Η οικολογία στην εποχή του κοροναϊού

του Stephane Foucart (*)

Από μια καταστροφή μπορεί να γεννηθεί κάτι καλό: αυτή ήταν η ελπίδα όσων ασχολούνται με το περιβάλλον. Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να προσγειωθούν. Ο κόσμος μετά την πανδημία προαναγγέλλεται ίδιος με τον προηγούμενο. Στην Ευρώπη, τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, όλα δείχνουν ότι η οικονομική ανάκαμψη θα γίνει χωρίς μέριμνα για την οικολογία. Το Green Deal με το οποίο η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ήθελε να σφραγίσει τη θητεία της δέχεται επιθέσεις τόσο από τα βιομηχανικά λόμπι όσο και από τα περισσότερα μέλη της Ενωσης.

Ακόμη και η Γερμανία καθυστερεί να στείλει στις Βρυξέλλες το σχέδιό της για το κλίμα που θα προβλέπει τα μέσα για τη μείωση των εκπομπών μέχρι το 2030. Το περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως ένα δευτερεύον θέμα που μπορεί στην ανάγκη να αναβληθεί για αργότερα. Η προτεραιότητα τώρα είναι να ανακάμψει η οικονομική δραστηριότητα, να επιστρέψει η ζήτηση και να μπει ξανά ο κόσμος στην τροχιά που για λίγο εγκατέλειψε. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, κανένα περιβαλλοντικό ή κλιματικό αντάλλαγμα δεν ζητήθηκε από τις μεγάλες εταιρείες που θα ενισχυθούν με 20 δισεκατομμύρια ευρώ από το δημόσιο χρήμα.

Κι όμως, η διακοπή της οικονομίας ήταν μια ευκαιρία να επαναχαραχθεί η πολιτική με την πρωταρχική έννοια του όρου, δηλαδή τον προσδιορισμό και την επιδίωξη των επιθυμητών κοινών στόχων. Η ευκαιρία ήταν ιδανική να επιλεγούν οι τομείς δραστηριότητας που πρέπει να στηριχθούν. Δεν ετοιμάζεται κάτι τέτοιο όμως. Κι αυτό το χαμένο ραντεβού αναδεικνύει ένα από τα μεγάλα παράδοξα της εποχής μας: το να κάνεις πολιτική στον 21ο αιώνα σημαίνει να αρνείσαι να κάνεις. Είναι να αποφασίζεις ότι δεν θα αποφασίσεις και να τα αναθέτεις όλα στην προσφορά και τη ζήτηση.

Και αυτό είναι ακόμη πιο δυσάρεστο αν λάβει κανείς υπόψη του ότι η κοινή γνώμη επιθυμεί τις αλλαγές. Οι Γάλλοι τοποθετούν την επιδημία στην κορυφή των ανησυχιών τους (76%) και ακολουθούν το σύστημα υγείας και η κλιματική αλλαγή. Σε επόμενες θέσεις βρίσκονται τα συνήθη προβλήματα, όπως η αγοραστική δύναμη, το δημόσιο χρέος, η ανεργία και η ανασφάλεια.

Απέναντι στην πανδημία, που καταστρέφει θέσεις εργασίας, οξύνει τις ανισότητες και στερεί τον καθένα από εμάς από θεμελιώδεις ελευθερίες, η κλιματική αλλαγή παραμένει μια μείζων ανησυχία.

Γιατί; Όχι επειδή η εξάπλωση της ασθένειας αποδίδεται στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Αν η καταστροφή που συντελείται αυτή την περίοδο ενισχύει τις ευαισθησίες για το περιβαλλοντικό ζήτημα, είναι επειδή δείχνει πόσο εύθραυστο είναι το παραγωγικό σύστημα και η βιόσφαιρα. Ξαφνικά, συνειδητοποιούμε ότι ένα γεγονός που παρουσιάζει μικρούς κινδύνους για ένα άτομο (για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, η πιθανότητα θανάτου από τον Covid-19 είναι πολύ μικρή) μπορεί να θέσει υπό περιορισμό τον μισό πληθυσμό της γης και να σταματήσει την παγκόσμια οικονομία.

Αντιστοίχως, η πιθανότητα να πεθάνει κανείς ευθέως από μόλυνση που σχετίζεται με το πλαστικό, από τα εντομοκτόνα ή από την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας είναι πολύ μικρή. Αυτός ο τρόπος σκέψης, όμως, κρύβει τον εύθραυστο χαρακτήρα των οικονομικών και κοινωνικών δομών από τις οποίες εξαρτιόμαστε.

(*) Ο Στεφάν Φουκάρ είναι αρθρογράφος της Monde

Πηγή: Le Monde / ΑΠΕ