Οι ανάγκες Ουκρανών προσφύγων μεγαλύτερης ηλικίας ή με αναπηρίες δεν πρέπει να ξεχαστούν

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά σε πλήρη κλίμακα, πολλοί από τους πιο ευάλωτους Ουκρανούς πρόσφυγες στην Ευρώπη δυσκολεύονται να βρουν αξιοπρεπή στέγη, εργασία και υποστήριξη, παρά την πολύ θερμή υποδοχή που έχουν βρει στις χώρες υποδοχής τους, σύμφωνα με τη νέα έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Αν και η έκθεση υπογραμμίζει την πρόοδο που έχουν σημειώσει οι χώρες υποδοχής προκειμένου να διευκολύνουν τη συμπερίληψη των προσφύγων, η σχετική ανάλυση αναδεικνύει παράλληλα τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πιο ευάλωτες οικογένειες προσφύγων, οικογένειες δηλαδή που περιλαμβάνουν τουλάχιστον ένα μέλος με ιδιαίτερες ανάγκες, όπως ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρία.

Η νέα έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας για την Περιφερειακή Ανάλυση Παροχής Προστασίας, με τίτλο Μορφές Εκτοπισμού, Κίνδυνοι για την Προστασία και Ανάγκες των Προσφύγων από την Ουκρανία, βασίζεται σε πρόσφατες συνεντεύξεις με περισσότερους από 17.700 πρόσφυγες σε γειτονικές χώρες της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας, της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας.

Πάνω από μία στις πέντε οικογένειες που συμμετείχαν στην έρευνα, δηλαδή το 22 τοις εκατό, έχουν ένα μέλος με κάποια ιδιαίτερη ανάγκη, όπως για παράδειγμα αναπηρία ή σοβαρή ιατρική πάθηση. Οι οικογένειες αυτές δυσκολεύονται πολύ περισσότερο να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, κάτι που εντείνει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν.

«Ο έγκαιρος, συστηματικός εντοπισμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν αυξημένους κινδύνους, είναι ουσιαστικής σημασίας για να διασφαλίσουμε την πρόσβαση στις υπηρεσίες και την υποστήριξη που χρειάζονται οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι» δήλωσε η Pascale Moreau, Περιφερειακή Διευθύντρια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για την Ευρώπη.

Αξίζει να αναφερθεί ότι σε ποσοστό 12 τοις εκατό, οι οικογένειες που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις ανάφεραν πως τουλάχιστον ένα μέλος τους είναι άτομο με αναπηρία, ενώ σε ποσοστό περίπου 13 τοις εκατό ανέφεραν πως περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα ηλικιωμένα άτομα, ηλικίας 60 ετών και άνω. Και οι δυο ομάδες αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, συγκριτικά με άλλες οικογένειες.

Παρομοίως, και οι δυο ομάδες είναι πιθανότερο να διαμένουν σε συλλογικά κέντρα ή με συγγενείς παρά σε κάποιο μισθωμένο κατάλυμα, την ώρα που πολλά κρατικά στεγαστικά προγράμματα έκτακτης ανάγκης σύντομα αναμένεται να ολοκληρωθούν. Αυτό επηρεάζει αρνητικά και τη δυνατότητα των προσφύγων να ασκήσουν άλλα δικαιώματα, όπως η εγγραφή των παιδιών στο σχολείο ή η πρόσβαση στην εργασία και την κοινωνική προστασία.

«Καθώς πολλά προγράμματα έκτακτης ανάγκης για την παροχή στέγασης πλησιάζουν στο τέλος τους, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες που θα διασφαλίσουν ότι οι πιο ευάλωτοι θα συμπεριληφθούν σε μακροπρόθεσμες λύσεις. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις χώρες υποδοχής προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση και κοινωνική βοήθεια, ώστε κανένας άνθρωπος να μην μείνει πίσω», προσέθεσε η κα Moreau.

Οι πρόσφυγες με αναπηρία είναι λιγότερο πιθανό να βρουν εργασία, κάτι που επηρεάζει το συνολικό τους εισόδημα και κατ’ επέκταση την εξασφάλιση στέγης. Παρομοίως, στη συντριπτική τους πλειοψηφία – σε ποσοστό 82 τοις εκατό – οι ηλικιωμένοι είναι είτε άνεργοι είτε συνταξιούχοι, οι οποίοι βασίζονται σε συντάξεις από την Ουκρανία ή παροχές κοινωνικής πρόνοιας στις χώρες υποδοχής.

Δυστυχώς, περίπου το 92 τοις εκατό των ηλικιωμένων αναφέρει δυσκολία στην κάλυψη των βασικών αναγκών τους στις χώρες υποδοχής, κάτι που συμβαδίζει με τα ευρήματα της πρόσφατης έρευνας της Ύπατης Αρμοστείας για τις προθέσεις και τις προοπτικές των προσφύγων από την Ουκρανία. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στις χώρες υποδοχής αυξάνουν τις πιθανότητες να επιστρέψουν στη χώρα τους μέσα στους επόμενους τρεις μήνες, παρότι ο πόλεμος μαίνεται. Σημειώνεται ότι η αδυναμία εντοπισμού των προσφύγων που αντιμετωπίζουν υψηλότερους κινδύνους στα πρώτα στάδια του αναγκαστικού εκτοπισμού τους οδηγεί σε βάθος χρόνου σε αυξημένη ευαλωτότητα.

Πέρα από το θέμα των πλέον ευάλωτων προσφύγων, η έρευνα ανέδειξε ότι περίπου το ένα τέταρτο όσων συμμετείχαν δεν διέθετε κρίσιμα νομικά έγγραφα, όπως ταυτοποιητικά ή ληξιαρχικά έγγραφα, με το 30 τοις εκατό εξ αυτών να μην είναι σε θέση να εξασφαλίσει κάποιο αντίστοιχο πιστοποιητικό στις χώρες υποδοχής. Σημειώνεται επίσης ότι περίπου το 10 τοις εκατό θα χρειαστεί επίσης να βρει νέα στέγη εντός των επόμενων τριών μηνών καθώς λήγουν αρκετά προγράμματα δωρεάν στέγασης στις χώρες υποδοχής.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παραμένει στη διάθεση των κρατών υποδοχής προκειμένου να τα στηρίξει να ξεπεράσουν τα υφιστάμενα κενά και εμπόδια σε ό,τι αφορά την ένταξη των πιο ευάλωτων προσφύγων. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό αν γίνουν οι κατάλληλες επενδύσεις που θα στηρίξουν τα εθνικά συστήματα κοινωνικής προστασίας των κρατών, την παροχή πληροφόρησης, την πρόσβαση σε τοπικές υπηρεσίες και την καινοτομία.

Σημειώσεις:

Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παρακολουθεί στενά την παροχή προστασίας στους πρόσφυγες από την Ουκρανία και μελετά την εφαρμογή της Οδηγίας για την Προσωρινή Προστασία, αναπτύσσοντας παράλληλα εργαλεία για την παρακολούθηση της προστασίας των προσφύγων σε γειτονικές χώρες της Ουκρανίας.

Η νέα έκθεση έρχεται ως συνέχεια της πρώτης Περιφερειακής Ανάλυσης για την Προστασία, που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2022.

Η έρευνα διεξήχθη από τη Ύπατη Αρμοστεία και τους εταίρους της το διάστημα μεταξύ Οκτωβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023 και βασίστηκε σε απευθείας συνεντεύξεις και πολυάριθμες ομαδικές συζητήσεις με τις προσφυγικές κοινότητες.