Βαρύ το κατηγορητήριο από το ευρωπαϊκό πόρισμα για τη σύμβαση 717 της ΕΡΓΟΣΕ

Τον Μάιο του 2022, δέκα μήνες πριν από το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη που στοίχισε τη ζωή σε 57 επιβάτες της αμαξοστοιχίας Intercity, ένας πληροφοριοδότης που επέλεξε να μείνει ανώνυμος μετέβη στο γραφείο των Ευρωπαίων εντεταλμένων εισαγγελέων στην οδό Κυρίλλου Λουκάρεως, στο κέντρο της Αθήνας.

Παρείχε πληροφορίες για την άγνωστη εκείνη την περίοδο στο ευρύ κοινό σύμβαση «717» μεταξύ της ΕΡΓΟΣΕ και της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ – Alstom για την αποκατάσταση της λειτουργίας των συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης κατά μήκος του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας. Οι πληροφορίες του αποτυπώθηκαν σε δεκασέλιδη ανυπόγραφη επιστολή από την οποία ξεχωρίζει το εξής απόσπασμα:

«Το χειρότερο είναι ότι το 2022 με τον τρόπο που διαχειρίζεται τα έργα η ΕΡΓΟΣΕ, τα τρένα κυκλοφορούν χωρίς κανένα σύστημα ασφαλείας. Εχουμε ήδη θρηνήσει τρεις νεκρούς στο δυστύχημα του Αδενδρου. Πρόσφατα με τη χιονόπτωση είχαμε τη σύγκρουση στη Δαύλεια με τον τραυματισμό 11 συνανθρώπων μας και τόσα άλλα. Εάν η σύμβαση 717 είχε ολοκληρώσει το φυσικό της αντικείμενο από το 2016, όπως συμβατικά όφειλε, και λειτουργούσε η σηματοδότηση και με βάση αυτή και το σύστημα ETCS (προστασίας τρένων) τίποτα από τα ανωτέρω δυσάρεστα δεν θα είχε συμβεί».

Η προφητική αναφορά επιβεβαιώθηκε τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου. Ελλείψει ηλεκτρονικών συστημάτων ασφαλείας και εξαιτίας ανθρωπίνων λαθών το τρένο Intercity που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθήνα – Θεσσαλονίκη συγκρούστηκε μετωπικά με εμπορική αμαξοστοιχία, στην περιοχή των Τεμπών. Το αποτέλεσμα ήταν 57 άτομα να χάσουν τη ζωή τους στη μεγαλύτερη σιδηροδρομική τραγωδία της χώρας.

Η έρευνα Το περιεχόμενο της δεκασέλιδης επιστολής αξιολογήθηκε ως αξιόπιστο και αποτέλεσε αφορμή για την έναρξη, ήδη από την άνοιξη του 2022, έρευνας της ευρωπαϊκής εισαγγελίας για την υπόθεση της σύμβασης 717 που χρηματοδοτείτο σε ποσοστό 85% από κονδύλια της Ε.Ε.

Στις αρχές Ιουλίου 2023 οι Ευρωπαίοι εισαγγελείς ολοκλήρωσαν την έρευνά τους, τα συμπεράσματα της οποίας αποτυπώνονται σε σχέδιο κατηγορητηρίου 106 σελίδων, που φέρει την υπογραφή της εντεταλμένης εισαγγελέως Πόπης Παπανδρέου.

Συνολικά 26 μη πολιτικά πρόσωπα, κυρίως υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ και στελέχη της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ – Alstom κλήθη-καν ως ύποπτα να λάβουν αντίγραφα της δικογραφίας και να παράσχουν έγγραφες εξηγήσεις. Η πρώτη προθεσμία που έχουν πάρει είναι για την 1η Σεπτεμβρίου.

Θεωρούνται ύποπτοι για πέντε αδικήματα που διώκονται σε βαθμό κακουργήματος: απάτη, ηθική αυτουργία σε απάτη, ψευδή βεβαίωση, απιστία και ηθική αυτουργία σε απιστία. Το σκέλος της έρευνας που αφορά τους πρώην υπουργούς Μεταφορών Χρήστο Σπίρτζη και Κώστα Καραμανλή διαβιβάστηκε στα μέσα Ιουλίου στη Βουλή. Με τις εξελίξεις στην υπόθεση να αναμένονται μετά την έναρξη λειτουργίας του Κοινοβουλίου, τον Σεπτέμβριο.

Η σύμβαση ανάμεσα στην ΕΡΓΟΣΕ και την κοινοπραξία των εταιρειών ΤΟΜΗ – Alstom υπεγράφη τον Σεπτέμβριο του 2014. Είχε προϋπολογισμό 41 εκατ. ευρώ και προθεσμία υλοποίησης δύο ετών. Προέβλεπε την αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης στον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνα. Επτά χρόνια αργότερα και ενώ έχουν μεσολαβήσει 8 παρατάσεις και η υπογραφή μιας συμπληρωματικής σύμβασης, η ολοκλήρωση του έργου παραμένει σε εκκρεμότητα. Με την ευρωπαϊκή εισαγγελία να εντοπίζει βαριές ευθύνες στα στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ και της κοινοπραξίας αποδίδοντάς τους δόλο.

Αρχικά, κατηγορεί τους 26 υπόπτους ότι ενώ δεν προσκόμιζαν όπως όφειλαν εγκεκριμένες μελέτες για την εκτέλεση του έργου ζητούσαν και τελικά πετύχαιναν την πληρωμή τους από την αρμόδια διαχειριστική αρχή. Διευκρινίζεται το εξής: Η εταιρεία ΤΟΜΗ (ανήκε στον όμιλο ΑΚΤΩΡ) δεν διέθετε προηγούμενη εμπειρία στην εκτέλεση υψηλής εξειδίκευσης σιδηροδρομικών έργων, όπως το συγκεκριμένο. Για να μετάσχει στον διαγωνισμό συμφωνήθηκε να της παράσχει τεχνογνωσία η γαλλική Alstom που εκτελεί σιδηροδρομικά έργα σε ολόκληρο τον κόσμο. Μετά την υπογραφή της σύμβασης ωστόσο, οι δύο εταιρείες διαχώρισαν το έργο. Η ΤΟΜΗ ανέλαβε το τμήμα Αθήνα – Θεσσαλονίκη και η Alstom το τμήμα από τη Θεσσαλονίκη έως τον Προμαχώνα.

«Το μέλος της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ, αντί των εγκεκριμένων από την Alstom μελετών, προσκόμισε μελέτες με υπογραφή της τρίτης εταιρείας KOMEL, η οποία όμως δεν διέθετε την απαιτούμενη από τη σύμβαση ειδική εμπειρία και ως εκ τούτου δεν νομιμοποιούνταν να υποβάλλει μελέτες», αναφέρεται επί λέξει στο σχέδιο κατηγορητηρίου που συνέταξε η κ. Πόπη Παπανδρέου. Και συνεχίζει η εισαγγελέας: «Παρά το γεγονός ότι η ανάδοχος κοινοπραξία δεν προσκόμισε μελέτες, προέβη παράνομα σε εκτέλεση εργασιών για τις οποίες οι κατηγορούμενοι υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ αιτήθηκαν την πληρωμή».

Ποινικές ευθύνες εντοπίζονται στο εισαγγελικό πόρισμα και αναφορικά με το θέμα των παρατάσεων. Η αρχική σύμβαση προέβλεπε ότι το έργο έπρεπε να ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2016, 24 μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης. Από τον Ιούνιο του 2016, ωστόσο, έως τον Ιανουάριο του 2021 δόθηκαν ούτε μια ούτε δύο αλλά 8 παρατάσεις κατόπιν αιτήσεων της αναδόχου κοινοπραξίας.

Παρότι η νομοθεσία προβλέπει την επιβολή ποινικών ρητρών στον ανάδοχο εάν με υπαιτιότητά του χαθούν οι προθεσμίες, κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Ο λόγος είναι ότι το διοικητικό συμβούλιο της ΕΡΓΟΣΕ ενέκρινε τα αιτήματα της κοινοπραξίας προχωρώντας μάλιστα σε αναθεώρηση (προς τα πάνω) των δαπανών του έργου.

Παράταση στην παράταση «Εν γνώσει τους δήλωναν μη ορθά στοιχεία αναφορικά με την ύπαρξη γεγονότων κρίσιμων για την προέγκριση της εκάστοτε παράτασης και την πληρωμή της αναλογούσας δαπάνης αναθεώρησης, ήτοι στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα», σημειώνουν στο πόρισμά τους οι Ευρωπαίοι εισαγγελείς.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα: τον Ιούλιο του 2016 τέσσερα στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ επικαλούμενα έγγραφο της κοινοπραξίας εισηγήθηκαν προς το διοικητικό συμβούλιο της ΕΡΓΟΣΕ τη χορήγηση παράτασης με το ψευδές –σύμφωνα με την εισαγγελική έρευνα– επιχείρημα ότι η μη ομαλή πρόοδος του έργου οφείλεται στο γεγονός ότι η ΟΣΕ Α.Ε. δεν είχε παραδώσει τους χώρους για την εκτέλεση των εργασιών στα τμήματα Αχαρνών – Οινόης, Οινόης – Τιθορέας κ.ο.κ.

Στην πραγματικότητα, από την έρευνα προέκυψε ότι οι εργασίες δεν μπορούσαν να έχουν ολοκληρωθεί διότι η κοινοπραξία δεν είχε υποβάλει εγκεκριμένες μελέτες και επομένως η ΟΣΕ Α.Ε. σωστά δεν της χορηγούσε τις απαραίτητες άδειες εργασιών. «Η αδυναμία του ΟΣΕ να χορηγήσει τις άδειες χρησιμοποιήθηκε από τους κατηγορούμενους υπαλλήλους της ΕΡΓΟΣΕ ως πρόσχημα για τη χορήγηση παράτασης», παρατηρεί η κ. Παπανδρέου.

Στις 19 Μαΐου 2019 υπεγράφη συμπληρωματική σύμβαση ανάμεσα στην ΕΡΓΟΣΕ και την κοινοπραξία με το αιτιολογικό ότι για να είναι το έργο λειτουργικό και ασφαλές έπρεπε να εκτελεστούν συμπληρωματικές εργασίες που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν κατά τον χρόνο δημοπράτησης του έργου.

Ανάμεσα στα ζητήματα που επικαλέστηκαν τα στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ σε αιτιολογική έκθεσή τους ήταν η αδυναμία διασύνδεσης του καινούργιου εξοπλισμού με τον υφιστάμενο καθώς και η μη συμβατότητα μεταξύ των αναλογικών και ψηφιακών πρωτοκόλλων μετάδοσης δεδομένων.

Στο σχέδιο κατηγορητηρίου ωστόσο, οι Ευρωπαίοι εντεταλμένοι εισαγγελείς επισημαίνουν ότι όσα επικαλέστηκαν τα στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ είχαν ήδη προβλεφθεί και συμπεριληφθεί στην κύρια σύμβαση καθώς και ότι οποιαδήποτε μεταβολή ή προσθήκη «αποτελούσε ευθύνη της αναδόχου κοινοπραξίας χωρίς επιπρόσθετη αμοιβή».

Υπάλληλος με τριώροφο στην Κηφισιά

Ανάμεσα σε όσα τον Μάιο του 2022 επεσήμανε ο ανώνυμος πληροφοριοδότης στους Ευρωπαίους εντεταλμένους εισαγγελείς ήταν και η ανάγκη να ερευνηθεί η οικονομική κατάσταση αυτών που διαχειρίστηκαν τη σύμβαση 717. «Ο … με μισθό 1.600 ευρώ και χωρίς άλλη εργασία πέραν της ΕΡΓΟΣΕ διαθέτει τριώροφο σπίτι στην Κηφισιά, δύο σκάφη, εξοχικό. Ο … διαθέτει οκταώροφο στον Πειραιά, αγόρασε σπίτι στο Π. Ψυχικό και σκάφος…». Οι 26 ύποπτοι, εκ των οποίων 17 στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ και οι υπόλοιποι υπάλληλοι της κοινοπραξίας, έχουν κληθεί να παράσχουν έγγραφες εξηγήσεις στους Ευρωπαίους εισαγγελείς την 1η Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο της εν εξελίξει προκαταρκτικής εξέτασης. Εκτιμάται πάντως ότι αρκετοί απ’ αυτούς θα ζητήσουν νέα διορία.

ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ / Γιάννης Σουλιώτης