Γυναίκες στην Επιστήμη: Ο αγώνας για πλήρη και ισότιμη πρόσβαση

Η επιστήμη και η ισότητα των φύλων είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των διεθνώς συμφωνημένων αναπτυξιακών στόχων, συμπεριλαμβανομένης της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, όπως αναφέρει ο ΟΗΕ λίγες ημέρες πριν από την Παγκόσμια Ημέρα για τις Γυναίκες και τα Κορίτσια στην Επιστήμη που τιμάται στις 11 Φεβρουαρίου. Τις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια κοινότητα έχει καταβάλει πολλές προσπάθειες για να εμπνεύσει και να εμπλέξει γυναίκες και κορίτσια στην επιστήμη. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι εξακολουθούν να αποκλείονται από την πλήρη συμμετοχή στην επιστήμη.

Η Ράνια Κολτσίδα είναι γιατρός, πνευμονολόγος στο «Σωτηρία», υπεύθυνη του τμήματος πνευμονικής αποκατάστασης με ιδιαίτερο κλινικό και επιστημονικό ενδιαφέρον στα χρόνια αποφρακτικά νοσήματα του πνεύμονα, το άσθμα και τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Ως γυναίκα ταγμένη στην επιστήμη, μάχιμη στο πεδίο και ερευνητικά, σκιαγραφεί μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ την κατάσταση που επικρατεί στον κλάδο της σε σχέση με τις γυναίκες.

«Τα δυο τελευταία χρόνια λόγω Covid το κλινικό έργο είναι πολύ απαιτητικό. Πολλές εφημερίες με δύσκολες συνθήκες εργασίας. Ασχολούμαι κυρίως με τους Covid ασθενείς και συμμετέχω στο post covid ιατρείο σε συνεργασία με την Γ’ Πανεπιστημιακή παθολογική κλινική. Παράλληλα, διατηρώ και επιστημονικό ενδιαφέρον και συμμετέχω σε επιστημονικές και κλινικές μελέτες σε συνεργασία με το Ωνάσειο σχετικά με τις καρδιολογικές επιπτώσεις του long covid syndrome, αλλά και με το Πανεπιστήμιο του Maastricht και την European Lung Foundation που έχει σκοπό το follow up post covid ασθενών, την αντιμετώπιση των επιπλοκών και τη μελέτη μοριακών και ανοσολογικών μηχανισμών που συμμετέχουν στο long covid syndrome», εξηγεί η κ. Κολτσίδα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η απόφαση της να ταχθεί στην επιστήμη σε νεαρή ηλικία δεν την δυσκόλεψε.

«Από μαθήτρια, από πολύ νωρίς είχα επιλέξει την ιατρική και ήξερα πως ο στόχος ήταν πολύ δύσκολος και απαιτητικός. Νομίζω η θέληση ήταν το μυστικό της επιτυχίας, ακόμα περισσότερο και από το διάβασμα», λέει η κ. Κολτσίδα και θυμάται ότι ήταν στην ιατρική σχολή υπήρχαν περίπου ίσες γυναίκες και άντρες σε αριθμό, δεν θυμάται να υπήρχαν διακρίσεις και παράλληλα δεν αισθάνθηκε ποτέ ότι δεν είχε τις ίδιες ευκαιρίες με τους συμφοιτητές της.

Το πιο δύσκολο κομμάτι που είχε να αντιμετωπίσει ήταν στην συνέχεια όταν έπρεπε να συνδυάσει την μητρότητα και την περίοδο της ειδικότητας. Αυτό άλλωστε αποτελεί και μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις γυναίκες επιστήμονες: δηλαδή το να αφοσιωθούν στην επιστήμη τους και παράλληλα να αναπτύξουν μια προσωπική και οικογενειακή ζωή όπως την ονειρεύονται.

«Θυμάμαι ήμουν έγκυος στο γιο μου και έκανα ειδικότητα και έγραφα και τη διδακτορική μου διατριβή. Μετά το δεύτερο παιδί μου έδινα εξετάσεις για ειδικότητα και αυτό είναι από τα δυσκολότερα πράγματα που έχω κάνει. Τώρα τελειώνω ένα μεταπτυχιακό της ιατρικής Αθηνών, ασκώ πλήρως κλινικό και επιστημονικό έργο και μεγαλώνω και δύο παιδιά», λέει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και προσθέτει: «Μισθολογικά στο ΕΣΥ δεν διαφέρουν οι μισθοί. Ίσως στον ιδιωτικό τομέα να ισχύει κάτι τέτοιο. Οι σχέσεις με τους άντρες συναδέλφους είναι ομαλές. Νομίζω μας αντιμετωπίζουν ισότιμα και οι ευκαιρίες δύναται να είναι ίδιες. Δεν έχω νιώσει αδικημένη ως επιστήμονας επειδή είμαι γυναίκα. Απλά λόγω μητρότητας και οικογένειας δεν μπορώ να είμαι το ίδιο ανταγωνιστική. Πρέπει να μοιράσω το χρόνο μου και να φροντίσω την ανατροφή των παιδιών μου. Τα παιδιά μου είναι άλλωστε όλη μου η ζωή. Δεν θα τα άλλαζα με την πιο φανταστική επιστημονική καριέρα. Μητρότητα και επιστήμη συμβιβάζονται πολύ δύσκολα, με πολύ προσπάθεια, πολύ κόπο και πολλά ξενύχτια».

Η κ. Κολτσίδα αναφέρει πάντως στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι υπάρχουν επιτυχημένες γυναίκες στην επιστήμη σήμερα που έχουν κάνει λαμπρή οικογένεια. Αυτό το παράδειγμα προσπαθεί να ακολουθήσει και η ίδια εμβαθύνοντας τη γνώση και την κατάρτισή της. Και εδώ συναντά ακριβώς τα ίδια εμπόδια: «Η μετεκπαίδευση είναι πολύ δύσκολη στο εξωτερικό όταν έχεις οικογένεια, είναι ωστόσο απαραίτητη για την επαγγελματική εξέλιξη που απαιτεί θυσίες».

Προκειμένου να επιτευχθεί πλήρης και ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχή στην επιστήμη για τις γυναίκες και τα κορίτσια, και για περαιτέρω επίτευξη της ισότητας των φύλων και της ενδυνάμωσης των γυναικών και των κοριτσιών, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κήρυξε την 11η Φεβρουαρίου ως την Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη το 2015.

Ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων έχει διατηρηθεί όλα αυτά τα χρόνια σε όλα τα επίπεδα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Παρόλο που οι γυναίκες έχουν σημειώσει τεράστια πρόοδο προς την αύξηση της συμμετοχής τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε αυτούς τους τομείς.

Η ισότητα των φύλων ήταν πάντα ένα βασικό ζήτημα για τα Ηνωμένα Έθνη. Η ισότητα των φύλων και η ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών θα συμβάλουν καθοριστικά όχι μόνο στην οικονομική ανάπτυξη του κόσμου, αλλά και στην πρόοδο σε όλους τους στόχους και τους στόχους της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Στις 14 Μαρτίου 2011, η Επιτροπή για το Καθεστώς των Γυναικών ενέκρινε έκθεση στην πεντηκοστή πέμπτη σύνοδό της, με συμφωνημένα συμπεράσματα σχετικά με την πρόσβαση και τη συμμετοχή γυναικών και κοριτσιών στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επιστήμη και την τεχνολογία, καθώς και για την προώθηση της ίσης πρόσβασης των γυναικών για πλήρη απασχόληση και αξιοπρεπή εργασία. Στις 20 Δεκεμβρίου 2013, η Γενική Συνέλευση ενέκρινε ψήφισμα για την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία για την ανάπτυξη, στο οποίο αναγνώρισε ότι η πλήρης και ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχή στην επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία για τις γυναίκες και τα κορίτσια όλων των ηλικιών είναι επιτακτική ανάγκη για την επίτευξη του φύλου την ισότητα και την ενδυνάμωση γυναικών και κοριτσιών.

Φαίη Δουλγκέρη