Μπουτάν: Το μυστικό επιτυχίας της χώρας στην περίοδο της πανδημίας

Στις 7 Ιανουαρίου, ένας 34χρονος άνδρας που είχε εισαχθεί σε νοσοκομείο της πρωτεύουσας του Μπουτάν, με προϋπάρχοντα προβλήματα στο ήπαρ και στα νεφρά, πέθανε από COVID-19. Ήταν ο πρώτος θάνατος από κοροναϊό στη χώρα. Όχι ο πρώτος θάνατος εκείνης της ημέρας, εκείνης της εβδομάδας ή εκείνου του μήνα. Αλλά ο πρώτος από τότε που ξεκίνησε η πανδημία.

Πώς γίνεται δυνατό; Από τότε που ο κορονοϊός εντοπίστηκε για πρώτη φορά, τα συστήματα υγείας σε πλούσιες και φτωχές χώρες σχεδόν κατέρρευσαν, οι οικονομίες παγκοσμίως καταστράφηκαν, ενώ χάθηκαν εκατομμύρια ζωές. Πώς κατάφερε το Μπουτάν, ένα μικρό και φτωχό έθνος να αποφύγει την πανδημία; Τι μπορούμε εμείς να μάθουμε από το έθνος αυτό αλλά και από τις υπόλοιπες χώρες με παρόμοια στατιστικά; Όπως είναι το Βιετνάμ, το οποίο έχει καταγράψει μέχρι τώρα μόνο 35 θανάτους, η Ρουάντα, με 226, η Σενεγάλη, με 700, και πολλές άλλες που αντιμετώπισαν την κρίση πολύ πιο αποτελεσματικά από ό, τι η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική.

Αυτά τα έθνη μπορούν να προσφέρουν πολλά μαθήματα για μία λειτουργική ηγεσία, για τον τρόπο διασφάλισης παροχών, για τη δημόσια υγεία και την κοινή κατανόηση ότι τα άτομα και οι κοινότητες πρέπει να θυσιαστούν για να προστατεύσουν τον πληθυσμό τους, πράγματα που έλειπαν από την αρχή της πανδημίας στην Αμερική.

«Η καταστροφή που έφερε ο COVID στην Αμερική αποδίδεται στην άρνηση της επιστήμης. Δεν ξέρω αν, αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ, μπορούμε να έχουμε εύκολες ή αποτελεσματικές συζητήσεις για το κοινό καλό. Όμως, θα πρέπει να ξεκινήσουμε”, είπε ο Asaf Bitton, εκτελεστικός διευθυντής της Ariadne Labs, ένα κέντρο καινοτομίας στα συστήματα υγείας που εδρεύει στη Βοστώνη. Όμως, είπε, έχουν παραμελήσει τη δημόσια υγεία από θέμα πρόληψης.

Mε μία επίσκεψη στη χώρα, αυτό που θα ακούσει κανείς αμέτρητες φορές, είναι η λέξη ανθεκτικότητα. Το Μπουτάν δεν έχει αποικιστεί ποτέ και είναι γνωστή η ικανότητα του λαού του να αντέχει στις κακουχίες και να κάνει θυσίες. Η ανθεκτικότητα είναι ο πυρήνας της εθνικής τους ταυτότητας.

Το γεγονός αυτό έπαιξε σημαντικό παράγοντα όταν ο κοροναϊός άρχισε να εξαπλώνεται στις αρχές του περασμένου έτους. Εκείνη την εποχή, το Μπουτάν φαινόταν ένας ευάλωτος στόχος. Είχε μόνο 337 γιατρούς για πληθυσμό περίπου 760.000.  Λιγότερο από το ήμισυ της συνιστώμενης αναλογίας γιατρών για τον κόσμο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας  και μόνο ένας από αυτούς τους γιατρούς είχε προηγμένη εκπαίδευση. Είχε μόλις 3.000 εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και ένα μηχάνημα PCR για τη δοκιμή δειγμάτων ιών.

Ωστόσο, από την αρχή της πανδημίας, το Μπουτάν κινήθηκε γρήγορα και έξυπνα, ακολουθώντας τα δεδομένα της επιστήμης.

Στις 31 Δεκεμβρίου 2019, η Κίνα ανέφερε για πρώτη φορά μια έξαρση πνευμονίας άγνωστης αιτίας. Μέχρι τις 11 Ιανουαρίου, το Μπουτάν είχε αρχίσει να εκπονεί το Εθνικό Σχέδιο Ετοιμότητας και Ανταπόκρισης και στις 15 Ιανουαρίου, άρχισε να εξετάζει για συμπτώματα αναπνευστικών παθήσεων ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησε συστηματικούς ελέγχους θερμοκρασίας των επιβατών στο διεθνές αεροδρόμιο και σε άλλα σημεία εισόδου.

Γύρω στα μεσάνυχτα της 6ης Μαρτίου, το Μπουτάν επιβεβαίωσε την πρώτη του περίπτωση COVID-19: έναν 76χρονο Αμερικανό τουρίστα. Έξι ώρες και 18 λεπτά αργότερα, περίπου 300 άτομα που πιθανώς να είχαν έρθει σε επαφή, εντοπίστηκαν και μπήκαν σε καραντίνα. «Πρέπει να σημειώθηκε ρεκόρ», δήλωσε, με εμφανή υπερηφάνεια, ο υπουργός Υγείας Ντέτσεν Γουάνγκμο,  ένας επιδημιολόγος, απόφοιτος του Γέιλ. Ο ασθενής μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ. Αναμενόταν να πεθάνει, αλλά επέζησε.

Τον Μάρτιο, η κυβέρνηση του Μπουτάν άρχισε να βγάζει καθημερινές ενημερώσεις και να προωθεί αριθμούς βοήθειας. Απαγορεύτηκαν οι τουρίστες, έκλεισαν τα σχολεία, τα γυμναστήρια και οι κινηματογράφοι, ενώ άλλαξαν τα ωράρια εργασίας. Υποχρεωτικά έγιναν επίσης, οι μάσκες προσώπου, τα αντισηπτικά και η αποστασιοποίηση. Στις 11 Μαρτίου, ανακοινώθηκε ότι πρόκειται για μία πανδημία. Πέντε ημέρες αργότερα, το Μπουτάν επέβαλε υποχρεωτική καραντίνα για όλους τους κατοίκους που είχαν πιθανή έκθεση στον ιό. Απομόνωσε όλες τις περιπτώσεις που βγήκαν θετικοί στον ιό, ακόμη και εκείνους που ήταν ασυμπτωματικοί, μέσα σε ιατρικές εγκαταστάσεις, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν αμέσως τα πρώιμα συμπτώματα. Ακόμη παρείχε ψυχολογική υποστήριξη για όσους βρίσκονται σε καραντίνα και απομόνωση.

Το Μπουτάν στη συνέχεια το πήγε ακόμα πιο μακριά. Στα τέλη Μαρτίου, λειτουργοί υγείας παρέτειναν την υποχρεωτική καραντίνα από 14 σε 21 ημέρες , μια εβδομάδα περισσότερο από ό, τι συνέστησε η ΠΟΥ. Η Dechen Wangmo, υπουργός πρόσθεσε, σε συνέντευξη Τύπου, ότι το εκτεταμένο πρόγραμμα δοκιμών του Μπουτάν, αποτέλεσε «χρυσό πρότυπο».

Ενώ ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υποβάθμιζε επί μήνες την πανδημία, το Μπουτάν ξεκίνησε ένα τεράστιο πρόγραμμα δοκιμών καθώς και δημιούργησε μια εφαρμογή εντοπισμού των επαφών που μπορεί να μολύνθηκαν. Το περασμένο φθινόπωρο, το υπουργείο Υγείας ξεκίνησε μια πρωτοβουλία πρόληψης με την ονομασία “Our Gyenkhu” – “Η ευθύνη μας” – με επιρροές όπως ηθοποιοί, εικαστικοί καλλιτέχνες, bloggers και αθλητικές προσωπικότητες. Όταν, τον Αύγουστο, μια 27χρονη γυναίκα έγινε η πρώτη γυναίκα στη χώρα που βγήκε θετική ενώ δεν βρισκόταν σε καραντίνα, ακολούθησε ένα εθνικό lockdown τριών εβδομάδων, με την κυβέρνηση να αυξάνει ακόμα περισσότερο τα τεστ.

Σε συνδυασμό με αυτήν την αυστηρή ανταπόκριση ήρθαν διάφορα προβλήματα και από άλλα επίπεδα της κοινωνίας. Τον Απρίλιο, ο Βασιλιάς Jigme Khesar Namgyel Wangchuck  χορήγησε 19 εκατομμύρια δολάρια για βοήθεια σε περισσότερους από 34.000 κατοίκους, οι οποίοι είχαν πληγεί οικονομικά από την πανδημία, ένα πρόγραμμα που παρατάθηκε τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Μαρτίου.

On the road, I can’t help but think once again that it is as if His Majesty had seen the pandemic coming a decade ago.https://t.co/va0o0clZLu pic.twitter.com/CDZ6ROzjmh

— PM Bhutan (@PMBhutan) February 14, 2021

Χιλιάδες άνθρωποι υπέγραψαν, εγκαταλείποντας τα σπίτια και τις οικογένειές τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, για να συμμετάσχουν στο εθνικό σώμα εθελοντών με την πορτοκαλί στολή, γνωστό ως DeSuung.

Η κυβέρνηση ακολούθησε τον ίδιο αλτρουισμό. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού lockdown της χώρας,  η Dechen Wangmo, κοιμόταν στις εγκαταστάσεις του υπουργείου για εβδομάδες, μακριά από τον γιο της. Ο πρωθυπουργός Lotay Tshering, ένας πολύ σεβαστός γιατρός, συνέχισε να κάνει χειρουργικές επεμβάσεις τα Σάββατα κατά τη διάρκεια της  κρίσης και κοιμόταν κάθε βράδυ σε ένα κάθισμα στο γραφείο του. Οι ξενοδόχοι προσέφεραν τα ακίνητά τους ως δωρεάν εγκαταστάσεις για καραντίνα. Οι αγρότες δώρισαν καλλιέργειες.

«Έχω διαμαρτυρηθεί για το «σύνδρομο της μικρής κοινωνίας» και για το πόσο ασφυκτικό μπορεί να γίνει. Πιστεύω όμως ότι ακριβώς αυτή η εγγύτητα μας κράτησε ενωμένους», είπε ο Namgay Zam, εξέχων δημοσιογράφος στο Μπουτάν. «Δεν νομίζω ότι καμία άλλη χώρα μπορεί να πει ότι οι ηγέτες και οι απλοί άνθρωποι έχουν τέτοια αμοιβαία εμπιστοσύνη. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για την επιτυχία του Μπουτάν. ”

Ενώ το Μπουτάν μπορεί να είναι πολιτιστικά μοναδικό, η εμπειρία του προσφέρει πολλά μαθήματα για τα υπόλοιπα έθνη.

Πρώτον, στο Μπουτάν υπήρξε εμπιστοσύνη αλλά και έξυπνη και πρακτική καθοδήγηση από τον βασιλιά. Επίσης, στο Μπουτάν, η αντιπολίτευση στο Κοινοβούλιο ένωσε τις δυνάμεις της με το κυβερνών κόμμα.

Δεύτερον, η χώρα προετοιμάστηκε. Το Μπουτάν δημιούργησε ένα ιατρικό κέντρο έκτακτης ανάγκης και ένα κέντρο του ΠΟΥ το 2018. Είχε επίσης επενδύσει σε τέντες για τη δημιουργία ιατρικών καταλυμάτων. Το 2019, η χώρα αναβάθμισε το εργαστήριο Royal Center for Disease Control, εξοπλίζοντάς το για να χειριστεί, όχι μόνο τη γρίπη, αλλά και τον SARS-CoV-2.

Τρίτον, οι κυβερνώντες και οι πολίτες ενεργήσανε γρήγορα και εξοικονόμησαν χρόνο. «Οι χώρες που ανταποκρίθηκαν νωρίς, πριν εδραιωθεί ο ιός, φαίνεται να τα έχουν πάει πολύ καλύτερα», είπε η Jennifer Nuzzo, ανώτερη μελετητής στο Κέντρο Ασφάλειας Υγείας του Johns Hopkins. Το σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης που βασίζεται στην κοινότητα του Μπουτάν είχε σπείρει την έννοια της πρόληψης, ενώ η δωρεάν καθολική υγειονομική περίθαλψη ήταν ήδη σε ισχύ.

Τέταρτον, αξιοποίησαν τα ήδη υπάρχοντα πλεονεκτήματα που είχαν. Όταν το Μπουτάν πρόσθεσε πέντε ακόμη μηχανήματα PCR στα εργαστήρια, χρειάστηκε τεχνικούς και από τότε άρχισε να εκπαιδεύει φοιτητές πανεπιστημίου. Όταν έγινε σαφές ότι ένας γιατρός ICU δεν ήταν αρκετός, εκπαίδευσε και άλλους γιατρούς και νοσηλευτές στην κλινική αντιμετώπισης των αναπνευστικών λοιμώξεων. «Αυτό είναι το μάθημα από το Μπουτάν», είπε ο Rui Paulo de Jesus, εκπρόσωπος της ΠΟΥ για τη χώρα. “Χρησιμοποίησε τους πόρους που είχε.”

Τέλος, έδωσε τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ακολουθήσουν τις οδηγίες δημόσιας υγείας, παρέχοντας οικονομική και κοινωνική υποστήριξη σε όσους χρειάζονταν να μπουν σε καραντίνα ή απομόνωση.

Υπάρχουν σίγουρα και άλλες χώρες που έχουν εφαρμόσει αυτές τις πρακτικές. Αλλά οι επιφυλάξεις γύρω από την ιδέα να προσπαθήσουμε να τις αναπαράγουμε, εξακολουθούν να υπάρχουν.  Τα  πολιτικά συστήματα διαφέρουν σημαντικά και οι παραδοχές ενός έθνους μπορεί να μην ευδοκιμούν σε άλλες χώρες. Επιπλέον, η μετάδοση του κοροναϊού μπορεί να αλλάξει απότομα πορεία. Και μέχρι να εμβολιαστούν οι κάτοικοι του Μπουτάν, η χώρα θα πρέπει να διατηρήσει την ανθεκτικότητά της. Αυτό που μαθαίνει κανείς από το Μπουτάν είναι ότι ο τομέας της υγείας από μόνος του δεν μπορεί να κάνει πολλά για να προστατεύσει την υγεία των ανθρώπων. Και όπως κάθε άλλο έθνος, όταν τελειώσει αυτή η κρίση, θα πρέπει να υπολογίσει τα μακροχρόνια προβλήματα, όπως η ανεργία των νέων και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Αλλά η νίκη της χώρας, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, στο να αποτρέψει το χειρότερο εν μέσω πανδημίας, μπορεί να της δώσει τη δύναμη που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει όποιες άλλες προκλήσεις προκύψουν στο μέλλον, σύμφωνα με τους δικούς της όρους. Εξάλλου, αυτή είναι μια άλλη πτυχή της ανθεκτικότητας: να προχωράμε μπροστά όταν η κρίση πλέον έχει περάσει.