Σύμφωνα με έρευνες, οι έφηβοι που εμπλέκονται σε βίαιες πράξεις συχνά έχουν χαμηλή υποστήριξη από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία, παραμελούνται κατά την παιδική ηλικία και αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα, όπως χρήση ουσιών. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν, ωστόσο, κι άλλοι παράγοντες, όπως το σχολείο, η οικογένεια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.α.
Μελέτες δείχνουν ότι το 26% των παιδιών ξεκινούν την παραβατική συμπεριφορά, στην ηλικία των 8 με 14 χρονών.
Σύμφωνα με τον κ. Βασίλη Βαμβακά, Καθηγητή Κοινωνιολογίας Α.Π.Θ., τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση της παραβατικότητας των ανηλίκων, όχι τόσο σε επίπεδο κλοπών και ληστειών αλλά σωματικών βλαβών, ιδιαίτερα από το 2023 και μετά, ενώ αυτή η βίαιη συμπεριφορά τείνει να πάρει οργανωμένα χαρακτηριστικά.
Ακόμη, τόνισε ο κ. Βαμβακάς, υπάρχει και μία μείωση της ηλικίας των εμπλεκομένων σε αυτά τα περιστατικά, με τη συμμετοχή και κορισιών, κάτι το οποίο ήταν σχετικά άγνωστο στο παρελθόν, ενώ η εξήγηση και η ερμηνεία του φαινομένου είναι πάρα πολύ σύνθετη, γιατί ακριβώς πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο.
Ωστόσο, η βία δεν αφορά την πλειονότητα των ανηλίκων αλλά ένα μικρό ποσοστό, το οποίο δεν είναι μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο μέσο όρο στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
“Αυτό που έχει αλλάξει σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως η ορατότητα του φαινομένου. Βλέπουμε το φαινόμενο είτε λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είτε λόγω του ότι αυτό εκτυλίσσεται και στους δημόσιους χώρους της πόλης, σε πλατείες, στην αγορά, κάτι που δεν το βλέπαμε στο παρελθόν. Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, δηλαδή ότι δεν βλέπουμε μόνο τους συνήθεις υπόπτους να προβαίνουν σε τέτοιες δραστηριότητες, αλλά το φαινόμενο φαίνεται είναι πιο διαταξικό“, ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Βαμβακάς, προσθέτοντας ότι: “Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το διαδίκτυο δηλαδή, έχει φέρει μια αποσύνδεση της ελληνικής οικογένειας, έχει δημιουργήσει ένα χάσμα μεταξύ των ανηλίκων και των ενηλίκων. Η επανασύνδεση μέσω της τεχνολογίας είναι το μεγάλο στοίχημα”.
Σε ό,τι αφορά την συσχέτιση του bullying με την εκδήλωση βίας από ανηλίκους, ο κ. Βαμβακάς είπε ότι και στο παρελθόν υπήρχαν τέτοιες μορφές εκφοβισμού, αλλά τώρα το ζήτημα αποκτά μία μεγάλη κλίμακα δημοσιότητας, λόγω της δημοσιοποίησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τέλος, όπως επισήμανε ο καθηγητής του ΑΠΘ, “Αν δεν κάνουμε γρήγορα συντονισμένες κινήσεις σε διάφορες κατευθύνσεις στο σχολείο, έτσι ώστε οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με τους γονείς να μπορούν να επιληφθούν έγκαιρα των προβλημάτων που συμβαίνουν με τον εκφοβισμό και με τη βία, τότε πραγματικά το φαινόμενο μπορεί να ξεφύγει σε κλίμακα και δεν θα έχει εύκολα επιστροφή.”
Σε μία προσπάθεια αντιμετώπισης ενός φαινομένου που έχει εξελιχθεί σε μάστιγα, η πολιτεία αναλαμβάνει σχέδιο δράσης.
Προς την σωστή κατεύθυνση κινούνται τα μέτρα που έχει θεσμοθετήσει η Πολιτεία, σχολίασε ο κ. Αλέξανδρος Κόπτσης, Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, αναφέροντας συγκεκριμένα τον σύμβουλο Σχολικής ζωής, τα νέα προγράμματα σπουδών και τα εργαστήρια δεξιοτήτων που εμπεριέχουν τέτοιες θεματικές, ώστε και μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα να δημιουργηθεί η κουλτούρα πρόληψης και αντιμετώπισης της σχολικής βίας, την πλατφόρμα στην οποία πολλοί γονείς και μαθητές ακόμη εισέρχονται και καταθέτουν τα περιστατικά βίας κ.α.
“Όταν η παρέμβαση όμως γίνεται μόνο στο σχολείο και όχι στα άλλα περιβάλλοντα, η αποτελεσματικότητα όλων των μέτρων θα είναι πολύ περιορισμένη.”
Σύμφωνα με τον κ. Ιωσήφ Κουράκη, Παιδοψυχολόγο-Νευροψυχολόγο, Διδάκτορα Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, “πάρα πολλές από τις πανεπιστημιακές έρευνες δείχνουν τα τελευταία έτη ότι τα παιδιά ασκούν βία σε συνομηλίκους τους, ακόμη και από την παιδική ηλικία. Κάνουμε focus στο σχολείο, αλλά το πρόβλημα δεν είναι στο σχολείο. Το σχολείο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Το πρόβλημα εκδηλώνεται στο σχολείο.”
Σημαντικός είναι ο ρόλος των ψυχολόγων οι οποίοι, όπως είπε ο κ. Κουράκης”, οι ψυχολόγοι πρέπει να μπουν σε όλα τα σχολεία σε συστηματική βάση και όχι να καλούνται να πηγαίνουν σαν πυροσβέστες, να είναι παρόντες μέσα στα σχολεία, να αποτελούν λειτουργικό κύτταρο της σχολικής δομής και της σχολικής ζωής.”
Η κα Μαριάνθη Σπουργίτη, Ψυχολόγος Κέντρου Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης-Συντονίστρια Ομάδων Γονέων Δήμου Θεσσαλονίκης, μεταφέρει βάσει της δικής της εμπειρίας και από την επαφή της με γονείς μικρών παιδιών, ότι πολλές φορές έχουν πλήρη άγνοια και δεν γνωρίζουν πώς να χειριστούν κάποια πράγματα, ενώ υπάρχει και μία παρανόηση σχετικά με το τι είναι τελικά η βία.
Η κα Αφροδίτη Νέστορα, δικηγόρος, αναφέρθηκε στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας των Ανηλίκων, λέγοντας αντιμετωπίζει επί της ουσίας έξι μορφές βίας, όπως είναι η ενδοσχολική, η ενδοοικογενειακή, η ρατσιστική και η εξτρεμιστική.
Αυτό που πρόσφατα έχει ληφθεί ως πρωτοβουλία από τον δικηγορικό σύλλογο Θεσσαλονίκης, είναι ένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα σε οικογένειες που έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας, συνεπώς και σε ανήλικα παιδιά, να έχουν νομικό παραστάτη κάποιον από το μητρώο δικηγόρων.
