Η Ρωσία και ο κόσμος αποχαιρετούν τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, όπως μεταδίδουν το πρακτορείο Reuters και το Γαλλικό Πρακτορείο (AFP).

«Ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ πέθανε σήμερα το απόγευμα ύστερα από μακρά, σοβαρή ασθένεια», ανέφερε η λιτή ανακοίνωση που εξέδωσε το νοσοκομείο της Μόσχας στο οποίο νοσηλευόταν.

Με τις μεταρρυθμίσεις του, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ συνέβαλε στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Russian state media announce the death of Mikhail Gorbachev. pic.twitter.com/un4to4hLp8

— Benjamin Pittet (@COUPSURE) August 30, 2022

Όταν οι διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας σάρωσαν το 1989 την κομμουνιστική Ανατολική Ευρώπη, ο Γκορμπατσόφ απέφυγε να καταφύγει στη βία – σε αντίθεση με προκατόχους του που είχαν στείλει τανκς για να καταστείλουν εξεγέρσεις στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968.

Όμως οι διαδηλώσεις τροφοδότησαν φιλοδοξίες για αυτονομία στις 15 δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία διαλύθηκε μέσα σε διάστημα δύο ετών με χαοτικό τρόπο. Ο Γκορμπατσόφ πάλεψε μάταια για να αποτρέψει την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Όταν έγινε γενικός γραμματέας του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος το 1985, σε ηλικία μόλις 54 ετών, είχε βάλει στόχο να εισάγει περιορισμένες πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες, αλλά οι μεταρρυθμίσεις τους ξέφυγαν από τον έλεγχο.

Η πολιτική της «γκλάσνοστ», για τον ανοικτό διάλογο με σκοπό την επίλυση προβλημάτων, επέτρεψε την μέχρι τότε αδιανόητη κριτική στο κόμμα και στο κράτος, ενώ ενθάρρυνε τους εθνικιστές που άρχισαν να πιέζουν για ανεξαρτησία στις δημοκρατίες της Βαλτικής (Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία) και αλλού.

Υπέρμαχος της προσέγγισης με τη Δύση, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης το 1990.

Πολλοί Ρώσοι δεν συγχώρησαν ποτέ τον Γκορμπατσόφ για την αναταραχή που προκάλεσαν οι μεταρρυθμίσεις του, θεωρώντας πως η επακόλουθη υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου ήταν ένα «πολύ υψηλό τίμημα» που κλήθηκαν να πληρώσουν για τον «εκδημοκρατισμό».

Ο οικονομολόγος Ρουσλάν Γκρίνμπεργκ, ο οποίος επισκέφθηκε στις 30 Ιουνίου τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στο νοσοκομείο είχε δηλώσει πρόσφατα στο ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο 

Υπήρξε προσωπικότητα που επηρέασε όσοι λίγοι την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και ένας από τους πιο επιδραστικούς πολιτικούς του 20ου αιώνα, Ήταν ο όγδοος και τελευταίος ηγέτης της ΕΣΣΔ και επικεφαλής του κομμουνιστικού κόμματος της χώρας από το 1985 ως το 1991.

Σημαντικός, αλλά και αμφιλεγόμενος, σφράγισε με την πολιτική του το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού και αναδιάρθρωσης της σοβιετικής οικονομίας.

Το πρόγραμμα της περεστρόικα – γκλάσνοστ, ωστόσο, απέτυχε και, έπειτα από μια σειρά κομβικών γεγονότων και μία απόπειρα πραξικοπήματος το 1991, επήλθε η οριστική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, στα τέλη του ίδιου έτους.

Ακολουθούν ορισμένες από τις πιο αξιοσημείωτες δηλώσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ «Μια μέρα πιαστήκαμε από το χέρι και πήγαμε να περπατήσουμε το απόγευμα. Και συνεχίσαμε να περπατάμε έτσι όλη μας τη ζωή». Για τη σύζυγό του Ραΐσα, συνέντευξή του στο αμερικανικό περιοδικό Vogue, 2013.

«Αυτό είναι άλλο ένα χτύπημα της καμπάνας, μια νέα τρομερή προειδοποίηση ότι στην πυρηνική εποχή χρειάζεται νέα πολιτική σκέψη και απαιτούνται νέες πολιτικές». Πρώτη δημόσιες δηλώσεις για το δυστύχημα στον πυρηνικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στο Τσερνόμπιλ (Ουκρανία), 14η Μαΐου 1986, στη σοβιετική τηλεόραση.

«Κάποια στιγμή, η χώρα άρχισε να χάνει την ορμή της, οι δυσκολίες και τα ανεπίλυτα προβλήματα άρχισαν να συσσωρεύονται, εμφανίστηκαν στοιχεία βαλτώματος και άλλα φαινόμενα ξένα στον σοσιαλισμό. Κι αυτό έπληξε σκληρά την οικονομική, την κοινωνική, την πολιτισμική και την πνευματική ζωή».

«Ανάγκη για αλλαγή υπήρχε για πολύ καιρό, στην οικονομία και σε άλλα πεδία, αλλά δεν εφαρμόστηκε στην πολιτική και πρακτική δουλειά του κόμματος και του κράτους». Ομιλία στην Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, Ιανουάριος 1987.

«Για τους πάντες, και πάνω απ’ όλα για τις δυο μεγάλες δυνάμεις μας, η συμφωνία το κείμενο της οποίας είναι πάνω στο τραπέζι προσφέρει, επιτέλους, τη μεγάλη ευκαιρία να πάρουμε τον δρόμο που οδηγεί μακριά από την απειλή της καταστροφής. Είναι καθήκον μας να αξιοποιήσουμε πλήρως αυτή την ευκαιρία και να προχωρήσουμε μαζί προς έναν κόσμο απαλλαγμένο από τα πυρηνικά όπλα, που θα είναι καλύτερος για τα παιδιά και για τα εγγόνια μας και τα δικά τους παιδιά και τα δικά τους εγγόνια (…) προς την υπόσχεση της πλήρωσης και της πιο ευτυχισμένης ζωής, χωρίς φόβο, και χωρίς την παράλογη κατασπατάληση πόρων για όπλα καταστροφής». Στην τελετή υπογραφής της INF (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty) με τον αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν, 8η Δεκεμβρίου 1987, στην Ουάσινγκτον.

«Είχαμε μισό εκατομμύριο άνδρες εκεί, οπλισμένους μέχρι τα δόντια. Τη μεγαλύτερη συγκέντρωση όπλων, καλά εκπαιδευμένων στρατιωτών, αρμάτων μάχης, πυρηνικών όπλων. Αν δίναμε τέτοια διαταγή, θα ήταν λάθος, θα οδηγούσε σε καταστροφή, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο». Για την απόφασή του να μη διατάξει τον σοβιετικό στρατό να εμποδίσει την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, συνέντευξη στο καναδικό τηλεοπτικό δίκτυο CBC, 2009.

«Πρώτα απ’ όλα, είμαι βαθιά συγκινημένος, ως άνθρωπος, για την απόφαση αυτή, δεν θα θα το κρύψω. Αλλά αποδέχομαι το βραβείο (…) όχι προσωπικά, αλλά ως αναγνώριση της μεγάλης αξίας και της τεράστιας σημασίας της σημαντικής αποστολής που ονομάζουμε περεστρόικα για τη μοίρα όλου του κόσμου». Δηλώσεις σε ξένους δημοσιογράφους αφού του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ ειρήνης, 15η Οκτωβρίου 1990.

«Η μοίρα το θέλησε πως όταν έγινα αρχηγός του κράτους, ήταν ήδη πασιφανές πως κάτι πήγαινε στραβά σε αυτή τη χώρα. Είχαμε αφθονία στα πάντα: γη, πετρέλαιο, αέριο και άλλους φυσικούς πόρους, κι ο θεός μας προίκισε με ευφυΐα και ταλέντο — και παρ’ όλ’ αυτά ζούσαμε πολύ χειρότερα από τον κόσμο σε άλλες βιομηχανικές χώρες και το χάσμα διαρκώς μεγάλωνε.

» Ο λόγος ήταν προφανής ήδη για καιρό: η κοινωνία μας ήταν πιασμένη στην αρπάγη του γραφειοκρατικού συστήματος. Καταδικασμένη να υπηρετεί την ιδεολογία και να κουβαλάει το βαρύ φορτίο της κούρσας των εξοπλισμών, πιεζόταν αφόρητα. Όλες οι προσπάθειες να εφαρμοστούν μεταρρυθμίσεις με μισή καρδιά, κι έγιναν πολλές, απέτυχαν η μια μετά την άλλη. Η χώρα έχανε κάθε ελπίδα. Δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε να ζούμε έτσι. Έπρεπε να αλλάξουμε τα πάντα ριζικά. Για αυτόν τον λόγο, ποτέ δεν μετάνιωσα που δεν χρησιμοποίησα τη θέση μου του Γενικού Γραμματέα απλά για να ‘βασιλέψω’ για μερικά χρόνια.

» Εγκαταλείπω το αξίωμά μου με ανησυχία — αλλά και με ελπίδα, με πίστη σε εσάς, στη σοφία σας και στην πνευματική σας δύναμη. Είμαστε οι κληρονόμοι ενός σπουδαίου πολιτισμού, και η αναζωογόνηση και η μεταμόρφωση μας για να αποκτήσουμε σύγχρονη και αξιοπρεπή ζωή εξαρτάται από όλους και τον καθένα μας». Τελευταία ομιλία με την ιδιότητα του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, 25η Δεκεμβρίου 1991.

«Όσον αφορά τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία που άρχισε την 24η Φεβρουαρίου, υπογραμμίζουμε την ανάγκη να σταματήσουν το ταχύτερο οι εχθροπραξίες και να αρχίσουν άμεσα ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Δεν υπάρχει τίποτε πολυτιμότερο στον κόσμο από τις ανθρώπινες ζωές». Ανακοίνωση του Ιδρύματος Γκορμπατσόφ, 26η Φεβρουαρίου 2022.

«Άλλαξε τον ρου της ιστορίας» (ΓΓ του ΟΗΕ)

Ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών εξέφρασε τη «βαθιά θλίψη» του για τον θάνατο του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, αποτίνοντας φόρο τιμής στον «απαράμιλλο ηγέτη» που «άλλαξε τον ρου της ιστορίας». «Έκανε περισσότερα από οποιονδήποτε για να έρθει με ειρηνικό τρόπο το τέλος του ψυχρού πολέμου», σημείωσε ο Αντόνιο Γκουτέρες σε δελτίο Τύπου που δημοσιοποιήθηκε από τις υπηρεσίες του, κρίνοντας πως «ο κόσμος έχασε έναν τεράστιο παγκόσμιο ηγέτη, δεσμευμένο στην πολυμερή συνεργασία, ακούραστο υπερασπιστή της ειρήνης».

Οταν διαφήμιζε Pizza Hut, Luis Vuitton και… «σερβιέτες»

Οταν τη δεκαετία του ’90 ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποφάσιζε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης να δοκιμάσει… την τύχη του στον χώρο της διαφήμισης, οι πολιτικοί αντίπαλοί του είπαν: «Σε λίγο θα διαφημίζει και σερβιέτες». Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο ηγέτης που διέλυσε τη Σοβιετική Ενωση, υπεραμύνθηκε της απόφασής του να συμμετάσχει, αρχικά, στο διαφημιστικό της αλυσίδας εστιατορίων Pizza Hut (φωτογραφία, επάνω), λέγοντας ότι η πίτσα «δεν είναι μόνο τροφή, είναι κοινωνικοποίηση. Αν δεν έβλεπα ότι ωφελεί τους ανθρώπους, δεν θα είχα συμμετάσχει».

Παχυλή χρηματική αμοιβή Πίσω από αυτά τα λόγια υπήρχε παχυλή χρηματική αμοιβή, το ύψος της οποίας ποτέ δεν αποκαλύφθηκε, αλλά το Foreign Policy εκτιμά ότι πρόκειται για τουλάχιστον επταψήφιο σε σημερινά δολάρια, ενώ ο προϋπολογισμός για την κινηματογράφηση γενικά ανήλθε σε «λίγα εκατομμύρια δολάρια».

Οι επιθέσεις που έγιναν γι’ αυτήν τη δραστηριότητα του πρώην ηγέτη του σοβιετικού κράτους, τον ανάγκασαν να απαντήσει και να πει ότι «βρίσκομαι στη διαδικασία δημιουργίας μιας βιβλιοθήκης και ενός αρχείου της περεστρόικα και το έργο αυτό απαιτεί μεγάλα χρηματικά ποσά».

Και να προσθέσει ότι με τα χρήματα αυτά θα χρηματοδοτούσε το Ιδρυμα Γκορμπατσόφ.

Η αρχή είχε γίνει και το 2007 πήρε μέρος και στη διαφημιστική καμπάνια του οίκου μόδας Luis Vuitton.

«Η πίτσα ενώνει» Στη διαφήμιση της Pizza Hut, διάρκειας 1 λεπτού και 10 δευτερολέπτων, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ συμμετείχε με την 10χρονη, τότε, εγγονή του Αναστασία, η οποία έτρωγε ένα κομμάτι πίτσα στη πιτσαρία. Ακριβώς δίπλα τους βρισκόταν μία οικογένεια, η οποία αναγνώρισε αμέσως τον Γκορμπατσόφ.

«Εξαιτίας του βρισκόμαστε στο χείλος της οικονομικής καταστροφής», είπε ο μεσήλικας πατέρας, που δεν ήταν ικανοποιημένος με το άνοιγμα των αγορών.

«Εξαιτίας του έχουμε ελευθερία», ήταν η απάντηση του γιου του. Στο ίδιος μήκος κύματος και η μητέρα του. «Εξαιτίας του είμαστε ελεύθεροι να φάμε την πίτσα μας», κατέληξε η μητέρα και η συζήτηση κάπου εκεί έκλεισε. Το μήνυμα της διαφήμισης ήταν ότι «η πίτσα ενώνει».

Αν και έχουν περάσει πολλά χρόνια, λίγα έχουν γίνει γνωστά για το πώς ο πρώην πρόεδρος της Σοβιετικής Ενωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, πρωταγωνίστησε στη διαφήμιση της Pizza Hut.

«Μια ιδέα που θα ταξίδευε σε όλες τις ηπείρους» Η Pizza Hut βρήκε το πρόσωπο που θα μετέφερε «μια ιδέα που θα ταξίδευε σε όλες τις ηπείρους» ανέφεραν πηγές που συμμετείχαν στο διαφημιστικό, τις οποίες επικαλείται το περιοδικό Foreign Policy.

Η εταιρεία, η οποία επέκτεινε τότε το δίκτυό της στη Ρωσία, επέλεξε να αγνοήσει τη χαμηλή δημοτικότητα του σοβιετικού ηγέτη στη Ρωσία. Ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ φέρεται να ήταν διστακτικός να συμμετάσχει στο εγχείρημα.

Σύμφωνα με το περιοδικό Foreign Policy, η σύζυγός του έπαιξε ρόλο στον δισταγμό του, καθώς ανησυχούσε ότι η συμμετοχή στην προώθηση αλυσίδας εστιατορίων από τη Δύση, θα έβλαπτε περαιτέρω την εικόνα του Γκορμπατσόφ.

Τελικά, ο πρώην πρόεδρος της Σοβιετικής Ενωσης συμφώνησε, αν και όχι χωρίς όρους, σύμφωνα με το περιοδικό. Είχε τον τελευταίο λόγο στο σενάριο της διαφήμισης και δεν θα έτρωγε ο ίδιος πίτσα, ισχυριζόμενος ότι θα ήταν ακατάλληλο ως πρώην ηγέτης.

Η Pizza Hut απογοητεύτηκε από αυτή την απόφαση, αλλά κατόρθωσε να κάνει έναν συμβιβασμό. Η εγγονή του, η Αναστάσια Βιργκανσκάγια, έφαγε πίτσα στο διαφημιστικό.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της διαφημιστικής εταιρείας BBDO Τεντ Σάιν, ο Γκορμπατσόφ δεν απέρριψε την προσφορά να δοκιμάσει πίτσα πίσω από τις κάμερες.

Οι βαλίτσες της Luis Vuitton Το 2007 ο Γκορμπατσόφ φωτογραφήθηκε στο εσωτερικό πολυτελούς λιμουζίνας, σκεφτικός και προβληματισμένος.

Το μήνυμα της φωτογραφίας ήταν: ο μεγάλος πολιτικός χρησιμοποιούσε βαλίτσες Luis Vuitton για τα ταξίδια του, που καθόριζαν το μέλλον του κόσμου. Μέσα στη βαλίτσα φαίνεται ένα περιοδικό.

Ο τίτλος στο εξώφυλλο του περιοδικού που ξεπροβάλλει από την ανοιχτή βαλίτσα γράφει στα ρωσικά: «Η δολοφονία του Λιτβινιένκο: Ηθελαν να παραδώσουν τον ύποπτο για 7 χιλιάδες δολάρια».

Αναφερόταν στην υπόθεση του μυστικού πράκτορα Αλεξάντερ Λιτβινιένκο, που είχε διαφύγει στο Λονδίνο, ύστερα από αποκαλύψεις που ενέπλεκαν τον Βλάντιμιρ Πούτιν.

Ο Λιτβινιένκο δηλητηριάστηκε με ραδιενεργή ουσία και κατηγόρησε τον Πούτιν ότι κρυβόταν πίσω από τη δολοφονία του, λίγες ημέρες προτού καταλήξει. Οταν κυκλοφόρησε η διαφήμιση ήταν προφανές ότι το περιοδικό δεν επιλέχθηκε τυχαία.

Μπορούσε να κάνει δηλώσεις Παρ’ όλα αυτά, οι επίσημες δηλώσεις των εκπροσώπων της εταιρείας διαβεβαίωναν ότι οι τίτλοι δεν είχαν καμία σχέση με τη διαφήμιση.

«Αν θέλαμε να περάσουμε κάποιο μήνυμα, δεν θα βάζαμε το περιοδικό ανάποδα και τόσο μικρό ώστε να χρειάζεσαι μεγεθυντικό φακό για να δεις τα γράμματα».

Υποστήριξαν ότι μοναδική τους έγνοια ήταν να φανεί ρεαλιστική η φωτογραφία και η υπόθεση Λιτβινιένκο βρισκόταν στο εξώφυλλο κάθε ενημερωτικού εντύπου.

Ο Γκορμπατσόφ είχε βάλει το χεράκι του; Δεν έχει και πολύ σημασία. Αλλωστε αν ήθελε να διαμαρτυρηθεί για τη δολοφονία ενός πράκτορα μπορούσε να κάνει δηλώσεις και όχι διαφημίσεις.

ΑΠΕ Δ.Π.