Από τον Botticelli στα installations της Biennale Arte

Λέξεις/Εικόνες: Στέργιος Μήτας

Βρέθηκα στην Φλωρεντία και την Βενετία ακολουθώντας κινηματογραφικά την καλή μου φίλη, συνθέτρια, Αρετή Τουσέρ, που πηγαίνει να δει για πρώτη φορά πίνακες της Αναγέννησης στο διάσημο μουσείο Uffizi της Φλωρεντίας, και μετά ταξιδεύει στην Βενετία να δει κάτι εντελώς διαφορετικό, την Biennale Arte της Βενετίας. Τι κοινό μπορεί να έχουν αυτές οι δύο μορφές τέχνης; Πόσο εντυπωσιακό είναι να είσαι σε ένα από τα καλύτερα μουσεία του κόσμου όσον αφορά την Αναγέννηση, το Uffizi, να βλέπεις για πρώτη φορά τους μεγάλους μαστόρους της Αναγέννησης, Leonardo da Vinci Michelangelo, Giotto, Caravaggio, Raffaello, Tiziano και φυσικά τον Sandro Botticelli και μετά να βλέπεις επίσης για πρώτη φορά  τα πολύπλοκα installations και την σύγχρονη τέχνη στην Biennale Arte της Βενετίας. Είναι ένα ταξίδι στην τέχνη, ένα Art trip στην έννοια του Road trip.

Το Uffizi και ο Sandro Botticelli

Το Uffizi  -γραφεία-  κτίστηκε το 1580 από μία από τις πιο πλούσιες και ισχυρές οικογένειες της Ευρώπης τότε, τους τραπεζίτες και εμπόρους Μέδικους, για να είναι διοικητική έδρα δική τους αλλά και όλων των εξουσιών της Φλωρεντίας. Μετατράπηκε όμως πολύ σύντομα σε γκαλερί τέχνης. Οι Μέδικοι χρηματοδότησαν την μεγάλη άνθιση της τέχνης στην Αναγεννησιακή Φλωρεντία. Το 1765 το Uffizi άνοιξε επίσημα για το κοινό σαν Πινακοθήκη. Για να δεις και να βιώσεις το Uffizi ξυπνάς πολύ πρωί, περπατάς στην πόλη, πίνεις τον πρωινό σου espresso στo “Libreria brac” και είσαι στο Uffizi  γεμάτος ενέργεια και υπομονή στις 8 το πρωί που ανοίγει, και θα βγεις στις 6 το απόγευμα που θα  κλείσει και θα σε διώξουν. Το πρωί  έχεις κάνα δύο ώρες που μπορείς να απολαύσεις πιο ήρεμα τους αγαπημένους σου ζωγράφους, μετά έρχονται τα γκρουπ. Μπαίνεις λοιπόν σε διαλογιστική πορεία και αφήνεις τον εγκέφαλο σου να κάνει προβολή ότι σου άρεσε, που κόλλησες αυθόρμητα , τι σου μίλησε. Αριστουργήματα της παγκόσμιας τέχνης  εμφανίζονται μπροστά σου, Doni Tondo του Michelangelo, Annunciation του Leonardo da Vinci, Venus of Urbino του Tiziano, Bacchus του Caravaggio, Angelo Musicante του R.Fiorentino και πολλοί άλλοι. Κάπου όμως κολλάς και δεν λες να φύγεις, όταν δεν μπορείς να φύγεις από έναν πίνακα τότε η τέχνη του επικοινωνεί μαζί σου. Η ιδιαίτερη  χρωματική παλέτα, τα υπέροχα γυμνά κορμιά των γυναικών, και η απίστευτη ηρεμία της συνθετικής ισορροπίας του κάδρου του Botticelli σε μαγεύει αμέσως . Ο θεϊκός Botticelli με τους πίνακες- Primavera – Άνοιξη-  και Nascita di Venere – Γέννηση της Αφροδίτης – παραμένει απίστευτα σύγχρονος και αξεπέραστος. Μετά από κάθε διάλλειμα για ξεκούραση από τους πίνακες που βλέπαμε στους δύο ορόφους του Uffizi, επιστρέφαμε στον Botticelli  να τον ξαναδούμε και να τον απολαύσουμε ξανά.   

Φλωρεντία

Βγαίνοντας από το Uffizi  περνάς δίπλα από την φημισμένη γέφυρα Ponte Vecchio και κάθεσαι στο πεζούλι του ποταμού Arno με το απογευματινό φως στο πρόσωπο σου και τον Botticelli  να προβάλλεται στα κλειστά μάτια σου. Η Φλωρεντία είναι μια πολύ όμορφη πόλη γεμάτη τουρίστες που περιμένουν να δουν υπομονετικά κυρίως δύο πράγματα , τον τεράστιο γοτθικό ναό Duomo μια από τις μεγαλύτερες Χριστιανικές εκκλησίες παγκοσμίως, και το επίσης τεράστιο και μαγευτικό αριστούργημα του Michelangelo τον David. Νομίζω ότι αυτό το άγαλμα  και τα φημισμένα του οπίσθια κινούν μεγάλο μέρος από τον τουρισμό της πόλης. Όταν δεις το άγαλμα από κοντά θα πεις απλά ότι δεν γίνεται, δεν είναι δυνατόν κάποιος να σμιλέψει αυτό  το τεράστιο μάρμαρο ύψους 5,17 μ και να βγάλει αυτή την αρμονία. Ο ίδιος ο Michelangelo έλεγε ότι απλώς απελευθέρωσε τον Δαβίδ που υπήρχε μέσα στην πέτρα και μπορούσε να τον δει με το μάτι του μυαλού του. Τον Δαβίδ μπορείς να τον δεις αυθεντικό στο μουσείο με πολύ υπομονή  η σε εξαιρετικό μπρούτζινο αντίγραφο στον λόφο Michelangelo με θέα την πόλη.

Δεν είναι ανάγκη να μείνεις μέσα στην Φλωρεντία, μισή ώρα με το τρένο και θα είσαι  στην πανέμορφη Τοσκάνη στο Montelupo, ένα μικρό χωριό με ήρεμη ατμόσφαιρα και τεράστια πλατάνια . Κοντά είναι και το χωριό Vinci που  γεννήθηκε ο Leonardo Da Vinci και το πατρικό του σπίτι είναι επισκέψιμο. Στο Montelupo βρήκα ντόπια βιολογικά λαχανικά, εξαιρετικά τυριά, και καλή επιλογή σε κρασιά από μικρά βιολογικά οινοποιεία . Μου αρέσει να μαγειρεύω το δικό μου χορτοφαγικό φαγητό και να απολαμβάνω το δείπνο μου με ένα καλό κρασί ακούγοντας τις υπέροχες μελωδίες που συνθέτει η Areti Tuser on Spotify. Ίσως κάποτε μου δοθεί η ευκαιρία να μιλήσω για την αγάπη που έχω για το  κρασί και τα πολύ ιδιαίτερα μικρά οινοποιεία που έχω επισκεφτεί στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Μάλτα, την Γαλλία και την Πορτογαλία.

Βενετία – Biennale Arte

Ταξιδέψαμε με την Αρετή από την Φλωρεντία στην Βενετία με το τρένο που μας αρέσει πάρα πολύ, για να απολαύσουμε το όμορφο τοπίο της Τοσκάνης.

Ήρθα στην Βενετία πρώτη φορά είκοσι δύο ετών ,αιτία ήταν ο Visconti και το αριστούργημα του “ Morte a Venezia”. Η  Βενετία με μάγεψε αμέσως, και  συνεχίζει να με γοητεύει μέχρι σήμερα. 118 μικρά νησάκια 150 κανάλια και 400 γέφυρες συνθέτουν μία μοναδική πόλη απαράμιλλης ομορφιάς. Άλλαξαν πολλά στην Serenissima από τότε, ο μαζικός τουρισμός γιγαντώθηκε και ανάγκασε την πόλη φέτος να βάλει 5 ευρώ εισιτήριο εισόδου. Η Βενετία όμως αντέχει και δεν έχει παραδοθεί όπως αντέχει και η Biennale Arte που μετράει 129 χρόνια ζωής. Όταν την είδα για πρώτη φορά σοκαρίστηκα καλλιτεχνικά, ότι έφτιαχνα στα εικαστικά και το θεωρούσα πρωτοπορία εδώ ήταν το φυσιολογικό. Σήμερα συνεχίζει να είναι η μεγαλύτερη και ίσως η καλύτερη παγκόσμια έκθεση σύγχρονης τέχνης που μπορείς να δεις  – όχι σε μορφή μουσείου – και φυσικά επηρεάζει και διαμορφώνει τις σύγχρονες τάσεις στην τέχνη. Στην φετινή συμμετέχουν 331 καλλιτέχνες από 80 χώρες και 88 εθνικά περίπτερα. Είναι μια ακριβή έκθεση  με φετινό κόστος πάνω από € 20 εκατ. εκτός των εθνικών περιπτέρων τα οποία έχουν τεράστιες διαφορές στα κόστη τους  από το φθηνότερο της Τανζανίας με 6.000 δολάρια, έως το πανάκριβο της Αμερικής με 5,8 εκατομμύρια δολάρια. Έρχομαι τελευταία κάθε δύο χρόνια που γίνεται η έκθεση, γιατί όλη η Βενετία μεταμορφώνεται σε μια τεράστια Biennale Arte και αυτό είναι το εντυπωσιακό και μοναδικό. Εκτός από το Arsenale και το Giardini, τα δύο κυρίως κτίρια που εκθέτει η Biennale, υπάρχουν εκθέσεις τις σε πανέμορφα Palazzo μέσα στην πόλη και μάλιστα δωρεάν.

Η Biennale Arte είναι θεματική έκθεση, το θέμα της φέτος είναι “ Stranieri Ovunque“ –  “ Foreigners Everywhere “ Ξένοι Παντού” και την επιμελήθηκε ο Βραζιλιάνος Adriano Pedrosa.  Θεματικά  είναι μια πολύ επίκαιρη έκθεση. Όπως λέει ο ίδιος ο Adriano Pedrosa  όπου κι αν πας όπου κι αν βρίσκεσαι θα συναντήσεις πάντα ξένους, και όπου κι αν βρεθείς είσαι αληθινά και βαθειά μέσα σου ξένος. Το εντυπωσιακό και σπάνιο είναι ότι έδωσε χώρο έκφρασης σε αυτόχθονες καλλιτέχνες και συλλογικότητες που έχουν εδώ μια εμβληματική παρουσία.

Μένω στην Βενετία στο μικρό νησάκι St. Erasmo. Μισή ώρα με το Vaporetto και είσαι ξαφνικά σε ένα πολύ ήρεμο μικρό νησάκι με ελάχιστους τουρίστες , με ένα μόνο μπακάλικο και έναν βιολογικό μπαξέ για να πάρεις τα λαχανικά της ημέρας αλλά και το ντόπιο κρασί σου. Μπορείς να κάνεις υπέροχες βόλτες με το ποδήλατο σε όλο το νησί και μετά από λίγες μέρες σε ξέρουν οι κάτοικοι και σε χαιρετάνε.

Biennale Arte Giardini

To πρωί μετά τις διατάσεις και τον διαλογισμό για να μπεις στα κανάλια της τέχνης, ξεκινάς το περπάτημα στα κανάλια και τις γέφυρες της Βενετίας, περνώντας από το Cannaregio την πιο όμορφη και ήρεμη περιοχή της ,και πας για espresso στο “Serra dei Giardini “σε έναν υπέροχο κήπο με εξαιρετικό καφέ.

Δίπλα σου είναι ένας άλλος  φημισμένος κήπος, το Giardini της Biennale, ο ένας από τους δύο χώρους που φιλοξενεί την Biennale. Είναι ένας πολύ όμορφος κήπος που φιλοξενεί το ένα μέρος της έκθεσης, και τα εθνικά περίπτερα των χωρών. Εδώ μπορείς να μπεις στις εννέα το πρωί και να βγεις στις έξη το απόγευμα.

Στην πρόσοψη του Central Pavilion στο Giardini η “ Collectiva Mahku Brazil “ από τον Αμαζόνιο έχει ζωγραφίσει μια μνημειώδη τοιχογραφία 750 m2 με οικολογικά, πολιτικά  και κοινωνικά μηνύματα. Αφηγείται την ιστορία του “ Kapewe puke “ της  “ γέφυρας του αλιγάτορα“  και την προδοσία από τους ανθρώπους στην εμπιστοσύνη του αλιγάτορα που τους μετέφερε στην πλάτη του. Η τοιχογραφία έγινε από μια συλλογικότητα ανθρώπων με κοινή καλλιτεχνική  έκφραση, κάτι πολύ δύσκολο και άγνωστο σε μας. Είναι μια εγκατάσταση ειδικής τοποθεσίας, Site-Specific, μόνο για την Biennale και είναι κρίμα που θα χαθεί. Περάσαμε πολύ χρόνο με την Αρετή μπροστά στην τοιχογραφία που είναι τεράστια και ξαναήρθαμε αρκετές φορές στη διάρκεια της ημέρας για να την ξαναδούμε και κάθε φορά μας ενθουσίαζε, ίσως είναι το καλύτερο και πιο εντυπωσιακό έργο της φετινής Biennale.

Μπαίνοντας μέσα στο Central Pavilion της Biennale βρίσκεσαι στην χαρά των  – Outsiders – Ο Adriano Pedrosa εδώ προσπάθησε να ενώσει ένα σύνολο καλλιτεχνών, όπως, queer, ιθαγενείς, αυτοδίδακτοι, συλλογικότητες, ο Παγκόσμιος Νότος, LGBTQ+, πάνω στο θέμα της έκθεσης “ Foreigners Everywhere “.

Είναι καλοστημένη η έκθεση, χωρισμένη σε δύο ενότητες, η μία επικεντρώνεται στην σύγχρονη τέχνη και η άλλη είναι αφιερωμένη σε έργα του 20ού αιώνα. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες είναι από τον Παγκόσμιο Νότο. Κατηγορήθηκε ότι παρουσιάζει περισσότερους νεκρούς καλλιτέχνες παρά ζωντανούς.

Μετά από δύο ώρες μέσα στο περίπτερο η Αρετή μου λέει ότι χρειάζεται φρέσκο αέρα και βγαίνουμε έξω στον κήπο του Giardini για περπάτημα και προετοιμασία για τα εθνικά περίπτερα. Είναι πάρα πολλά, συνολικά 88, το Giardini φιλοξενεί τα 30. Τα είδαμε όλα, δεν είναι καθόλου εύκολο, ευτυχώς βγαίνεις έξω στον κήπο καθώς πηγαίνεις από το ένα περίπτερο στο άλλο και έχεις χρόνο να αγκαλιάσεις κανένα από τα πανύψηλα δέντρα για μια καλή γείωση.

Αυστραλία –  πήρε τον Χρυσό Λέοντα καλύτερης εθνικής συμμετοχής. Ο ιθαγενής  καλλιτέχνης Archie Moore δημιούργησε ένα installation με τίτλο ‘ Kith and kin “  “ friends and family “. Στο κέντρο υπάρχει μία πισίνα που ανακλά έγγραφα από θανάτους  Ιθαγενών της Αυστραλίας , ενώ στους μαύρους τοίχους έχει ζωγραφίσει με λευκή κιμωλία  ένα τεράστιο γενεαλογικό χάρτη που ανιχνεύει την καταγωγή του σε 65.000 χρόνια. Το θέμα φιλόδοξο η παρουσίαση του λίγο δύσκολη μέσα σε μια σκοτεινή αίθουσα με την πόρτα να ανοίγει συνέχεια και να είσαι μια στο σκοτάδι μια στο φως.

Αμερική. Ο Jeffrey Gibson ιθαγενής Τσερόκι Αμερικανός καλλιτέχνης με μια πανδαισία ζωηρών  χρωμάτων και βίντεο σε μια προσπάθεια αντίστασης για αυτονομία των ιθαγενών. Αν δεν υπάρχει αγώνας δεν υπάρχει πρόοδος λέει ο Gibson ο οποίος είναι διάσημος και δούλεψε εδώ με μια ομάδα 20 ατόμων με προϋπολογισμό  τα $ 5,8 εκ.

 Ιαπωνία. Ο Yuko Mohri έχει φτιάξει ένα installation με σωλήνες και βρύσες όπου αποσυντεθημένα φρούτα συνδέονται μέσω ηλεκτροδίων με ενισχυτές και  ηχεία και παράγουν συμπιεσμένους ήχους.

Γερμανία. Ένα πολύ δημοφιλές  περίπτερο με τίτλο “ Threshods “  από τούς Yael Bartana και  Ersan Mondtag  με φιλμική αίσθηση και πολύ θέαμα. Ένα ταξίδι μέσα από αβέβαιες ιστορίες του παρελθόντος και του μέλλοντος.

Ελλάδα. Το δικό μας εθνικό περίπτερο με τίτλο “Ξηρόμερο” που σχεδιάστηκε από τους Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλο και διερευνά την εμπειρία ενός πανηγυριού.  Ένα μεγάλο αρδευτικό μηχάνημα στο κέντρο του περιπτέρου συγχρονίζει τον ήχο , τις οθόνες και τους φωτισμούς. Το έργο περιηγείται στις πολιτικές δυνατότητες του ήχου και της μουσικής αλλά και στην επίδραση της τεχνολογίας στα αγροτικά τοπία και την πολιτιστική ποικιλομορφία.

Σκανδιναβικές χώρες  με την οπτικοακουστική παράσταση “ The Altersea Opera “ παρουσιάζουν την καντονέζικη μυθολογική φιγούρα του Lo Ting, μισό ψάρι μισός άνθρωπος σε ένα καράβι από μπαμπού.

Αίγυπτος. Ο Wael Shawky  με το video “ Drama 1882 “ ζωντανεύει με πολύ σαγηνευτικό τρόπο την συντριβή της εθνικιστικής επανάστασης των Urabi το 1882 που κατέληξε στην Βρετανική κατοχή μέχρι το 1956.

Τσεχία. Η Eva Kotatkova δημιουργεί ένα installation πάνω στην καμηλοπάρδαλη Lenka που αιχμαλωτίστηκε στην Κένυα και πέθανε στον ζωολογικό κήπο της Πράγας μετά από  δύο χρόνια από την άφιξη της. Η προσπάθεια οικολογικής ευαισθητοποίησης μου άρεσε, άλλα από ότι είδα όπως σε πρόσφατο ταξίδι μου στην Πράγα ο ζωολογικός της κήπος συνεχίζει να υπάρχει και να καταπιέζει τα φυλακισμένα ζώα.

Φεύγουμε από το Giardini Biennale γεμάτοι  installations  με κατεύθυνση το Cannaregio και το αγαπημένο μας παγωτατζίδικο το “Bacaro del Gelato“  με το καλύτερο παγωτό της Βενετίας – και σε τέσσερεις vegan γεύσεις – Όποια γεύση κι αν διαλέξεις είναι τέλεια, εμείς κολλήσαμε σε αυτή με την μαύρη σοκολάτα, και τo απολαμβάνουμε  στο πεζούλι της διπλανής γέφυρας χαζεύοντας τα βαποράκια που περνάνε στο κανάλι.

Η Βενετία αντέχει, όπως και το “Nave De Oro”, με κρασιά της περιοχής σε γυάλινους ασκούς, σημείο συνάντησης των ντόπιων, που το ξέρω από την πρώτη φορά που ήρθα στην Βενετία. Εδώ αν θες πίνεις επιτόπου  ένα ποτήρι κρασί η παίρνεις μαζί σου όσο θέλεις σε γυάλινο μπουκάλι για το δείπνο σου. Το αρωματικό Friuli είναι μια καλή επιλογή για να χαλαρώσεις από το άγχος της Biennale. Έχεις τόσα πολλά να δεις  σε τόσο λίγο χρόνο που σου δημιουργεί μια μικρή αγωνία αν θα προλάβεις να τα δεις όλα. Φυσικά και δεν θα τα δεις όλα, προσπάθησε όμως να κάνεις μια καλή επιλογή που θα σε καλύπτει αισθητικά.. Χιλιάδες έργα τέχνης συνθέτουν ένα τεράστιο πανέμορφο σκηνικό στην εντυπωσιακή Βενετία που ανάλογο του δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο Biennale Arte Arsenale.

Ξεκινήσαμε την επόμενη μέρα μας περπατώντας και συζητώντας στο Cannaregio και πήγαμε για espresso στο “Sullaluna libreria” ένα υπέροχο μικρό καφέ με βιολογικά προϊόντα. Το γούστο και η αγάπη των ανθρώπων της πόλης να φτιάχνουν τόσο όμορφους χώρους με εντυπωσιάζει, όπως και οι τιμές τους που στην δήθεν πανάκριβη Βενετία είναι φθηνότερες από την Ελλάδα. 2,2€ βιολογικός espresso δεν υπάρχει στην Θεσσαλονίκη ούτε συγκρίνεται η ποιότητα του.

Με ένα γρήγορο περπάτημα αποφεύγοντας να πλησιάσουμε την πλατεία San Marco, σε μισή ώρα είμαστε μπροστά στο κτίριο της Arsenale τον δεύτερο μεγάλο χώρο της Biennale  φτιαγμένο το 1303. Είναι ένα τεράστιο 317 μέτρα μήκος  κτίριο ,με ξύλινη σκεπή, σύμβολο κάποτε της οικονομικής ,πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης της Βενετίας. Άριστα συντηρημένο σήμερα φιλοξενεί την Biennale. Μπαίνοντας στο κυρίως κτίριο σε υποδέχεται ένα κρεμαστό νέον με τον τίτλο της έκθεσης  “Foreigners Everywhere” της Claire Fontaine και o  “Πρόσφυγας αστροναύτης” της Yinka Shonibare .

Αμέσως μετά σε περιμένει το βραβευμένο με Χρυσό Λέοντα installation των τεσσάρων  αυτόχθονων γυναικών Maori τη  Mataaho Collective με το μινιμαλιστικό έργο  ” Takapau”  εμπνευσμένο από υφαντά χαλάκια Maori, φτιαγμένο με λουριά, πόρπες, και χάλυβα σχηματίζοντας ένα κουβούκλιο 200τμ στην είσοδο του Arsenale.

Συνεχίζεις μέσα στο  κτίριο της Arsenale και περνώντας  από τις αίθουσες του συναντάς έργα από  αυτόχθονες καλλιτέχνες , συλλογικότητες, αυτοδίδακτους , μετανάστες κάθε μορφής και εποχής ,που όλοι μαζί συνθέτουν το ιδιαίτερο σκηνικό της φετινής Biennale. Όσον αφορά τα υλικά κυριαρχούν τα  υφάσματα, οι οθόνες και τα βίντεο, οι  πίνακες ζωγραφικής, και κάθε είδους υλικό για installations. Το αποτέλεσμα θα  σε ενθουσιάσει και θα σε βάλει στην θεματική της έκθεσης. Βγαίνοντας από το Arsenale για λίγη ξεκούραση συνεχίζεις σε άλλα κτίρια με εθνικά περίπτερα χωρών όπως το Benin που έρχεται για πρώτη φορά με  ένα ιγκλού από μπιτόνια βενζίνης, η Σενεγάλη με τις ξύλινες βάρκες, η Ιρλανδία με video installations, το Περού με το μήκους 30 μ φωτογράφημα από καταιγίδα στον Αμαζόνιο, και άλλα 25 κράτη.

Φύγαμε αργά το απόγευμα από το Arsenale για το Cannaregio. Είχαμε δει  τα δύο κυρίως μέρη που στεγάζουν την Biennale Arte το Giardini και το Arsenale. Πηγαίνοντας προς το νησάκι που μένουμε το  St. Erasto το βαπορέτο περνάει από το πασίγνωστο Murano με τα υπέροχα κρύσταλλα του, ενώ κοντά είναι και το άλλο φημισμένο νησάκι το Burano με τα υπέροχα χρωματιστά σπίτια του.   

Cannaregio-  Misericordia –Palazzo Mora   

Ο ύπνος είναι ο καλύτερος διαλογισμός όπως λέει ο Δαλάι Λάμα και μετά την Biennale είναι απαραίτητος για να ξεκουράσει το μυαλό σου από την πλημύρα της τέχνης. Φυσικά ξεκινάς και την μέρα σου με έναν διαλογισμό που σε προετοιμάζει για την απόλαυση της καινούργιας  μέρας που ξεκινάει με espresso bio  στο  “Sullaluna” και χειροποίητο κρουασάν. Η Biennale υπάρχει δίπλα σου, πηγαίνεις πολύ κοντά στο εντυπωσιακό κτίριο Misericordia να δεις την έκθεση του Zeng Fanzhi. Μπαίνοντας το τεράστιο εσωτερικό του  θα σε καθηλώσει, όπως και οι πίνακες του Zeng. Τα έργα του είναι μια απίστευτη ισορροπία τεχνικής μαεστρίας και συναισθήματος. Χρησιμοποιεί το λάδι σαν ακρυλικό σε παχύ στρώμα με πολύ όγκο, με ποντιλιστική τεχνική, και έχεις δυο επιλογές θέασης , να πας κοντά για να δεις το χρώμα, και μακριά για να δεις το θέμα.

Στην ίδια περιοχή, στο Cannaregio, η Biennale παρουσιάζει στο Palazzo Mora την έκθεση “Personal  Structures “. Εδώ  200 καλλιτέχνες διάσημοι και μη, διαφόρων πολυμέσων από 51 χώρες, φωτογράφοι, ζωγράφοι, γλύπτες  κινούνται καλλιτεχνικά γύρω από τις προκλήσεις της παγκόσμιας μετανάστευσης και την πολυπλοκότητα των εθνικών ταυτοτήτων. Η Biennale υπάρχει και σε άλλα σημεία στην πόλη που μπορείς να επισκεφτείς και μάλιστα δωρεάν, είναι αδύνατον να μιλήσω για όλα  όσα είδα στην φετινή Biennale Arte σε αυτό το άρθρο, που ήδη έγινε πολύ μεγάλο. Πήγαμε με την Αρετή για ένα κρασάκι στο” Vino Vero” και καθισμένοι δίπλα στο κανάλι συζητάμε  για τις εντυπώσεις μας από το Uffizi και την  Biennale.

Συμφωνούμε και οι δύο ότι ο θεϊκός  Sandro Botticelli  αν ερχόταν στην Biennale  θα ήταν η απόλυτη απόλαυση της σύγχρονης τέχνης. Ελπίζουμε ότι η επόμενη Biennale θεματικά θα μπορεί να βρει κάτι που να το υποστηρίξει. Έχει εξαντλήσει μεγάλο μέρος της σύγχρονης θεματολογίας και μια αναθεώρηση της ουσίας της τέχνης με μια θεματική άλλης μορφής νομίζω θα ήταν σημαντική.

*Ο Στέργιος Μήτας είναι σκηνοθέτης και η Αρετή Τουσέρ είναι μουσικός και συνθέτρια.