Στη μυθική Μικρά Ασία

Λέξεις/Εικόνες: Άννα Χατζημανώλη

Πολλοί έχουν επισκεφτεί μέρη της Μικράς Ασίας από τη Λέσβο ή τη Σάμο, μα ήθελα να δω όλη τη συνέχεια της διαδρομής από τη στεριά – μεγαλύτερη η συνοχή.

Ταξίδι που ονειρευόμουν εδώ και είκοσι χρόνια, κι όλο και πιο έντονα εδώ και δέκα χρόνια, όταν έπιασα να λύσω την εκ του εξαταξίου απορία για το τι απέγιναν οι κτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου – το διδακτικό άλμα των εξακοσίων τόσων χρόνων μεταξύ θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και του Μεγάλου Κωνσταντίνου (306–337).

Το γιατί ας το απαντήσουν οι αρμόδιοι της σύνταξης της ύλης των σχολικών εγχειριδίων της ιστορίας. Ανέφικτο να στριμωχτούν τόσοι αιώνες, πάμπλουτοι από ιστορία, ούτε σ’ ένα εννιαήμερο ταξίδι, ούτε σε μερικές παραγράφους και μερικές φωτογραφίες.

Πάμπολλα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο.

Οδοιπορικό σε περισσότερους από είκοσι αρχαιολογικούς χώρους – ανοιχτά μουσεία, δύο ή και τρεις κάθε μέρα, μέσο όρο 50 χλμ. αναμεταξύ τους, ίσα που τους διασχίσαμε περπατώντας, ίσα που πήραμε το άρωμα – άλλους τόσους δεν είδαμε.

Η πλειοψηφία μεγάλες εκτάσεις, ολόκληρες πόλεις, πλήρεις, με οδούς, αρχαίους ναούς, βωμούς, βιβλιοθήκη, βουλευτήριο, στάδιο, παλαίστρα, γυμναστήριο, αγορές, οικίες, νυμφαία, υδραγωγείο, θέατρο, συγκροτήματα δημόσιων λουτρών με σύστημα υπόκαυστης υποδαπέδιας θέρμανσης, νεκρόπολη, μείξη και διαστρωμάτωση ιωνικού, καρικού, λυκιακού, παμφυλιακού, ελληνιστικού, ελληνορωμαϊκού και ρωμαϊκού πολιτισμού, για να συνεχίσει με το χριστιανικό, τον ανατολικο-ρωμαϊκό και τον ισλαμικό στρώμα.

Όλ’ αυτά για κάποιους ίσως αδιάφορα, μα για μένα μαγικά.

Ανοίγει παρένθεση.

Φαντάζομαι ότι ίσως κάπως έτσι να ήταν η Θεσσαλονίκη από το 168 π.Χ. μέχρι το αυτοκρατορικό διάταγμα (Edictum) της Θεσσαλονίκης ή Cunctos populos, του Θεοδόσιου Α΄ το 380, τουτέστιν για 548 χρόνια, που επέβαλε το χριστιανισμό ως μοναδική και επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας και η πόλη έπρεπε να αποκαθαρθεί από την πολυθεϊστική και, στη συνέχεια, από τη δεκαετία του 1959 και μετά, να λουστραριστεί με τα της ανάπτυξης που ζούμε σήμερα, τα θαμμένα κατάλοιπα στα υπόγεια των πολυκατοικιών και τα σπαράγματα στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης – κάπως όπως θάφτηκαν οι αρχαιότητες στο σταυροδρόμι του σταθμού Βενιζέλου. Απέμειναν τμήματα του ανακτορικού συγκροτήματος και της Αψίδας του Γαλερίου, η Ροτόντα και η Ρωμαϊκή Αγορά και άλλα σκόρπια. Ανερμήνευτα κενά και άλματα.

Κλείνει παρένθεση.

Ελληνικές, ρωμαϊκές ή δίγλωσσες και τρίγλωσσες επιγραφές, επανάχρηση αρχιτεκτονικών μελών από κατεδαφισμένους χώρους, τα spolia, ευρύτατη πρακτική από την αρχαιότητα ακόμη. Αρχαιολογικοί χώροι ορφανεμένοι από τα μνημεία τους που φιλοξενούνται στα δυτικοευρωπαϊκά μουσεία, αποκομμένα από το τοπίο και τα συμφραζόμενά τους: να αναφέρω μόνο το βωμό της Περγάμου ανακατασκευασμένο στο μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο και το μνημείο των Νηρηίδων από την Ξάνθο της Λυκίας στο Βρετανικό.

Δίπλα στους αρχαιολογικούς χώρους οι σύγχρονες πόλεις και χωριά, διαφορετικό το δικό τους χρώμα και πολιτισμό.

Στο χάρτη η διαδρομή μας, αν πληκτρολογήσετε καθεμιά ονομασία βρίσκετε άφθονο υλικό, αρκετό για να βουτήξετε και να ταξιδέψετε για μέρες – για το κάθε ένα μέρος εννοώ, είναι μεγάλο το βάρος της ιστορίας.

Στην κάθε ιστορική περιοχή περίπου 100 με 150 αρχαιολογικοί χώροι, εντοπισμένοι, ταυτοποιημένοι, περιμένουν τις ακόμη ανασκαφές.

Εύφορη γη, απέραντο πράσινο, πεύκα, συκιές, καλλιέργειες, ελιές, ροδιές, κυδωνιές, καρυδιές, μανταρινιές, λεμονιές και πορτοκαλιές, φιστικιές, συγκομιδές σουσαμιού, θεόρατες φραγκοσυκιές και μπουκαμβίλιες, μουσμουλιές και πανύψηλοι φοίνικες. Θερμοκήπια. Απέραντες εκτάσεις.

Επειδή χωρίς ήσυχο διάβασμα δύσκολο να σχηματίσει κάποιος μια λίγο πιο ολοκληρωμένη εικόνα, να παραπέμψω στο λεύκωμα Ιωνία, Οι Έλληνες στη Μικρασία δυο δεκαετίες στη βιβλιοθήκη, ελπίζω ακόμη να κυκλοφορεί.

*Η Άννα Χατζημανώλη είναι συγγραφέας