Ο γάμος της νύφης του καθρέφτη στο χωριό Ρίμπνοβο της Βουλγαρίας
Στα άδυτα ενός παραδοσιακού, ιδιότυπου γάμου σε μία τοποθεσία καλά κρυμμένη από τους γνωστούς τουριστικούς δρόμους
Λέξεις / Εικόνες: Ζήσης Φυλλαρίδης
Επάνω στις παρυφές της δυτικής Ροδόπης στην Βουλγαρία, όχι πολύ μακριά από τον ποταμό Νέστο, και σε μία τοποθεσία καλά κρυμμένη από τους γνωστούς τουριστικούς δρόμους, βρίσκεται το χωριό Ρίμπνοβο.
Οι κάτοικοι του είναι Πομάκοι, ενώ είναι Μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Το χωριό απέχει 29 χλμ. από την πόλη Γκότσε Ντέλτσεφ και περίπου 40 χλμ. από τον συνοριακό σταθμό της Εξοχής Δράμας.
Στην γειτονική χώρα το Ρίμπνοβο θεωρείται «παράδεισος» λαογραφικών δρωμένων και αυθεντικών ειδών λαϊκής τέχνης. Αν και ο οικισμός βρίσκεται γεωγραφικά πολύ κοντά στο πολυσύχναστο χιονοδρομικό του Μπάνσκο, και σε απόσταση αναπνοής από τον δρόμο που οδηγεί σε αυτό, ωστόσο από την πρώτη κιόλας στιγμή ερχόμενος κανείς εδώ αισθάνεται σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος.
Το μόνο που υπενθυμίζει την σύγχρονη εποχή είναι τα πλήρως ανακαινισμένα σπίτια, και τα δορυφορικά ταψιά στα μπαλκόνια, αλλά και τα φανταχτερά ντυσίματα των νεαρών προσκεκλημένων στον γάμο, που γίνονται κυριολεκτικά με την τελευταία λέξη της μόδας!
Κατά τα άλλα, οι γυναίκες που ζουν στο χωριό κυκλοφορούν ακόμη με τα «Καφτάνια», δηλαδή τις παραδοσιακές φορεσιές, ενώ οι άντρες όταν δεν ασχολούνται με τις αγροτικές εργασίες μαζεύονται στους καφενέδες, και τα μουλάρια κυκλοφορούν ακόμη στα στενά του χωριού, ως «μέσα» για τις καθημερινές εργασίες, παράλληλα με σύγχρονα μηχανήματα.
Έτσι, μαζί με τον παλιό τρόπο ζωής κράτησε και ορισμένα έθιμα, μεταξύ των οποίων είναι και ένας ιδιότυπος γάμος, που συνεχίζει να γίνεται με τον ίδιο τρόπο εδώ και αιώνες.
Όλα ξεκινάνε την Παρασκευή όπου μαζεύονται τα δώρα στο σπίτι της νύφης. Εκεί, στους τοίχους και στα κάγκελα απλώνεται όλη η προίκα που θα πάρει μαζί της η νύφη στο νέο της σπιτικό.
Έπιπλα, κουβέρτες, ηλεκτρικές συσκευές και σερβίτσια, καθώς και καφτάνια, κάλτσες, και χειροποίητες ποδιές, μαζί με θρησκευτικά φυλακτά και σύμβολα του Ισλάμ, συνθέτουν την ιδιότυπη αυτή προίκα που ορίζει η παράδοση για να συντροφεύσει το νέο σπιτικό.
Το Σάββατο και την Κυριακή από νωρίς το μεσημέρι μέχρι και το βράδυ, γίνεται το γαμήλιο γλέντι, στο οποίο συμμετέχει ολόκληρο το χωριό μαζί με άλλους επισκέπτες από τα γύρω χωριά, ενώ νεαροί του χωριού που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό, έρχονται εδώ για να παρευρεθούν στους γάμους.
Το γλέντι και τις δύο μέρες ξεκινάει με φαγητό προς τους προσκεκλημένους, και ακολουθεί ο μεγάλος χορός στην πλατεία του χωριού.
Την Κυριακή το απόγευμα μια πομπή ξεκινάει και πάει στο σπίτι της νύφης για να την πάρει, και να την πάει στον γαμπρό που περιμένει στην πλατεία.
Την πομπή συνεχώς προϋπαντεί ένας άντρας που κρατάει το «Μπαϊριάκ», την γαλάζια σημαία του γάμου. Το όλο σκηνικό θυμίζει σκηνές βγαλμένες από γαμήλιες φωτογραφίες αρκετά παλαιότερων εποχών που πολλοί από εμάς κρατάμε στα συρτάρια μας.
Κι ενώ κορυφώνεται το γλέντι την Κυριακή το απόγευμα, πριν το σούρουπο, ο γαμπρός παίρνει την νύφη και την πάει στο σπίτι της για να γίνει το τελετουργικό βάψιμο της «Γκελίνα», όπως αποκαλείται η νύφη κατά τη διάρκεια του γάμου. Εκεί δύο γυναίκες αναλαμβάνουν το βάψιμο του προσώπου της σχηματίζοντας μια λευκή μάσκα με κεντήματα.
Η νύφη μόλις βαφτεί συνοδεύεται από τους γονείς της και τον γαμπρό στο νέο τους σπίτι. Στην πόρτα του σπιτιού περιμένει πλήθος κόσμου που επευφημεί.
Στον δρόμο η νύφη δεν κοιτάει κανέναν παρά μόνο μέσα στον καθρέφτη για να αντικρίζει την ομορφιά της όπως λένε. Και μόλις φτάσει στο νέο της σπίτι, εκεί ξεβάφουν το πρόσωπο της και πετάνε το νερό. Έτσι συμβολικά ξεκινάει η νέα της ζωή, και η «Γκελίνα» γίνεται πια γυναίκα.
Όπως λένε οι γηραιότεροι κάτοικοι του χωριού το τελετουργικό βάψιμο γινόταν και σε άλλα χωριά του ορεινού όγκου της Ροδόπης όπου ζουν Πομάκοι, ωστόσο σταδιακά με τα χρόνια το έθιμο άρχισε να χάνεται, και οι γάμοι γίνονται πλέον με βάση τα πρότυπα της σύγχρονης εποχής, με εξαίρεση βέβαια το χωριό Ρίμπνοβο.
Ο παραδοσιακός γάμος του Ρίμπνοβο έγινε για πρώτη φορά ευρέως γνωστός από σχετικό αφιέρωμα της εφημερίδας The Guardian το 2014, ενώ το περιοδικό National Geographic έκανε επίσης σχετικό αφιέρωμα στο τεύχος Απριλίου 2016.
Σήμερα αυτός ο ιδιότυπος γάμος είναι υποψήφιος για να συμπεριληφθεί στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ο μοναδικός παρόμοιος γάμος που περιέχει και τελετουργικό βάψιμο της νύφης, γίνεται και στο χωριό Donje Ljubinje στο Κόσοβο, όπου κατοικούν Βόσνιοι.
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από δύο γάμους που πραγματοποιήθηκαν στο χωριό Ρίμπνοβο της Βουλγαρίας τον Μάρτιο και τον Δεκέμβριο του 2023 αντίστοιχα, από την εκεί επίσκεψη μου.
Παραπομπές-Πηγές:
https://www.theguardian.com/world/gallery/2014/jan/13/traditional-wedding-in-bulgaria-in-pictures
https://www.dw.com/bg/pstrite-svatbi-na-pomacite-ot-ribnovo/a-65401008
https://dariknews.bg/v-snimki/razlichniiat-ritual-da-si-bulka-v-ribnovo-snimki-22679
