Κοινή Δήλωση 57 Νομικών και επιστημόνων: Για το δικαίωμα του συνέρχεσθαι

Κοινή δήλωση εξέδωσαν 57 νομικοί και επιστήμονες της πόλης σχετικά με όσα διαδραματίζονται αυτές τις μέρες και «θέτουν στο στόχαστρο το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του συνέρχεσθαι».

Ακολουθεί η αυτούσια κοινή δήλωση:

Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, η Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης παρήγγειλε τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, προκειμένου να διαπιστωθεί αν η τυχόν πρόσκληση της Ένωσης Νοσοκομειακών Ιατρών Θεσσαλονίκης (ΕΝΙΘ), για συμμετοχή σε δημόσια υπαίθρια συνάθροιση την 17η Νοεμβρίου 2020, στοιχειοθετεί το αδίκημα της διέγερσης σε ανυπακοή, που προβλέπεται στο άρθρο 183 του Ποινικού Κώδικα.

Η συγκεκριμένη πρόσκληση της ΕΝΙΘ έλαβε χώρα σε μια κρίσιμη στιγμή για τα νοσοκομεία της πόλης και το προσωπικό που απασχολείται σε αυτά, το οποίο έχει δικαίωμα να διαμαρτυρηθεί για τις συνθήκες εργασίας του, τα μέτρα που λαμβάνονται ή παραλείπονται, αυτά που έπρεπε να γίνουν και δεν έγιναν. Άλλωστε το δικαίωμα του συνέρχεσθαι αποτελεί δομικό στοιχείο της δημοκρατικής αρχής, αφού συνιστά μορφή άμεσης δημοκρατίας, τρόπο προβολής των θέσεων των μη κυρίαρχων ομάδων στο κοινωνικό σύνολο, και έκφρασης κριτικής και διαμαρτυρίας και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με κρατικά οργανωμένες εορταστικές παρελάσεις, στρατιωτικές ή μαθητικές. Η δε διαφύλαξη του αποκτά πρωταρχική σημασία ιδίως σε περιόδους κρίσεων, όπως αυτή που διανύουμε, οι οποίες είναι συνυφασμένες με σοβαρούς περιορισμούς των ατομικών ελευθεριών.

Για τη δυνατότητα ή μη κατάφασης ποινικής ευθύνης για την ως άνω συμπεριφορά, θα πρέπει αρχικά να εξεταστούν τα στοιχεία του αδικήματος της διέγερσης σε ανυπακοή αλλά και οι νόμιμοι περιορισμοί του δικαιώματος της συνάθροισης. Κατά τη διάταξη του άρθρου 183 ΠΚ, «όποιος δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου προκαλεί ή διεγείρει σε απείθεια κατά των νόμων ή των διαταγμάτων ή εναντίον άλλων νόμιμων διαταγών της αρχής, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή με χρηματική ποινή».

Στην προκείμενη περίπτωση, ως «νόμος, διάταγμα ή άλλη νόμιμη διαταγή της αρχής», προφανώς νοούνται οι νομοθετικές εκείνες πράξεις που σχετίζονται με την απαγόρευση μιας δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης, δηλαδή (α) οι διατάξεις του άρθρου 11 του Συντάγματος που κατοχυρώνουν το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και ορίζουν τις δύο μοναδικές περιπτώσεις απαγόρευσης δημοσίων υπαίθριων συναθροίσεων, (β) οι διατάξεις του εκτελεστικού του Συντάγματος άρθρου 7 παρ. 1 ν. 4703/2020 (Α’ 131), και μόνον στο μέτρο που επαναλαμβάνουν τις συνταγματικές προβλέψεις, καθώς ο νόμος παρουσιάζει στο σύνολο του ευρύτερα ζητήματα αντισυνταγματικότητας, (γ) η από 06.11.2020 ΚΥΑ (Β’ 4899) με την οποία επιβλήθηκαν «Έκτακτα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας από τον κίνδυνο περαιτέρω διασποράς του κορωνοϊού COVID-19 στο σύνολο της Επικράτειας για το διάστημα από το Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2020 έως και τη Δευτέρα 30 Νοεμβρίου 2020», μεταξύ των οποίων η απαγόρευση συναθροίσεων που όμως, κατά ρητή επιταγή της ιδίας ΚΥΑ, τελεί υπό «την επιφύλαξη των δημοσίων υπαίθριων συναθροίσεων του άρθρου 11 του Συντάγματος και του ν. 4703/2020 (Α’ 131)» (άρθρο 1 παρ. 1 σημείο 1), και (δ) τυχόν απόφαση απαγόρευσης δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης, εκδοθείσα κατ’ άρθρο εξηκοστό όγδοο παρ. 2 της από 20.03.2020 ΠΝΠ (Α’ 68) που κυρώθηκε με το ν. 4683/2020 (Α’ 83) και προβλέπει ότι «Για επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας που συνίστανται στη μείωση του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, είναι δυνατόν, με απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας μετά από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID-19, να επιβάλλεται, για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα, σε όλη την Επικράτεια ή σε ορισμένη μόνο περιοχή, απαγόρευση δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων, στις οποίες συμμετέχει ένας ελάχιστος αριθμός ατόμων. Με την ίδια απόφαση μπορούν να προβλέπονται διοικητικά πρόστιμα σε περίπτωση παραβίασης της διάταξης του προηγούμενου εδαφίου, υπό την επιφύλαξη της εφαρμογής άλλων κυρώσεων που προκύπτουν από την κείμενη νομοθεσία».

Συνεπώς, ενδεχόμενη συνάθροιση πολιτών με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου, προκειμένου να αποτίσουν φόρο τιμής στα θύματα της εξέγερσης και να εκφράσουν τις θέσεις τους επί μείζονος και επίκαιρου κοινωνικού ζητήματος, δεν μπορεί να απαγορευθεί παρά μόνον για τους λόγους που προβλέπονται στο άρθρο 11 παρ. 2 εδ. β’ του Συντάγματος και επαναλαμβάνονται στο άρθρο 7 παρ. 1 εδ. α’ και β’ του ν. 4703/2020, ήτοι μόνον για την αποτροπή σοβαρού κινδύνου για τη δημόσια ασφάλεια ή σοβαρής διατάραξης της κοινωνικοοικονομικής ζωής σε ορισμένη περιοχή. Ως εκ τούτου, η προαναγγελθείσα συνάθροιση των υγειονομικών και κάθε άλλης ομάδας πολιτών απολαμβάνει συνταγματικής προστασίας και δεν εμπίπτει στις εξαιρετικές περιπτώσεις όπου είναι δυνατή σχετική απαγόρευση, γεγονός που αναγνωρίζεται ρητά και από τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 1 σημείο 1 της ΚΥΑ περί επιβολής των έκτακτων μέτρων. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους, η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου εξηκοστού ογδόου της από 20.03.2020 ΠΝΠ που κυρώθηκε με το ν. 4683/2020 και προβλέπει τη δυνατότητα απαγόρευσης δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων για υγειονομικούς λόγους, είναι ανίσχυρη ως αντισυνταγματική, και ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόφαση της διοίκησης περί απαγόρευσης δημόσιας συνάθροισης δυνάμει της διάταξης αυτής, είναι επίσης μη νόμιμη, ως ερειδόμενη σε αντισυνταγματική διάταξη.

Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, πρόσκληση συμμετοχής σε τέτοια δημόσια υπαίθρια συνάθροιση, στο βαθμό που δεν εμπεριέχει και πρό(σ)κληση για την παραβίαση των υγειονομικών μέτρων περιορισμού της διασποράς του κορωνοΐου (όπως π.χ. προτροπές για μη χρήση μασκών, μη τήρηση αποστάσεων κ.ο.κ.), συνιστά πρόσκληση σε νόμιμη ενέργεια, και όχι σε απείθεια κατά των νόμων, διαταγμάτων ή νόμιμων διαταγών της αρχής. Τούτο διότι δεν υπάρχει σύμφωνος με το Σύνταγμα νόμος, διάταγμα, ή διαταγή της αρχής που να απαγορεύει τη συμμετοχή σε δημόσια υπαίθρια συνάθροιση για λόγους υγειονομικούς, μη προβλεπόμενους στο άρθρο 11 παρ. 2 εδ. β’ του Συντάγματος. Σε κάθε δε περίπτωση, πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη στιγμή που γίνονταν οι επίμαχες δηλώσεις της Προέδρου της ΕΝΙΘ, δεν υπήρχε στο νομικό κόσμο ούτε η —κατά τα ανωτέρω αντισυνταγματική— απόφαση του Αρχηγού της ΕΛΑΣ περί απαγόρευσης συναθροίσεων για τον εορτασμό της επετείου της 17ης Νοεμβρίου. Ο τυχόν αξιόποινος χαρακτήρας μιας πράξης όμως καθορίζεται από τους κανόνες δικαίου, και όχι από τις δηλώσεις (αν)αρμοδίων Υπουργών.

Η περίοδος που διανύουμε είναι αναμφίβολα πρωτόγνωρη, με σημαντικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία και με ορατό το ενδεχόμενο της κατάρρευσης του υποστελεχωμένου, υποεξοπλισμένου και διαρκώς υποχρηματοδοτούμενου συστήματος δημόσιας υγείας της χώρας. Στο πλαίσιο αυτά ο καθένας δύναται να συμφωνεί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ή να διαφωνεί με τα μέτρα που λαμβάνονται, ενώ είναι κατανοητός ο φόβος και η διάχυτη ανησυχία. Παρά ταύτα, η απαγόρευση άσκησης κριτικής στην πολιτειακή εξουσία και η προσπάθεια πλήρους και απόλυτης κατάλυσης συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, θεμελιωδών για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, δεν θα πρέπει να γίνεται ανεκτή από κανέναν πολίτη. Τα ίδια έχουν ήδη κριθεί από το Διοικητικό Πρωτοδικείο του Αμβούργου (VG Hamburg 16.04.2020 – 17 E 1648/2020), το οποίο κηρύσσοντας την αντισυνταγματικότητα της απόλυτης απαγόρευσης των δημόσιων συναθροίσεων προς περιορισμό της διασποράς του κορωνοϊού, τόνισε ότι η ελευθερία του συνέρχεσθαι συνιστά βασική έκφανση της δημοκρατικής αρχής, και ότι κανονιστική πράξη που καταλύειτην ελευθερία αυτή αντίκειται και στην αρχή της αναλογικότητας, διότι αντί της απαγόρευσης θα μπορούσε να εξασφαλίσει την άσκηση αυτής της θεμελιώδους ελευθερίας προβλέποντας ηπιότερους περιορισμούς, όπως λ.χ. η τήρηση αποστάσεων.

Πρέπει, επιπλέον, να σημειωθεί ότι σε μια περίοδο που η πολιτειακή εξουσία επικαλείται διαρκώς τον επιστημονικό λόγο για να πείσει για την αναγκαιότητα των περιοριστικών μέτρων και την ορθότητα των επιλογών της, η αντίθεσή της στην έκφραση επιστημονικού λόγου από τους κατ’ εξοχήν αρμόδιους ιατρούς και λοιπούς υγειονομικούς, αποτελεί τουλάχιστον παράδοξο. Η προσπάθεια στοχοποίησης και συκοφάντησης της Προέδρου της Ένωσης Νοσοκομειακών Ιατρών Θεσσαλονίκης και ως εκ τούτου τρομοκράτησης και φίμωσης των νοσοκομειακών ιατρών που βγάζουν κραυγή αγωνίας και διαμαρτυρίας για τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν στα νοσοκομεία, την απουσία οποιασδήποτε στήριξης του ΕΣΥ κατά τους τελευταίους οκτώ μήνες και την παντελή έλλειψη στοιχειώδους σχεδιασμού —παρότι αναμενόταν το δεύτερο κύμα πανδημίας που ήταν γνωστό πως θα είναι ισχυρότερο από το πρώτο— καταδεικνύει τουλάχιστον την έλλειψη ψυχραιμίας στην κυβέρνηση. Καλώς ή κακώς, ο τρόπος αντιμετώπισης και διαχείρισης της πανδημίας αποτελεί κυβερνητική πολιτική που δεν είναι δυνατόν να παραμείνει άμοιρη κριτικής και διαμαρτυρίας.

Είναι περισσότερο σημαντικό από ποτέ, όλος ο νομικός κόσμος της χώρας να βρίσκεται σε επιφυλακή για τη διασφάλιση των συνταγματικών κεκτημένων αλλά και την αποφυγή εργαλειοποίησης της πανδημίας και τροπής της σε όχημα καθιέρωσης ενός διαρκούς καθεστώτος εξαίρεσης.

Το παρόν συνυπογράφουν:

• Ακριτίδου Όλγα, Δικηγόρος
• Ανδρεάδης-Παπαδημητρίου Παύλος, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
• Αντωνίου Παναγιώτης, Ασκούμενος Δικηγόρος
• Βαφείδου Αναστασία, Δικηγόρος, ΜΔΕ Εμπορικού Δικαίου ΑΠΘ
• Βεργής Φώτης, Λέκτορας Νομικής, University of Manchester, ΜΔΕ Αστικού, Αστικού Δικονομικού και Εργατικού Δικαίου ΑΠΘ, L.LM. & PhD University of Cambridge
• Βλάχος Γιάννης, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ
• Γεωργόπουλος Αβραάμ, Δικηγόρος, ΜΔΕ Αστικού και Εργατικού Δικαίου ΑΠΘ, Υπ. Διδάκτωρ Εργατικού Δικαίου ΑΠΘ
• Γιαννακοπούλου Λυδία, Δικηγόρος
• Δημοπούλου Μαρίνα, Δικηγόρος, ΜΔΕ Σύγχρονες Ιατρικές Πράξεις: Δικαιϊκή Ρύθμιση και Βιοηθική Διάσταση ΑΠΘ
• Διάδος Κωνσταντίνος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ
• Καβαλλιεράτου Μαρία, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ, ΜΔΕ Σύγχρονες Ιατρικές Πράξεις: Δικαιϊκή Ρύθμιση και Βιοηθική Διάσταση ΑΠΘ
• Καλιάνης Στέφανος, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δικαίου Ε.Ε. ΑΠΘ
• Καλογρίδη Αθηνά, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ
• Καμπαγιάννης Θανάσης, Δικηγόρος, ΜΔΕ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου
• Κανελλοπούλου Αφροδίτη, Δικηγόρος
• Καραζαρίφης Θοδωρής, Δικηγόρος
• Καρδασιάδης Αλέξανδρος, Δικηγόρος
• Κατσιμένη Άννα-Μαρία, Δικηγόρος, ΜΔΕ Πολιτικής Θεωρίας και Φιλοσοφίας ΑΠΘ
• Κομπατσιάρη Ελίζα, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
• Κόρος Δημήτρης, Δικηγόρος, Διδάκτωρ Σωφρονιστικής Πολιτικής Νομικής Σχολής ΔΠΘ
• Κουρουνδής Χαράλαμπος, Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ
• Κουρτζής Κωνσταντίνος, Δικηγόρος
• Κοψίδη Ευγενία, Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής Université d’Aix Marseille
• Λαμπάκης Χρήστος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
• Λίμα Δάφνη, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ, LL.M. University of Cambridge, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
• Λιναρδάκη Δήμητρα, Δικηγόρος
• Λογοθέτης Γιώργος, ΜΔΕ Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας του Δικαίου ΑΠΘ
• Λυκίδης Στέφανος, Ασκούμενος Δικηγόρος
• Μανωλίδης Δημήτρης, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ
• Μαυρούλης Αθανάσιος, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου ΔΠΘ
• Μέλλιου Έλλη, Δικηγόρος, MA in Art, Law & Economy (Δι.Πα.Ε.)
• Μήττας Μιχάλης, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
• Μοσχωρίτου Όλγα, Δικηγόρος
• Μπαλωμενάκης Νίκος, Δικηγόρος
• Νικολέας Νικόλας, Δικηγόρος, ΜΔΕ Εργατικού Δικαίου ΕΚΠΑ
• Νταφόπουλος Δημήτρης, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής ΑΠΘ
• Ξένος Τάσος, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου ΕΚΠΑ
• Ορφανίδης Μιχάλης, Δικηγόρος
• Πανταζή Θεοδώρα, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ
• Παπαδάκης Κώστας, Δικηγόρος
• Παπαδόπουλος Αθανάσιος, Ασκούμενος Δικηγόρος
• Παραφέλας Άκης, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ
• Πλιακογιάννης Δημήτρης, ΜΔΕ Αστικού, Αστικού Δικονομικού και Εργατικού Δικαίου ΑΠΘ
• Σβαρνά Χριστίνα, Δικηγόρος
• Σεραφείμ Αγγελική, Δικηγόρος
• Σκουνάκη Αρετή, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών ΑΠΘ
• Σούρλα Θεοδώρα, Δικηγόρος
• Στεφανίδης Ευστάθιος, Δικηγόρος
• Σώχαλης Νίκος, Δικηγόρος
• Τόδη Νεκταρία-Μαρία, Ασκούμενη Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ
• Τσαλουχίδη Ειρήνη, Ασκούμενη Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ
• Τσιλιμίγκρα Ελένη, Ασκούμενη Δικηγόρος
• Τσιρίδου Ινώ Αναστασία, Δικηγόρος, ΜΔΕ Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου ΑΠΘ
• Τσούπης Ηλίας, Δικηγόρος
• Φουτούλη Γιώτα, Ασκούμενη Δικηγόρος
• Φουτούλη Μπέτυ, Δικηγόρος, ΜΔΕ Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής ΑΠΘ
• Φράγκος Στέφανος, Ασκούμενος Δικηγόρος
• Φώτη Αικατερίνη, Δικηγόρος