Μια ομάδα του ΑΠΘ προωθεί το βιωματικό τουρισμό στη Μαύρη Θάλασσα

Το PRO EXTOUR είναι ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο που στοχεύει στην προώθηση του βιωματικού τουρισμού ως βιώσιμου αναπτυξιακού άξονα για τις τουριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της τοπικής κληρονομιάς και πολιτισμού, των καινοτόμων λύσεων και της διασυνοριακής συνεργασίας.

Το έργο εκπονείται από την διατμηματική ερευνητική μονάδα CITY_SPACE_FLUΧ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας με ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από την Αρμενία, Βουλγαρία και Γεωργία και με την υποστήριξη του προγράμματος ENI CBC Black Sea Basin 2014-2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα πρώτα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου, που θα ολοκληρωθεί στις 30.11.2022, αφορούν την αξιολόγηση των περιφερειακών αναγκών, την εκπόνηση ενός περιφερειακού σχεδίου δράσης και την δημιουργία ενός σχεδίου επιτυχημένων επιχειρηματικών μοντέλων για τον βιωματικό τουρισμό στις ελληνικές περιφέρειες που εμπίπτουν στην Περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, δηλαδή την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

1. Αξιολόγηση Περιφερειακών Αναγκών

Οι περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, όπως και γενικά η χώρα, διαθέτουν ένα καλά αναπτυγμένο τουριστικό προφίλ, ειδικά στις παραθαλάσσιες περιοχές, που στοχεύει σε μεγάλο βαθμό στο μαζικό θερινό τουρισμό και λιγότερο σε άλλου είδους «εναλλακτικό» τουρισμό, όπως ο βιωματικός τουρισμός. Το έργο είχε ως στόχο την εκτίμηση των κύριων προβλημάτων, αναγκών και δυνατοτήτων για την ανάπτυξη του τουρισμού με βάση τον πολιτισμό και την κληρονομιά και βασίζεται σε έρευνα διεθνών και περιφερειακών στατιστικών δεδομένων, έρευνα με ημι-δομημένες συνεντεύξεις με διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη όπως τουριστικές επιχειρήσεις ή πολιτιστικούς παρόχους και παρόχους κληρονομιάς που λειτουργούν στην περιοχή, τοπικούς, περιφερειακούς και διεθνείς πράκτορες, καθώς και έρευνα ερωτηματολογίου για τη συμπεριφορά και τις αντιλήψεις των καταναλωτών.

Στα βασικά ευρήματα της έρευνας περιλαμβάνονται περιληπτικά τα παρακάτω:

Σχετικά με τα χαρακτηριστικά των προσφερόμενων τουριστικών προϊόντων/ υπηρεσιών η έρευνα ανέδειξε ότι, και στις δύο Περιφέρειες, ο βιωματικός τουρισμός αντιμετωπίζεται ως «γενικός όρος» που περιλαμβάνει διαστάσεις πολιτισμού, γαστρονομίας, αγροτικές δραστηριότητες και εμπειρίες περιπέτειας. Σχετικά με την πολιτιστική διάσταση του βιωματικού τουρισμού στις υπό μελέτη Περιφέρειες, εντοπίστηκαν δραστηριότητες που σχετίζονται με εναλλακτικές ξεναγήσεις και θεματικούς περιπάτους στην πόλη και σε ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους. Στις γαστρονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με το βιωματικό τουρισμό, εντοπίστηκαν κυρίως δραστηριότητες που σχετίζονται με την αμπελοοινική παράδοση, όπως οινικές διαδρομές και οινοποιεία, που εισάγουν τον επισκέπτη τόσο στην οινοποιητική διαδικασία, μέσω της συμμετοχής του στην παραγωγή, όσο και στη τοπική γαστρονομία της εκάστοτε περιοχής, με μαθήματα γαστρονομίας και χρήση τοπικών υλικών.

https://www.facebook.com/PROEXTOUR/photos/pcb.407045571106769/407045241106802/

Αναφορικά με τον αγροτουριστικό τομέα που σχετίζεται με το βιωματικό τουρισμό, οι προσφερόμενες δραστηριότητες εντοπίζονται κυρίως στις αγροτικές και απομονωμένες περιοχές που διαθέτουν μοναδικούς και ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους και δημιουργούν γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη αυθεντικών εμπειριών, ενώ οι δραστηριότητες σχετίζονται με απόσταξη αιθέριων ελαίων, επίσκεψη σε φάρμες και ελαιώνες, μελισσοκομία και εμπειρίες σχετικά με τον αγροτικό τρόπο ζωής και παραγωγής.

Γενικά, αρκετές από τις προσφερόμενες βιωματικές τουριστικές δραστηριότητες επιδιώκουν την εμπλοκή και διέγερση των αισθήσεων, δίνοντας έμφαση στα συναισθήματα του επισκέπτη, με στόχο οι εμπειρίες να καταγραφούν στη μνήμη.

Σχετικά με τα χαρακτηριστικά των τουριστικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον βιωματικό τουρισμό, αυτές που σχετίζονται κυρίως ή αποκλειστικά με δραστηριότητες βιωματικού χαρακτήρα, εντοπίζονται κυρίως στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και αφορούν εναλλακτικούς θεματικούς περιπάτους, αγροτικές και οινοποιητικές δραστηριότητες.

Στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές των Περιφερειών καταγράφονται ορισμένες επιχειρήσεις με καταλύματα που έχουν αναπτύξει βιωματικές δραστηριότητες. Γαστρονομικές βιωματικές δραστηριότητες, όπως γευσιγνωσία οίνου και φαγητού και μαθήματα μαγειρικής παραδοσιακών και τοπικών εδεσμάτων, διοργανώνονται κυρίως από οινοποιεία, αγροτικές επιχειρήσεις και παραδοσιακούς συνεταιρισμούς, ενώ εντοπίζεται η απουσία της δραστηριοποίησης των εστιατορίων, στον τομέα του βιωματικού τουρισμού. Οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με τον βιωματικό τουρισμό αφορούν, κυρίως, νεοσύστατες εταιρίες, με μικρό αριθμό προσωπικού, ενώ πολλές από αυτές είναι οικογενειακές επιχειρήσεις.

Οι βασικότεροι τρόποι προώθησης των δραστηριοτήτων γίνονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των ηλεκτρονικών ιστότοπων και των διαδικτυακών πλατφορμών. Ωστόσο, η έρευνα ανέδειξε ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προώθησης των βιωματικών τουριστικών δραστηριοτήτων είναι «από στόμα σε στόμα» (word of mouth) μεταξύ των επισκεπτών.

Τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται να έχουν οι εργαζόμενοι στις εν λόγω τουριστικές επιχειρήσεις είναι βαθιά γνώση σχετικά με το αντικείμενο της δραστηριότητας, την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου και κατανόηση των διαστάσεων του βιωματικού τουρισμού. Ανάμεσα στα βασικά προβλήματα που αναδείχθηκαν από την έρευνα είναι η απουσία μακροπρόθεσμου στρατηγικού πλαισίου και σχεδιασμού για τη διαχείριση των βιωματικών τουριστικών δραστηριοτήτων. Επιπροσθέτως, το σύνολο των γεωγραφικών περιοχών αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να δίνεται έμφαση στα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου, και ειδικότερα των απομακρυσμένων και μειονεκτικών περιοχών, ενώ το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο συχνά δρα ανασταλτικά στην περαιτέρω ανάπτυξη του βιωματικού τουριστικού προϊόντος. Μέσα από την έρευνα αναδείχθηκε η ανάγκη για αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, προκειμένου να οικοδομηθεί ένα ελκυστικό και υψηλής ποιότητας βιωματικό τουριστικό προϊόν.

Η έρευνα συμπεριφοράς και αντιλήψεων των καταναλωτών είχε σκοπό να εντοπίσει τις προσδοκίες που έχουν οι δυνητικοί επισκέπτες – τουρίστες από τον βιωματικό τουρισμό που βασίζεται στον πολιτισμό και την κληρονομιά. Απαντήθηκαν συνολικά 554 ερωτηματολόγια (117 στα Αγγλικά και 437 στα Ελληνικά). Η πλειονότητα αυτών που απάντησαν ήταν γυναίκες(περίπου 70%) και άτομα ηλικίας μεταξύ 19-35 ετών (περίπου 60%).

Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι ταξιδεύουν για να ανακαλύψουν νέες περιοχές, να εξερευνήσουν τον πολιτισμό ενός τόπου, αλλά και για αναψυχή. Οι ταξιδιώτες, σε μεγάλο ποσοστό, προτιμούν να προγραμματίζουν το ταξίδι τους από το διαδίκτυο. Εκτός από τη χρήση του διαδικτύου, οι χρήστες δεν βλέπουν μεγάλη αξία στη χρήση νέων τεχνολογιών για τη βελτίωση της εμπειρίας τους ως επισκέπτες (π.χ. ψηφιακές περιηγήσεις). Γενικά, φαίνεται να προτιμούν επισκέψεις στα γνωστά και προβεβλημένα μέρη ενδιαφέροντος πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως μνημεία, μουσεία και πινακοθήκες, φεστιβάλ και εκθέσεις αντί να συμμετέχουν σε μαθήματα μαγειρικής, τέχνης ή χειροτεχνίας. Αν και οι περισσότεροι δείχνουν ενδιαφέρον στην επίσκεψη χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς, αυτό δεν σημαίνει και πως ενδιαφέρονται απαραίτητα να συμμετάσχουν σε τοπικές / παραδοσιακές εκδηλώσεις. Η πλειοψηφία των ταξιδιωτών δείχνουν ενδιαφέρον για νέες εμπειρίες και δηλώνουν πως θα ήθελαν να βιώσουν κάτι νέο κάθε φορά που ταξιδεύουν.

Είναι, επίσης, ανοιχτοί στη δοκιμή νέων γεύσεων, στη συναναστροφή με τον ντόπιο πληθυσμό, αλλά και στην συμμετοχή σε νέες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στον τόπο προορισμού τους. Συνολικά, αυτοί που συμμετείχαν στην έρευνα φαίνεται να είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα για να έχουν μια ουσιαστική και εμπλουτισμένη τουριστική εμπειρία, καθώς και πρόθυμοι να θυσιάσουν σε μεγάλο βαθμό την άνεση και την ευκολία τους για να αποκτήσουν αξέχαστες αναμνήσεις.

2. Περιφερειακό Σχέδιο Δράσης

Το Περιφερειακό Σχέδιο Δράσης προσδιορίζει στρατηγικές, πρακτικές και διαδικασίες για την προώθηση του βιωματικού τουρισμού και επικεντρώνεται σε μια σειρά αναπτυξιακών προτάσεων που μπορούν να αξιοποιηθούν από ιδιωτικούς και δημόσιους τουριστικούς φορείς.

Το Περιφερειακό Σχέδιο Δράσης είναι δομημένο γύρω από τέσσερις Στρατηγικές

Προτεραιότητες που εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες δράσεις όπως περιγράφονται συνοπτικά παρακάτω:

• Βελτίωση και αξιοποίηση πολιτιστικών πόρων − Καταγραφή πόρων στην περιφέρεια BSB-GR − Βελτίωση ορατότητας και ελκυστικότητας των πόρων − Βιώσιμη χρήση πόρων • Ανάπτυξη ποιοτικού και πρωτότυπου βιωματικού τουριστικού προϊόντος − Αναδόμηση του τουριστικού μοντέλου της περιοχής BSB-GR − Ποιοτική βελτίωση του βιωματικού προϊόντος στον τουριστικό τομέα − Ενσωμάτωση μάρκετινγκ και πρακτικές branding στο βιωματικό προϊόν • Δόμηση ικανότητας και στήριξη της μετάβασης σε βιωματικό τουρισμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων − Ποιοτική βελτίωση των βιωματικών τουριστικών επιχειρήσεων − Προαγωγή καινοτομικής φιλοσοφίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ενίσχυση της βιωσιμότητάς τους • Προώθηση συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με σκοπό την ανάπτυξη του βιωματικού τουρισμού − Διαχείριση βιωματικού τουρισμού μέσω ενός Destination Management Organization (DMO) − Προώθηση branding και ταυτότητας προορισμών − Δικτύωση και συνεργασία τοπικών φορέων − Διεθνής συνεργασία για την προώθηση του βιωματικού τουρισμού

3. Σχέδιο Επιτυχημένων Επιχειρηματικών Μοντέλων για τον βιωματικό τουρισμό

Το Σχέδιο σκιαγραφεί τις βασικές υπηρεσίες, τους παράγοντες επιτυχίας, τις δυνατότητες και τις προοπτικές των επιχειρήσεων και οργανισμών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα που αναπτύσσουν δραστηριότητες στον βιωματικό τουρισμό, με βάση την μελέτη των επιχειρησιακών μοντέλων 15 μικρομεσαίων επιχειρήσεων και φορέων με έδρα την Κεντρική Μακεδονία και την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.