Πλήττει και τους ενοικιαστές η στεγαστική κρίση: Διαμερίσματα όσο τρεις κατώτατοι μισθοί – Η θέση της Αθήνας

Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που παρουσιάζει το Εuropean Data Journalism Network (EDJNet) για το πώς η στεγαστική κρίση πλήττει πρωτίστως τους ενοικιαστές, σε 26 μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δημοσιογραφίας Δεδομένων, έχει ανοίξει το φάκελο «στέγαση», με στοχευμένες θεματικές έρευνες, αντλώντας στοιχεία από ανοιχτές βάσεις δεδομένων.

Το τελευταίο σκέλος της έρευνας εστιάζει στην αύξηση των ενοικίων και το πώς επηρεάζει συγκεκριμένες κατηγορίες του πληθυσμού των πόλεων: τους χαμηλόμισθους, τους μερικά και περιστασιακά απασχολούμενους και τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες – gig workers.

Πρόκειται κυρίως για νεότερους ανθρώπους αλλά και για τους λεγόμενους «απαραίτητους εργαζόμενους», εκείνους που κάνουν την καρδιά μιας πόλης να χτυπάει, που δεν σταμάτησαν να δουλεύουν ούτε στην πανδημία. Με αυτό τον τρόπο, τα πανάκριβα ενοίκια πρακτικά διαρρηγνύουν τη συνοχή του κοινωνικού αστικού ιστού. Οδηγούν σε οικονομικό αδιέξοδο ακριβώς εκείνους που θεωρητικά θα έπρεπε να είναι κινητήρια δύναμη προόδου και εξέλιξης για κάθε πόλη και χώρα, ψαλιδίζουν τα όνειρα της νέας γενιάς, επιτείνουν το λεγόμενο «δημογραφικό πρόβλημα». Όταν ο μισθός σου δεν φτάνει για να εξασφαλίσεις στέγη για τον εαυτό σου και ταυτόχρονα να ζεις με αξιοπρέπεια, πώς θα μπορέσεις να κάνεις οικογένεια και να μεγαλώσεις παιδιά;

Ή όπως το συνοψίζει εύγλωττα η έρευνα του EDJΝet, «ποιος θα καθαρίζει τις πόλεις μας, όταν οι εργάτες καθαριότητας, δεν μπορούν καν να ζήσουν σε αυτές, λόγω των υψηλών ενοικίων;»

Άπιαστος ο κανόνας του 30%

Η υπόθεση εργασίας των ερευνητών δημοσιογράφων είναι απλή: Ένας κοινά αποδεκτός ορισμός μεταξύ των οικονομικών εμπειρογνωμόνων, είναι ότι δεν πρέπει να ξοδεύεις πάνω από το 30% του διαθέσιμου εισοδήματός σου σε ενοίκιο. Βεβαίως στον ορισμό αυτό εντός του ενοικίου – ή των δόσεων για υποθήκη – περιλαμβάνονται συνήθως και οι πάγιοι λογαριασμοί.

Αυτός ο παραδοσιακός κανόνας γίνεται όλο και πιο ξεπερασμένος, τουλάχιστον για όσους θέλουν ή πρέπει να ζήσουν στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, σημειώνει το ρεπορτάζ. Από τις 26 πόλεις του δείγματος μόνο τέσσερις πέφτουν κάτω από το «μαγικό» όριο του 30%. Πρόκειται για τη Βιέννη, το Τορίνο, το Ελσίνκι και τις Βρυξέλλες. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι αυτών των πόλεων που βρίσκονται στη μέση της κατανομής του εισοδήματος (το λεγόμενο διάμεσο εισόδημα), θα πληρώσουν λιγότερο από το ένα τρίτο του μισθού τους για ενοίκιο. Σε όλες τις άλλες πόλεις, οι ενοικιαστές που βρίσκονται στο μέσο της μισθολογικής κλίμακας, θα πληρώσουν από 35% ως και 88% του μισθού για ένα μέσο διαμέρισμα.

Η περίπτωση της Αθήνας

Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη απουσιάζουν από τις λίστες του ρεπορτάζ. Όμως με βάση τους πίνακες δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν, ένας ενοικιαστής στην ελληνική πρωτεύουσα πληρώνει περίπου το 60% του διάμεσου μισθού για ένα διαμέρισμα. Τα ποσοστά αυτά ενδέχεται να είναι ακόμα υψηλότερα για όσους πληρώνονται με μισθούς Ελλάδας και όχι με μισθούς ψηφιακών νομάδων.

Οι ευρωπαίοι ερευνητές προσέτρεξαν χάριν ευκολίας σε μία από τις δημοφιλέστερες πλατφόρμες διεθνώς για σύγκριση μισθών, το Salary Explorer. Για το μέσο ενοίκιο χρησιμοποίησαν τους πίνακες της πλατφόρμας Ηousing Anywhere, που συνδέει υποψήφιους ενοικιαστές με ιδιοκτήτες-διαχειριστές ακινήτων σε 30 χώρες της Ευρώπης.

Η ιδιαιτερότητα είναι ότι οι πλατφόρμες αυτές απευθύνονται σε μεγάλο βαθμό σε πολίτες τρίτων χωρών (όχι οικονομικούς μετανάστες, αλλά πιο προνομιούχους), που αναζητούν συνήθως επιπλωμένα διαμερίσματα, για μεσοπρόθεσμη ενοικίαση (από λίγους μήνες ως ένα χρόνο), στα οποία συχνά περιλαμβάνεται και η κάλυψη κάποιων πάγιων λογαριασμών.

Αντίστοιχα οι μισθοί στο Salary Explorer, προκύπτουν από τις αναφορές των διεθνών χρηστών και συνήθως διαφέρουν από το μέσο μισθό των κατοίκων κάθε χώρας, αφού περιλαμβάνουν και όσους εργάζονται από απόσταση, για εταιρείες του εξωτερικού.

Για παράδειγμα το Salary Explorer για την Ελλάδα αναφέρει ως διάμεσο μισθό τα 2.440 ευρώ μεικτά σε 12μηνη βάση (2091 ή 1520 ευρώ καθαρά σε 14μηνη βάση). Στην πραγματικότητα, όπως προκύπτει από τους πίνακες του ΕΡΓΑΝΗ, το 66% των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα έχουν μικτές αποδοχές κάτω από 1200 ευρώ μικτά ή κάτω από 1000 ευρώ καθαρά. Το ποσό που αναφέρει το salary explorer αντιστοιχεί στο ανώτερο 10% της μισθολογικής κλίμακας του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα.

Ενοίκια στα ύψη, ενοικιαστές σε απόγνωση

Aπό την έρευνα του EDJnet προκύπτει ότι οι πόλεις με υψηλότερους ονομαστικούς μισθούς εξακολουθούν γενικά να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση. Η άνοδος των ενοικίων πλήττει ιδιαίτερα τους κατοίκους σε πόλεις όπου οι μισθοί είναι ήδη χαμηλοί, και οι επιπτώσεις του τουρισμού, της χαμηλής προσφοράς ή του εξευγενισμού (μεταξύ άλλων), ωθούν τα ενοίκια σε πολύ μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με τα εισοδήματα.

Ένας άλλος παράγοντας που λειτουργεί ως «ασπίδα» απέναντι στα υψηλά ενοίκια είναι το κατά πόσο οι χώρες ή οι τοπικές αρχές έχουν θεσπίσει μέτρα προστασίας για τους ενοικιαστές και προγράμματα κοινωνικής ενοικιαζόμενης κατοικίας.

Μια από τις πόλεις με τις καλύτερες επιδόσεις πανευρωπαϊκά, η Βιέννη, έχει αποφύγει τις υπέρογκες αυξήσεις ενοικίων που σημειώνονται σε άλλες πόλεις, λόγω του εκτεταμένου αποθέματος κοινωνικών κατοικιών, των αυστηρών πολιτικών ελέγχου των ενοικίων και ενός διευρυμένου συστήματος υποστήριξης των ενοικιαστών.

Από την άλλη πλευρά, η Βουδαπέστη, η πόλη με τις χειρότερες επιδόσεις στα δεδομένα της έρευνας, διαθέτει ελάχιστες τέτοιες πολιτικές. Η ουγγρική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για την επόμενη δεκαετία να στηρίξει την οικογενειακή ιδιοκατοίκηση εις βάρος της ρύθμισης της αγοράς ενοικιαζομένων ακινήτων. Ως αποτέλεσμα, έχει αφήσει την ουγγρική πρωτεύουσα να βυθίζεται σε μια καταστροφική στεγαστική κρίση, χωρίς προοπτική λύσης στο εγγύς μέλλον. Η ενοικίαση διαμερίσματος στη Βουδαπέστη, σύμφωνα με τους πίνακες του ΕDJNet, κοστίζει όσο το 88% του διάμεσου μισθού.

Μεγάλοι χαμένοι οι «single» και οι χαμηλόμισθοι ενοικιαστές Σύμφωνα με το σκεπτικό της έρευνας του Ευρωπαϊκού Δικτύου, τα άτομα που θέλουν να νοικιάσουν διαμέρισμα μόνα τους και οι χαμηλόμισθοι ενοικιαστές, αποτελούν μια κρίσιμη μάζα του οικοσυστήματος κάθε πόλης, το οποίο απειλείται από την αύξηση των ενοικίων. Οι νέοι που εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό, οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα, οι gig workers – που δουλεύουν στη λεγόμενη «οικονομία του διαμοιρασμού» – για παράδειγμα οι οδηγεί της Uber ή οι εργαζόμενοι στο delivery φαγητού, παίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία μιας πόλης. Ο ρόλος αυτός απειλείται εάν ο μισθός που μπορούν να κερδίσουν δεν μπορεί να καλύψει ένα αξιοπρεπές ενοικιαζόμενο ακίνητο κοντά στον τόπο εργασίας τους.

Το να νοικιάσουν σπίτι σε πιο φθηνές περιοχές και να καλύπτουν καθημερινά μεγάλες αποστάσεις για να πάνε στη δουλειά, συνήθως δεν είναι βιώσιμη λύση. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις είτε δεν υπάρχουν επαρκή δίκτυα δημόσιας συγκοινωνίας που να διευκολύνουν τις μακρινές μετακινήσεις, είτε δεν υπάρχουν πια φθηνές περιοχές. Ακόμη και αν υπάρχει λύση για τη μετακίνηση προς την εργασία, οι πολύωρες μετακινήσεις μπορούν εύκολα να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να αναλάβουν εργασία στο κέντρο της πόλης, οδηγώντας στην εξαφάνιση βασικών δημογραφικών ομάδων από το εργατικό δυναμικό.

Νοίκι όσο τρεις κατώτατοι μισθοί

Οι ερευνητές παραδέχονται ότι ο δείκτης της πλατφόρμας Ηοusing Anywhere περιλαμβάνει κυρίως ακίνητα που βρίσκονται σε σχετικά καλύτερη κατάσταση από τον μέσο όρο των ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων, αφού είναι συνήθως ανακαινισμένα, επιπλωμένα και περιλαμβάνουν και κάποιες επιπλέον παροχές (π.χ. ίντερνετ). Ωστόσο οι τιμές τους είναι ενδεικτικές για το τι θα πλήρωνε ένα άτομο που αναζητά σήμερα αξιοπρεπές κατάλυμα στο κέντρο των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων.

Τα ευρήματα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Σε κάθε πόλη, στο σύνολο των δεδομένων η μέση τιμή ενός διαμερίσματος προς ενοικίαση από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα είναι απλησίαστη για έναν χαμηλόμισθο. Στο Άμστερνταμ το μέσο ενοίκιο είναι το 155% του κατώτατου μισθού. Στο Βερολίνο το 159%. Στη Βαρκελώνη το 165%. Στη Βουδαπέστη και στη Λισαβόνα ένα ενοίκιο σε επιπλωμένο διαμέρισμα κοστίζει πάνω από το 300% του εισοδήματος ενός χαμηλόμισθου.

Στην Αθήνα, με το μέσο διαμέρισμα να κοστολογείται στην πλατφόρμα Housing Anywhere στα 900 ευρώ, είναι πάνω από τον ονομαστικό μικτό κατώτατο μισθό (968 ευρώ σύμφωνα με τη Εurostat.

Πηγή: in.gr/ Επιμέλεια: Αφροδίτη Τζιαντζή