Τοξικός ο αέρας και το έδαφος στο Μάτι – Τι μέτρα πρέπει να λάβουν κάτοικοι και εθελοντές

Η πυρκαγιά συντελεί στην κατακόρυφη αύξηση των επιπέδων πολλών ατμοσφαιρικών ρυπαντών, τόσο σε αέρια, όσο και σε σωματιδιακή μορφή, ενώ η εγγύτητα με το μέτωπο της πυρκαγιάς, και ιδιαίτερα για τους ανθρώπους που βρίσκονται στην προσήνεμη πλευρά, συντελεί σε πολύ υψηλά επίπεδα έκθεσης σε πληθώρα ρύπων. Ο αναπληρωτής καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Δημοσθένης Σαρηγιάννης μιλά στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας στην Αττική από τις φονικές πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου και για τις βραχυχρόνιες ή μακροχρόνιες επιπτώσεις που μπορεί να έχει η έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού στους ατμοσφαιρικούς ρύπους που απελευθερώθηκαν. Ο καθηγητής επισημαίνει πως είναι αναγκαία η χρήση προστατευτικών μέτρων από τους εθελοντές και τους κατοίκους, οι οποίοι εμπλέκονται στην προσπάθεια καθαρισμού της καμένης περιοχής, ενώ επειδή αναμένεται να υπάρχει αυξημένη ρύπανση στο έδαφος, συνιστά να αποφεύγεται η επαφή με το χώμα, κυρίως των παιδιών.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του καθ. Σαρηγιάννη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη Σμαρώ Αβραμίδου:

Τι επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα είχαν οι πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική; Έχουν αποτυπωθεί με επιστημονικά δεδομένα; Ποιες περιοχές επηρεάζουν;

Οι πυρκαγιές σε ζώνη μίξης δασών – οικισμών συντελούν στην απελευθέρωση πολλών ατμοσφαιρικών ρύπων, άμεσα σχετιζόμενους με τη φύση των υλικών (φυσικών και τεχνητών) που καίγονται. Στις περιπτώσεις αυτές, η ατμόσφαιρα επιβαρύνεται πολύ με ατμοσφαιρικά σωματίδια, που είναι και ο κυρίαρχος ρύπος, γεγονός που γίνεται και πολύ εύκολα ορατό σε μεγάλη απόσταση. Παράλληλα, σημαντικοί ρύποι που σχετίζονται με τη διαδικασία της καύσης είναι το μονοξείδιο του άνθρακα (ατελής καύση οργανικής ύλης) και τα οξείδια του αζώτου (το άζωτο αποτελεί βασικό συστατικό του ατμοσφαιρικού αέρα και τα οξείδια του αζώτου παράγονται σε κάθε διεργασία καύσης που γίνεται παρουσία ατμοσφαιρικού αέρα). Τα αυξημένα επίπεδα οξειδίων του αζώτου την καλοκαιρινή περίοδο, λόγω της παρουσίας ηλιακής ακτινοβολίας, συντελούν και στη δημιουργία όζοντος, τα οποία είναι πάντα ιδιαίτερα αυξημένα στις περιοχές των πυρκαγιών.

Τα αυξημένα επίπεδα αυτών των ρύπων θα πρέπει να έχουν αποτυπωθεί από το δίκτυο παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των εγγύς Δήμων και της Περιφέρειας, και περισσότερες πληροφορίες θα έχουμε όταν τα δεδομένα αυτά θα γνωστοποιηθούν στο κοινό.

Το ότι κάηκε ουσιαστικά ολόκληρος οικισμός και η φύση των υλικών που κατέκαψε η πυρκαγιά είχε ως συνέπεια την απελευθέρωση τοξικών ουσιών;

Επειδή ακριβώς υπήρξε πληθώρα υλικών, υπήρχαν εκπομπές πολλών ρύπων, όπως ατμοσφαιρικά σωματίδια, πάνω στα οποία προσροφώνται και άλλες τοξικές ενώσεις όπως βαρέα μέταλλα και πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, αλλά πολύ πιθανόν και διοξίνες, από πλαστικά υλικά που βρέθηκαν στο πέρασμα του πύρινου μετώπου.

Επιπλέον ρύποι που εκλύονται σε μια τέτοιου τύπου πυρκαγιά είναι το βενζόλιο και οι αλδεύδες, τα οποία είναι καρκινογόνα. Αυτές οι ενώσεις όμως δε βιοσυσσωρεύονται και ενώ η βραχεία αυτή έκθεση συντελεί σε κάποιο μικρό βαθμό στο συνολικό κίνδυνο καρκινογένεσης, δεν υφίσταται επιπλέον έκθεση του πληθυσμού μετά το πέρας της φωτιάς. Αντίθετα, για ρύπους όπως οι διοξίνες και σε μικρότερο βαθμό οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, οι οποίες είναι επίμονες οργανικές ενώσεις, η παραμονή τους στο περιβάλλον είναι πιο μακρόχρονη και μεταφέρονται μακροχρόνια μέσω της τροφικής αλυσίδας στον άνθρωπο. Επίσης, οι ποσότητες των διοξινών που θα εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της εισπνοής από τον καπνοθύσανο της πυρκαγιάς, παρόλο που αφορούν μια βραχεία έκθεση (ωρών ή ημερών) αποβάλλονται πλήρως μετά από 30 χρόνια.

Οι άνθρωποι που βρέθηκαν στον τόπο της τραγωδίας, είτε συμμετέχοντας στην επιχείρηση διάσωσης και κατάσβεσης είτε οι κάτοικοι που κατάφεραν να διασωθούν έχουν υποστεί αναπνευστική επιβάρυνση;

Όπως αναφέρθηκε, η πυρκαγιά συντελεί στην κατακόρυφη αύξηση των επιπέδων πολλών ατμοσφαιρικών ρυπαντών, τόσο σε αέρια, όσο και σε σωματιδιακή μορφή. Η εγγύτητα με το μέτωπο της πυρκαγιάς, και ιδιαίτερα για τους ανθρώπους που βρίσκονται στην προσήνεμη πλευρά, συντελεί σε πολύ υψηλά επίπεδα έκθεσης σε πληθώρα ρύπων. Από αυτούς, τα σωματίδια είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικά για την υγεία του αναπνευστικού, τα οποία πυροδοτούν διάφορες βραχυχρόνιες (δύσπνοια, βήχας, καταρροή από τη μύτη, ξηρότητα και ερυθρότητα) αλλά και μακροχρόνιες (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, άσθμα) αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις αυτές εντείνονται από ουσίες που επίσης επιβαρύνουν το αναπνευστικό σύστημα, όπως τα οξείδια του αζώτου και το όζον, και σε μικρότερο βαθμό και οι αλδεΰδες.

Πέρα από το αναπνευστικό, σημαντική είναι και η επιβάρυνση του κυκλοφορικού συστήματος, λόγω των σωματιδίων που επάγουν συστημική φλεγμονή και των μικροσωματιδίων που εισέρχονται στη συστημική κυκλοφορία, αλλά και λόγω του μονοξειδίου του άνθρακα, το οποίο δεσμεύει τα μόρια της αιμοσφαιρίνης τα οποία μεταφέρουν το οξυγόνο στους ιστούς.

Επιπλέον, αρκετοί από τους τοξικούς ρύπους που εκλύονται όπως πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, διοξίνες, βενζόλιο, αλδεύδες είναι καρκινογόνοι, ενώ κάποιοι από αυτούς ενοχοποιούνται και για επιδράσεις στο ανοσοποιητικό και το αιμοποιητικό σύστημα.

Αξίζει να επίσης να σημειωθεί ότι παιδιά και ηλικιωμένοι, αποτελούν ιδιαίτερα ευπαθείς ηλικιακές ομάδες στην έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση.

Εντούτοις, πολύ σημαντικά παραμένουν για τη δημόσια υγεία και τα ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα που ακολουθούν μια τέτοιου μεγέθους καταστροφική πυρκαγιά. Από προηγούμενες μελέτες έχει βρεθεί ότι τα ψυχολογικά και ψυχιατρικά αποτελέσματα μπορεί να είναι σημαντικά. Οι πληθυσμοί που εκτίθενται σε πυρκαγιές διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο από το μη εκτεθειμένο πληθυσμό να ταξινομηθούν μακροχρόνια ως δυνητικά ψυχιατρικά περιστατικά περισσότερο από διπλάσιο από αυτό που παρατηρείται στον μη εκτεθειμένο πληθυσμό. Επιπλέον σημεία που χρήζουν επισήμανσης είναι τα εξής:

-Τα νεαρότερα παιδιά παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων διαταραχών μετατραυματικού στρες

-Τέτοιου μεγέθους φυσικές καταστροφές αποτελούν παράγοντα κινδύνου για την κατάθλιψη σε παιδιά σχολικής ηλικίας, με συνέχιση της ψυχολογικής νοσηρότητας μέχρι την ενηλικίωση

-Η ψυχολογική αντίδραση της μητέρας στις καταστροφές έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ψυχιατρική νοσηρότητα του παιδιού, από την ίδια την έκθεση του παιδιού στην καταστροφή.

Πώς είναι τώρα η ατμόσφαιρα και το έδαφος στην περιοχή; Οι άνθρωποι των οποίων τα σπίτια δεν κάηκαν είναι ασφαλές να μένουν εκεί;

Αυτή τη στιγμή οι ρύποι που εκλύθηκαν από την πυρκαγιά έχουν απομακρυνθεί από την ατμόσφαιρα. Εντούτοις, λόγω της βροχής που ακολούθησε, αλλά και του συνόλου των ατμοσφαιρικών διεργασιών, σημαντικές ποσότητες τοξικών χημικών, και κυρίως αυτών που δεν είναι πτητικές όπως οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, οι διοξίνες και τα βαρέα μέταλλα, έχουν εναποτεθεί στο έδαφος, όπου και αναμένονται να μετρηθούν αυξημένα επίπεδα των ενώσεων αυτών. Αυτό θα μπορεί να απαντηθεί με σαφήνεια τις επόμενες εβδομάδες, όπου θα πραγματοποιηθούν δειγματοληψίες και αναλύσεις εδαφικών δειγμάτων της περιοχής από το Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ. Επειδή αναμένεται να υπάρχει αυξημένη ρύπανση στο έδαφος, συνίσταται να αποφεύγεται η επαφή με το χώμα (κυρίως των παιδιών, τα οποία λόγω της τάσης να βάζουν τα χέρια στο στόμα, καταπίνουν ακούσια περίπου 10 φορές μεγαλύτερη ποσότητα χώματος σε σχέση με τους ενήλικες). Επίσης συνιστάται η χρήση προστατευτικών μέτρων (μάσκες, ρουχισμός που δεν αφήνει ακάλυπτα τα άκρα του σώματος) από τους εθελοντές και τους κατοίκους που εμπλέκονται στην προσπάθεια καθαρισμού της καμένης περιοχής. Προσοχή θα πρέπει να κάνουν και όσοι χρησιμοποιούν τεχνικές υδροψεκασμού για τον καθαρισμό οικιών. Τα απόνερα δεν θα πρέπει να πέφτουν σε διπλανές οικίες και κάτοικοι ή περίοικοι δεν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή με το νέφος σταγονιδίων που δημιουργείται, ενώ η χρονική διάρκεια των διεργασιών καθαρισμού καλό είναι να είναι περιορισμένες στον χρόνο για να περιοριστεί στην απολύτως απαραίτητη έκθεση των εθελοντών και των κατοίκων/περιοίκων στα επιμολυσμένα σταγονίδια ή στην επαναιωρούμενη στάχτη.

Όσον αφορά την ασφάλεια των κατοικιών, για τα κτίρια τα οποία είχαν φέροντα οργανισμό από οπλισμένο σκυρόδεμα και τοιχοποιίες πλήρωσης, και που είχαν κλειστά παράθυρα, και στα οποία η φωτιά δεν εισχώρησε στο εσωτερικό, το πιθανότερο είναι η πυρκαγιά να μην έχει επηρεάσει τη στατικότητα των κτιρίων. Στην περίπτωση όμως μη στιβαρών κατασκευών και ιδιαίτερα σε οικίες που η φωτιά μεταφέρθηκε και στο εσωτερικό, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να δημιουργήθηκαν ρωγμές, με δυνητικές επιπτώσεις και στον φέροντα οργανισμό τους, που τα καθιστά ανασφαλή. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ίδια η διαδικασία της πυρόσβεσης λόγω της απότομης ψύξης που επιφέρει, συντελεί επιπλέον στη δημιουργία και στη διεύρυνση των ρωγμών. Για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των κατοικιών, αυτοψίες διενεργούνται από μηχανικούς του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με τα μέχρι τώρα ευρήματα να καταδεικνύουν ότι 1218 από τα 2.489 κτίρια που είχαν ελεγχθεί έως τις 26/7τώρα που κρίθηκαν ως μη κατοικήσιμα.

Πηγή: ΑΠΕ, Σμαρώ Αβραμίδου