Καταγγελία: Ομοφοβικό περιστατικό σε ΙΕΚ λόγω ταυτότητας φύλου

Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (Σ.Υ.Δ.), μη κυβερνητική οργάνωση εθελοντικού χαρακτήρα για την προαγωγή των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρανς, φυλοδιαφορετικών, και γενικότερα ΛΟΑΤΚΙ προσώπων, με το παρόν καταγγέλλει με ισχυρό τρόπο, δημόσια, τη ρατσιστική αποτρόπαια συμπεριφορά εκπαιδευτικών, καθώς και του υποδιευθυντή, στη βάση της ταυτότητας φύλου τρανς γυναίκας, που ήθελε να φοιτήσει σε δημόσιο Ι.Ε.Κ. στο Αιγάλεω Αττικής.

Συγκεκριμένα σύμφωνα με την καταγγελία της τρανς γυναίκας και μέλους του ΣΥΔ:

«Την Παρασκευή, 30 Σεπτεμβρίου 2022 και ώρα 15.00μμ, πήγα σε δημόσιο ΙΕΚ στο Αιγάλεω, προκειμένου να ολοκληρώσω τη διαδικασία της αίτησης μεταγραφής μου.

Στη Γραμματεία του Ι.Ε.Κ., απευθύνθηκα σε μία κυρία η οποία -όπως η ίδια δήλωσε- ήταν Κοινωνιολόγος που τελούσε χρέη γραμματειακής υποστήριξης. Της εξήγησα ότι είμαι διεμφυλικό/τρανς πρόσωπο και ότι ασχέτως με το φύλο και το όνομα που καταγράφεται στα δημόσια έγγραφά μου, αυτοπροσδιορίζομαι ως θήλυ και της δήλωσα το επιθυμητό μου όνομα.

Στον ίδιο χώρο ήταν και ένας εκπαιδευτικός ο οποίος όταν με άκουσε, με κοίταξε περίεργα, ενώ κοιτώντας ταυτόχρονα και τα στοιχεία των εγγράφων μου, μού απάντησε χαρακτηριστικά: «Ότι γράφει η ταυτότητα σου, έτσι θα σε αποκαλούμε εμείς εδώ», ενώ παράλληλα καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησής μας, με αποκαλούσε στο αρσενικό γένος, φύλο και όνομα, ενώ αναφέρονταν στο πρόσωπο μου δυνατά, δημόσια μπροστά σε τρίτους ως «σπουδαστής».

Του επανέλαβα όσο πιο ευγενικά γινόταν, ότι είμαι τρανς γυναίκα και ότι θα έπρεπε να κάνει σεβαστή την ταυτότητα φύλου μου και να με αποκαλεί στο επιθυμητό μου όνομα και φύλο, αλλά ήταν ανένδοτος. Σε κάποια στιγμή ήρθε στο γραφείο της Γραμματείας ένας κύριος ο οποίος -σύμφωνα με δική του δήλωση-, είναι ο υποδιευθυντής του Ι.Ε.Κ.

Του ανέφερα όλο το περιστατικό ενώ ήμουν ήδη σε πολύ κακή ψυχολογική κατάσταση.

Με κοίταξε όλο ειρωνεία, ενώ η έκφραση του προσώπου του μόλις αναφέρθηκε ότι είμαι τρανς γυναίκα, έβγαζε κακία και μίσος. «Άκου να σου πω…», μου είπε επιτακτικά, «εμείς εδώ δεν θέλουμε τέτοια προβλήματα, αν σου αρέσει καλώς, αν δεν σου αρέσει φεύγεις», ενώ στη συνέχεια μου είπε χαρακτηριστικά: «και τώρα φύγε γιατί έχουμε και δουλειές, δεν θα ασχολούμαστε μαζί σου, υπάρχουν κι άλλα άτομα που περιμένουν στην ουρά…».

Έφυγα από το Ι.Ε.Κ. σε πάρα πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση, ενώ επικοινώνησα το περιστατικό με το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών στο οποίο είμαι και τακτικό μέλος, ενώ παράλληλα μίλησα και με ψυχολόγο προκειμένου να υποστηριχθώ ψυχολογικά, λόγω της κακοποίησης που υπέστην».

Θα πρέπει να σημειώσουμε πως η αναφορά, και μάλιστα η ηθελημένη και εν γνώσει αναφορά, στο λάθος γένος και όνομα, στιγματίζει, κακοποιεί τα τρανς πρόσωπα και αποτελεί απεχθή βία για λόγους ταυτότητας φύλου, καθώς αμφισβητεί την ταυτοτική υπόστασή τους, θέτει σε διακινδύνευση την προστασία της προσωπικότητάς τους καθώς αναπόσπαστο στοιχείο της προσωπικότητας των τρανς ανθρώπων αποτελεί η ταυτότητα φύλου τους, αποτελεί πολιτισμική και δομική βία που οδηγεί στη φυσική βία κατά των τρανς ανθρώπων, ενώ στρέφεται εναντίον μίας ομάδας ανθρώπων που υποφέρουν στο μέγιστο από τις διακρίσεις, τους αποκλεισμούς και τη βία.

Η τρανσφοβία, ο εκφοβισμός, οι προσβολές, η μη αποδοχή της ταυτότητας φύλου και οι διακρίσεις στο χώρο της εκπαίδευσης, όπως καταμαρτυρούν τα δεκάδες περιστατικά που καταγράφουμε και που κάποια από αυτά έρχονται στη δημοσιότητα, στη χώρα μας ολοένα και αυξάνονται.

Θυμίζουμε ρατσιστικό περιστατικό σε Γυμνάσιο στο Ίλιον Αττικής, λόγω έκφρασης φύλου, όπου καθηγητής έβγαλε από την τάξη φυλοδιαφορετικό παιδί που φοιτούσε στο συγκεκριμένο σχολείο, διότι φορούσε φούστα, ενώ το αποκαλέσει «Ντροπή της κοινωνίας». [1].

Σύμφωνα με τη νέα Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI), οι ΛΟΑΤΚΙ+ μαθήτριες και μαθητές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν «μισαλλόδοξες και μεροληπτικές συμπεριφορές στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων των δασκάλων». [2]

Το ΣΥΔ, έχει καταγράψει πολλές καταγγελίες και μαρτυρίες τρανς και φυλοδιαφορετικών προσώπων που αναφέρουν περιστατικά διακρίσεων, εκφοβισμού, απομόνωσης, ακόμη και ρατσιστικής βίας στον χώρο της εκπαίδευσης.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση που είχε καταγραφεί το 2012, τρανς μαθήτριας που δεχόταν βία στον χώρο του σχολείου, έως σημείου που κινδύνευσε να την κάψουν ζωντανή, καθώς και δύο περιστατικά τρανς γυναικών που ο διευθυντής σχολείου δεν ήθελε να τις εγγράψει σε νυκτερινό λύκειο.

Μάλιστα στην περίπτωση της τρανς μαθήτριας μετά από σχετική προσφυγή που είχε κάνει το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών στον Συνήγορο του Πολίτη, στο πόρισμά του ανέφερε ότι η διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει να συμμορφωθεί για την αποκατάσταση ενός κλίματος ομαλότητας στο σχολείο και να κάνει τις ακόλουθες ενέργειες: α) τη χρήση του ονόματος που η ίδια επιθυμεί στις σχέσεις της με τους συμμαθητές της και τους εκπαιδευτικούς, β) τις γυναικείες ενδυματολογικές της προτιμήσεις, εφόσον δεν ξεπερνούν τα όρια ευπρέπειας που ισχύουν για τις υπόλοιπες μαθήτριες και γ) τη χρήση της γυναικείας τουαλέτας.

Επ’ αυτών θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν:

1.. Σύσταση CM/Rec(2010)5 της Επιτροπής Υπουργών των κρατών μελών για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου.Κεφ.VI. Εκπαίδευση [3]

[…] 31. Λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη τα υπερέχοντα συμφέροντα των παιδιών, τα κράτη πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα νομοθετικά και άλλα μέτρα προς το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους μαθητές, ώστε να διασφαλίζεται ότι το δικαίωμα στην εκπαίδευση θα ασκείται αποτελεσματικά και χωρίς διακρίσεις για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Αυτό περιλαμβάνει ιδιαίτερα την εγγύηση ότι το δικαίωμα των παιδιών και νέων στην εκπαίδευση σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς βία, παρενοχλήσεις, κοινωνικό αποκλεισμό ή άλλες μορφές διακριτικής και εξευτελιστικής μεταχείρισης που συνδέονται με το σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. 32. Λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη τα υπερέχοντα δικαιώματα των παιδιών, πρέπει να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα σε όλα τα επίπεδα για να προωθηθεί η αποτελεσματική ανεκτικότητα και ο σεβασμός στα σχολεία, ανεξάρτητα από το σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την αμοιβαία ανοχή και το σεβασμό στα σχολεία όσον αφορά το σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την παροχή αντικειμενικών πληροφοριών όσον αφορά το σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου, για παράδειγμα στα σχολικά προγράμματα και το εκπαιδευτικό υλικό και να παρέχει σε μαθητές και φοιτητές τις αναγκαίες πληροφορίες, την προστασία και την υποστήριξη για να τους βοηθήσει να ζήσουν σύμφωνα με το σεξουαλικό τους προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου τους. Περαιτέρω, τα κράτη μέλη πρέπει να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές ισότητας κι ασφάλειας στο σχολείο καθώς και σχέδια δράσης και πρέπει να διασφαλίζουν την πρόσβαση σε επαρκή εκπαίδευση κατά των διακρίσεων ή προγράμματα βοήθειας για υποστήριξη και διδασκαλία. Τέτοια μέτρα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα των γονέων για την εκπαίδευση των παιδιών τους[…]

2. Οδηγίες του Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για τις διακρίσεις, τον σχολικό εκφοβισμό και τις παρενοχλήσεις, (Άρθρο 5).

Συγκεκριμένα:

[…] Άρθρο 5. Προάγετε τον σεβασμό και την συμπερίληψη των ομοφυλόφιλων, λεσβιών και τρανς ατόμων στην εκπαίδευση και καλλιεργείστε αντικειμενικές γνώσεις σε θέματα που σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου στα σχολεία και σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

3. Ψήφισμα 2417/2022 «Καταπολέμηση του αυξανόμενου μίσους κατά των ΛΟΑΤΙ ατόμων στην Ευρώπη» της Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης [4]

[…] 14. Η Συνέλευση τονίζει ότι ακριβώς όταν η εχθρότητα είναι υψηλή ή αυξανόμενη, οι αποτελεσματικές ποινικές διατάξεις και η νομοθεσία κατά των διακρίσεων είναι πιο κρίσιμες. Καλεί τα Κράτη Μέλη να ενισχύσουν το νομοθετικό τους πλαίσιο όπου χρειάζεται για να διασφαλίσουν ότι προστατεύει τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΙ ατόμων να είναι απαλλαγμένα από μίσος και διακρίσεις και να το εφαρμόζουν αποτελεσματικά στην πράξη. 16.6 να συμμετέχουν εποικοδομητικά στη διαδικασία περιοδικής επανεξέτασης που διεξάγει η Επιτροπή Υπουργών σχετικά με την εφαρμογή της Σύστασης CM/Rec(2010)5 προς τα κράτη μέλη σχετικά με μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου[…]

Επιπλέον, σύμφωνα με τις συστάσεις της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ):

[…] η ΕΕΔΑ προτείνει την τροποποίηση του Ν 4443/2016 που εισάγει ένα σύστημα απαγόρευσης άμεσων και εμμέσων διακρίσεων, έτσι ώστε το πεδίο εφαρμογής του να μην περιορίζεται στους τομείς της εργασίας και απασχόλησης. Ειδικότερα, συστήνεται η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 3 του Ν 4443/2016 ως προς την απαγόρευση διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου στους τομείς: α) της εκπαίδευσης (όχι μόνο της επαγγελματικής εκπαίδευσης), σε όλες τις βαθμίδες της καθώς και σε όλες τις μορφές που παρέχονται υπηρεσίες εκπαίδευσης[…]

Επίσης, όπως αναφέρει το Πόρισμα της Επιτροπής της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Κεφ.1 1. Καταπολέμηση των διακρίσεων έναντι των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων (Εκπαίδευση χωρίς Αποκλεισμούς) [5].

[…] Σε σχέση ειδικά με τα διεμφυλικά παιδιά και εφήβους, θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν οι οδηγίες του Συνηγόρου του Πολίτη που σε περίπτωση διεμφυλικής μαθήτριας συνέστησε οι αρχές του σχολείου να αναγνωρίζουν εμπράκτως τη διεμφυλικότητα ως θεμελιώδες στοιχείο της προσωπικότητάς της[…] […] Ένα σημαντικό πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι η σύνταξη από το Υπουργείο Παιδείας εξειδικευμένης εγκυκλίου για τη διαχείριση καθημερινών ζητημάτων σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου[…] […]Δεν αρκεί, όμως, μόνο η έκδοση σχετικών εγκυκλίων και η διαμόρφωση των κατάλληλων προγραμμάτων. Κεντρικό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία έχουν φυσικά οι εκπαιδευτικοί για τους οποίους θα πρέπει να προβλεφθούν ειδικά προγράμματα οριζόντιας επιμόρφωσης και κατάρτισης. Αν και ειδικότερη αναφορά στο θέμα αυτό θα γίνει στην ενότητα που αφορά την κατάρτιση στον δημόσιο τομέα, τα προγράμματα αυτά θα ήταν καλό να προσεγγίζουν όλες τις διαστάσεις του ζητήματος: την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, τις πτυχές που αφορούν την κοινωνική και πολιτική αγωγή, τη σεξουαλική αγωγή και ευρύτερα θέματα αγωγής υγείας. Στόχος είναι οι εκπαιδευτικοί να είναι σε θέση να υλοποιούν σχετικά προγράμματα στα σχολεία, να βοηθούν το σχολείο τους στη στοχοθεσία του, ώστε να αποκτά παράδοση συμπερίληψης σε αυτά τα ζητήματα, και να έχουν τις γνώσεις που απαιτούνται για να συμβουλεύουν κατά την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών[…]

Ακόμη, παρ’ ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η έκφραση, η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου δεν συμπεριλαμβάνονται στη νομοθεσία για την ίση μεταχείριση (ν. 4443/2016) στον χώρο της παιδείας, στο Άρθρο 3, παρ. 1β, συμπεριλαμβάνονται με σαφήνεια ως πεδίο απαγόρευσης των διακρίσεων στον χώρο της επαγγελματικής κατάρτισης [6], ενώ ο ν. 3896/2010 για την ίση μεταχείριση για λόγους φύλου, ήδη απ’ το Άρθρο 1 (Σκοπός) επίσης αναφέρεται στην επαγγελματική κατάρτιση συμπεριλαμβανομένης μάλιστα της επαγγελματικής εκπαίδευσης (τα ΙΕΚ εμπίπτουν στην επαγγελματική κατάρτιση και εκπαίδευση), καθώς επίσης στον ίδιο νόμο (παρ’ ότι ο όρος δεν είναι δόκιμος) στο Άρθρο 3 (Αρχή της Ίσης Μεταχείρισης – Απαγόρευση των διακρίσεων) στην παράγραφο 2β αναφέρει ότι: “ Διάκριση λόγω φύλου συνιστά, επίσης, οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση προσώπου που συνδέεται με αλλαγή φύλου”. Και οι δύο ελληνικές νομοθεσίες αποτελούν εφαρμογή – ενσωμάτωση της ενωσιακής νομοθεσίας.

Τέλος, υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με το Άρθρο 1 του ν. 4491/2017 (νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου) [7]:

Άρθρο 1: Δικαιώματα του προσώπου με βάση την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου […] 1. Το πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του[…]

Με βάση τα παραπάνω το ΣΥΔ καλεί την Πολιτεία και το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων:

1. Να τροποποιηθεί η νομοθεσία για την ίση μεταχείριση (ν. 4443/2016), ώστε να συμπεριλαμβάνονται ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η έκφραση, η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου και στον χώρο της παιδείας,

2. Να αναληφθούν όλες οι απαραίτητες νομοθετικές, διοικητικές και άλλες πρωτοβουλίες ώστε να υλοποιηθεί πλήρως το Κεφάλαιο που αφορά την Εκπαίδευση του Πορίσματος της Επιτροπής της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+.

3. Να ληφθούν νομοθετικά μέτρα για την αντιμετώπιση της δημόσιας διάδοσης, δημόσιας διανομής ή παραγωγής ή αποθήκευσης ρατσιστικού υλικού στον χώρο της εκπαίδευσης κατά τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης [8]

4. Να τροποποιηθεί ο ν. 4823/2021 (Αναβάθμιση και η Αξιολόγηση του “Νέου Σχολείου”) και να προστεθούν ειδικές διατάξεις για τα τρανς και φυλοδιαφορετικά πρόσωπα που θα τους επιτρέπεται ανεξάρτητα απ’ το εάν έχουν μεταβάλλει νομικά την καταχώρηση στο ληξιαρχείο σύμφωνα με τη ταυτότητα φύλου τους: (i) την χρήση του ονόματος σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους,(ii) την καταγραφή τους σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους, και (iii) τη χρήση τουαλέτας ή και αποδυτηρίων σύμφωνα με τη ταυτότητα φύλου τους, σε συμμόρφωση με σχετική απόφαση του Συνηγόρου του Πολίτη όπου σε περίπτωση τρανς μαθήτριας πρότεινε στη διεύθυνση του σχολείου, να γίνει σεβαστή η βούλησή της σχετικά με τη χρήση του ονόματος που η ίδια επιθυμεί στις σχέσεις της με τους συμμαθητές της και τους εκπαιδευτικούς, τις γυναικείες ενδυματολογικές της προτιμήσεις, και τη χρήση της γυναικείας τουαλέτας,

5. Να υλοποιηθούν διαρκή προγράμματα επιμόρφωσης σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας φύλου και χαρακτηριστικών φύλου.

Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών:

– Δηλώνει την αμέριστη συμπαράσταση του στην τρανς γυναίκα,

– Καταγγέλλει με ευθύ και απερίφραστο τρόπο την ομοφοβία, την τρανσφοβία την αμφιφοβία και τις διακρίσεις για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου που επικρατούν στο χώρο της εκπαίδευσης,

– Επιφυλάσσεται για κάθε νόμιμη ενέργεια σε οποιαδήποτε περίπτωση που τα τρανς πρόσωπα κακοποιούνται στη δημόσια σφαίρα, όπου ανάμεσα στις μορφές κακοποίησης και έμφυλης βίας, εμπίπτει με σαφή τρόπο το misgendering

– Ζητά τον πειθαρχικό έλεγχο όλων των εμπλεκόμενων, με σκοπό την λήψη των ενδεδειγμένων κυρώσεων ώστε να αποκατασταθεί η αίσθηση δικαίου στο εκπαιδευτικό περιβάλλον και να καταδειχθεί πως οι προσβλητικές συμπεριφορές στη βάση της έκφρασης, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου δεν μπορεί να γίνονται ανεκτές.

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ