Μια ραδιοφωνική εκπομπή στη Θεσσαλονίκη τόλμησε!

Ραδιοφωνική εκπομπή στα ελληνικά, αραβικά, κουρδικά και φαρσί με τίτλο “Από τους Πρόσφυγες για τους Πρόσφυγες” στον FM100, το δημοτικό ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης. Με τον δημοσιογράφο Κώστα Κεκελιάδη και ομάδα προσφύγων από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιρακινό Κουρδιστάν. 

Η εκπομπή Από τους Πρόσφυγες για τους Πρόσφυγες αποτελεί δράση του Κέντρου Ένταξης Μεταναστών Θεσσαλονίκης. Η πράξη με τίτλο «Κέντρο Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης με Παράρτημα ΚΕΜ» έχει ενταχθεί στον Άξονα Προτεραιότητας «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας – ΕΚΤ» στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κεντρική Μακεδονία 2014-2020» (κωδ. ΟΠΣ 5002722).  Ρωτήσαμε  το δημοσιογράφο Κωστή Κεκελιάδη όσα θέλαμε να μάθουμε για αυτό το ραδιοφωνικό πείραμα! 

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της εκπομπής;

Μέχρι το 2015 όταν λέγαμε στην Ελλάδα τις λέξεις «πρόσφυγες» και «προσφυγιά» εννοούσαμε τους παππούδες μας που είχαν έρθει από την Μικρά Ασία, την Καππαδοκία και τον Πόντο. Από το 2015 και μετά η Ελλάδα υποδέχεται διαδοχικά κύματα προσφύγων από τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική. Η Θεσσαλονίκη, ιστορικά πόλη προσφύγων, έχει δεχτεί μεγάλο μέρος του προσφυγικού πληθυσμού που ζει είτε στους καταυλισμούς στα  Διαβατά και στα Λαγκαδίκια, είτε εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος, σε ξενώνες φιλοξενίας και σε διαμερίσματα. Οι αλλαγές στον πληθυσμιακό χάρτη της πόλης, η  συνύπαρξη με ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς επιβάλλουν καταρχάς την αλληλογνωριμία. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιδέα μιας εκπομπής στα ελληνικά, αλλά και στις περισσότερο ομιλούμενες από τις γλώσσες των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη, τα αραβικά, τα φαρσί και τα κουρδικά  που άρχισε να εκπέμπει από τη συχνότητα του FM100, το Μάιο του 2019. 

Με ποιο τρόπο προέκυψε η συνεργασία με το δημοτικό ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης; 

Από το 2018 το Κέντρο Ένταξης Μεταναστών του δήμου Θεσσαλονίκης και η τότε εντεταλμένη σύμβουλος του δήμου για το προσφυγικό Σοφία Ασλανίδου άρχισαν να αναζητούν τρόπους χρηματοδότησης μιας ραδιοφωνικής εκπομπής που θα βοηθούσε στη συμπερίληψη των προσφύγων στο κοινωνικό σώμα της πόλης. Προκηρύχθηκε η θέση την οποία και ανέλαβα, αφού είχα ήδη εμπειρία στο προσφυγικό. Έχω κάνει ρεπορτάζ από τη Λέσβο μέχρι την Ειδομένη το 2015 όταν άνοιξε ο λεγόμενος «βαλκανικός διάδρομος» για τους πρόσφυγες, έχω εργαστεί  στον προσφυγικό καταυλισμό της Νέας Καβάλας στο Κιλκίς και από το 2018 είμαι υπεύθυνος του γραφείου Τύπου της ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων στη Θεσσαλονίκη, που ασχολείται και με το προσφυγικό.  

Τι ήθελες να πετύχεις μ’ αυτό το concept; 

Ήθελα να δώσουμε απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα με δύο σκέλη. Καταρχάς να μάθουμε εμείς εδώ ποιοι είναι αυτοί που διέφυγαν από τον πόλεμο, την πείνα και τις στερήσεις. Ποιες είναι οι ιστορίες τους; Ποιοι είναι αυτοί που πέρασαν τα σύνορα, διέσχισαν τις νεκρές ζώνες, τις “no man’s land”, κατάφεραν να μείνουν ζωντανοί αλλά πλήρωσαν το τίμημα και μεταμορφώθηκαν σε ανθρώπους χωρίς πρόσωπο και χωρίς όνομα; Ποιοι είναι αυτοί που ονομάζουμε με τον γενικό τίτλο « πρόσφυγες»; Και το δεύτερο σκέλος: Πώς νιώθουν και πώς φαντάζονται τη ζωή τους στη χώρα μας; Πώς τους επηρεάζει η επαφή με μια άλλη, ξένη γι αυτούς κουλτούρα; Που διασκεδάζουν στη Θεσσαλονίκη, πάνω ή κάτω από την Εγνατία; Τι όνειρα έχουν; 

Πώς βρήκες τους υπόλοιπους συμπαρουσιαστές;

Αναζήτησα τους πρόσφυγες που θα συγκροτούσαν την ομάδα της εκπομπής κυρίως μέσω του δικτύου των ΜΚΟ της πόλης. Ήθελα να είναι παιδιά που πηγαίνουν ή έχουν τελειώσει το σχολείο, αγαπούν τα γράμματα και πιστεύουν στην αξία της εκπαίδευσης ως φορέα μάθησης και κοινωνικοποίησης. Δεν ήταν εύκολο. Το πιο δύσκολο απ όλα βέβαια ήταν να βρω μία γυναίκα. Μιλάμε για ανθρώπους που κατά κανόνα έχουν βιώσει στιγμές ακραίας βίας, άρα νιώθουν ευάλωτοι και χρειάζονται χρόνο για να αισθανθούν ασφαλείς. Και φυσικά έρχονται από κοινωνίες πολύ περισσότερο πατριαρχικές από τη δική μας. Για καλή μου τύχη όταν ύστερα από πολλές άκαρπες προσπάθειες ήρθα σε επαφή με την κοπέλα πρόσφυγα από το Αφγανιστάν γνωριζόμασταν ήδη με έναν από τα αδέρφια της, οποίος  με εμπιστεύτηκε και έδωσε την απαραίτητη συγκατάθεσή του.

Πώς συνεννοείστε μεταξύ σας; 

Με τουλάχιστον τέσσερις ομιλούμενες γλώσσες είναι στιγμές που  γινόμαστε Βαβέλ. Ωστόσο, οι πρόσφυγες που συμμετέχουν στην εκπομπή, ο Ράμπαρ Μιρ, ο Αμπντούλ Αστίφ και η Μάσουμε Μουσαβί είναι άνθρωποι που έχουν μάθει καλά ελληνικά, άρα βγάζουμε συνεννόηση. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι όλοι τους έμαθαν ελληνικά σε εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα.

Πες μας κάποιο backstage από τη διάρκεια της εκπομπής

Η αρχική δυσκολία ήταν να συνυπάρξουν άνθρωποι με τόσο διαφορετικές χώρες προέλευσης. Σε μία από τις πρώτες εκπομπές, με αφορμή την Γιορτή Πολυγλωσσίας του δήμου Θεσσαλονίκης κάναμε αναφορά στις πολλές ομοιότητες ανάμεσα στην ελληνική και την περσική γλώσσα. Η Μάσουμε που η μητρική της γλώσσα είναι τα φαρσί νόμισε ακούγοντάς με να μιλάω για τις ομοιότητες, ότι αυτές είναι τόσες ώστε να την καταλαβαίνω όταν μιλάει. Οπότε θεώρησε καλό να μού απευθύνεται στα φαρσί και να περιμένει απάντηση. Υπήρξε ένας πεντάλεπτο απόλυτης ασυνεννοησίας αλλά τελικά τα πράγματα ξεκαθαρίστηκαν. 

Τι πιστεύεις ότι καταφέρατε μ αυτήν την εκπομπή;

Σκοπός της εκπομπής είναι η ανάδειξη των χαρακτηριστικών που ενώνουν ανθρώπους με διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας από την ιστορία και την λογοτεχνία μέχρι το φαγητό και τη μουσική. Το δημοτικό ραδιόφωνο της Θεσσαλονίκης ως δημόσιο βήμα διαδραματίζει έναν κρίσιμο ρόλο στην κοινωνική ενσωμάτωση, στη συμπερίληψη των προσφύγων. Επιδιώκουμε σε κάθε εκπομπή να φέρνουμε σε επαφή τους γηγενείς με τους νεοφερμένους πρόσφυγες, να γνωρίζουμε ο ένας τον τρόπο της σκέψης του άλλου,  τις αντιλήψεις του, τις παραστάσεις που έχει για τον κόσμο. Πιστεύω ότι έχουμε καταφέρει να λειτουργούμε ως μία γέφυρα επικοινωνίας που βοηθάει στην αλληλοκατανόηση, την άρση των αποκλεισμών, την καταπολέμηση του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.