία Prenzlauer Berg του Βερολίνου, τα παιδιά που κάνουν ουρά για μεσημεριανό γεύμα στις 11.40 π.μ. μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο πιάτα – αν και είναι φανερό πιο είναι πιο αγαπημένο. 194 παιδιά έχουν κάνει προεγγραφή για ένα πιάτο ζυμαρικών, ενώ μόλις οκτώ για την πιατέλα του αγρότη – ένα πιάτο με κρεμμύδια, μπρόκολο, φασόλια και πατάτες συνοδευόμενα από μια κρεμώδη σάλτσα βοτάνων.

Το Βερολίνο είναι το μόνο από τα 16 κρατίδια της Γερμανίας που προσφέρει δωρεάν σχολικά γεύματα σε παιδιά από ένα έως έξι ετών. Ο κανόνας τέθηκε σε ισχύ το 2019 για καλύτερη υγεία.

Να σημειωθεί ότι ο αναπληρωτής διευθυντής του σχολείου, Michael Temme, ο οποίος επιβλέπει την ουρά, είναι απογοητευμένος από την ποσότητα των απορριμμάτων που δημιουργείται, «ιδιαίτερα τις Παρασκευές που το ψάρι είναι στο μενού. Απλώς δεν αρέσει στα παιδιά».

*Kate Connolly στο Berlin

#6 Σκωτία 

Τι έχουμε για μεσημεριανό; Κοτόπουλο και ζυμαρικά, σερβίρονται με σούπα, ένα κουτί κρύο γάλα, σαλάτα ή λαχανικά, φρούτα και γιαούρτι.

Τα σχολικά γεύματα για παιδιά από πέντε έως εννέα ετών είναι δωρεάν και η κυβέρνηση της Σκωτίας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι αυτό θα επεκταθεί στα δύο τελευταία χρόνια του δημοτικού σχολείου έως το 2026. Για τους μαθητές του δημοτικού από έξι έως επτά ετών, το μεσημεριανό γεύμα κοστίζει 1,90 £. Στοιχεία από την έρευνα για την υγεία της Σκωτίας του 2021 δείχνουν ότι το 18% των παιδιών κινδυνεύουν να γίνουν παχύσαρκα.

Πηγή Εικόνας: Unsplash / annie spratt