Γιατί μια “συνθήκη των Σεβρών” προβληματίζει την Τουρκία σήμερα;

Με αφορμή την χθεσινή ημέρα, συμπληρώθηκαν 103 χρόνια από την ημέρα που ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραψε στις Σέβρες της Γαλλίας, την μεγαλύτερη ίσως διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας ως τότε μεταξύ άλλων, την Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920).

Η συνθήκη των Σεβρών ήρθε να διαδεχτεί το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε σκοπό να διευθετήσει τις διαφορές μεταξύ της Ελλάδας που ήταν στο πλευρό των νικητών (Ανταντ) και την υπό διάλυση Οθωμανική Αυτοκρατορία που ήταν στο πλευρό των ηττημένων (Κεντρικές Δυνάμεις), η οποία σε λίγο καιρό έμελλε να μετατραπεί στην σύγχρονη Τουρκία.

Εκατό χρόνια αργότερα, πολλά έχουν αλλάξει, αλλά αυτό που παραμένει αμετάβλητο είναι η διαρκής αναταραχή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μια πιθανή σύγκρουση βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος, αφαιρώντας τεράστιους πόρους και ανθρώπινο δυναμικό και από τις δύο χώρες, καθώς τα επεισόδια στο Αιγαίο είναι συχνά αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της αναταραχής.

Τι όριζε η συνθήκη

Στη συνθήκη διατυπώθηκαν οι εξής όροι: η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα παραχωρούσε την κυριαρχία της στη Μεσοποταμία (Ιράκ), την Παλαιστίνη και την Υπεριορδανία (σημερινή Ιορδανία) στη Βρετανία, η οποία θα τα επιβλέπει ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών. Παράλληλα, η Συρία και ο Λίβανος θα περνούσαν υπό τη γαλλική επιρροή. Επιπλέον, η Ανατολία θα υπόκειτο στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας. Το Χετζάζ (τμήμα της σημερινής Σαουδικής Αραβίας), το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα αναγνωρίζονταν ως ανεξάρτητες κρατικές οντότητες.

Τι προέβλεπε για την Ελλάδα η συνθήκη των Σεβρών

Στο πλαίσιο της συνθήκης, η Ελλάδα συνεχίζει να διαμορφώνει τη γεωγραφική της κατάσταση όπως ακολούθως: Τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, μαζί με την ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη, θα επέκτειναν τα σύνορα της Ελλάδας.

Όσον αφορά την περιοχή της Σμύρνης, αυτή παραμένει υπό την ονομαστική κυριαρχία του Σουλτάνου, αλλά θα διοικείται από Έλληνα Αρμοστή, ως εντολοδόχο των Συμμάχων. Μάλιστα σύμφωνα με το άρθρο 26 της Συνθήκης, εάν οι οθωμανικές αρχές αρνούνταν την εφαρμογή των όρων, η Κωνσταντινούπολη θα αποβιβαζόταν από την κυριαρχία τους και θα μπορούσε να αναλάβει η Ελλάδα τον έλεγχό της. Αυτή η προοπτική είχε προωθηθεί από τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως όραμα.

Παράλληλα, η Βόρεια Ήπειρος ενσωματώνεται στην Ελλάδα μέσω του μυστικού Συμφώνου Βενιζέλου – Τιττόνι. Αντίστοιχα, η Ιταλία συμφωνεί να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελόριζο) στην Ελλάδα. Βέβαια, η συμφωνία για την παραχώρηση των νησιών μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία το 1922.

Τι έγινε και η Ελλάδα δεν κατάφερε να επεκτείνει τα σύνορά της

Δυστυχώς ή ευτυχώς αυτή η συμφωνία-συνθήκη δεν έγινε ποτέ απτή πραγματικότητα για πολλούς και διάφορους λόγους. Ο πιο βασικός ίσως είναι πως ποτέ αυτή η συμφωνία δεν επικυρώθηκε από κάποιο εθνικό κοινοβούλιο.

Ξεκινώντας από την αντίπερα όχθη, παρόλο που ο έκπτωτος σουλτάνος Μεχμέτ ΣΤ΄, την υπέγραψε σαν προσπάθεια ώστε να μην κινδυνέψει η ζωή του, οι Νεότουρκοι με ηγέτη τον Μουσταφά Κεμάλ, την θεώρησαν υβριστική και αντέδρασαν έντονα χωρίς φυσικά να υπογράψουν την συμφωνία.

Στην ελληνική πλευρά ο Ελευθέριος Βενιζέλος λίγους μήνες αργότερα (τον Νοέμβρη του ίδιου έτους) στις εκλογές υπέστη συντριπτική ήττα καθώς δεν εξελέγη καν βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων και εγκατέλειψε την χώρα και πολιτική για ένα χρονικό διάστημα. Οι νικητές των εκλογών αποφάσισαν να επαναφέρουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο στην χώρα, ένα πρόσωπο που έτρεφε αντιπάθεια στην Ανταντ.

Σύντομα το όραμα του Βενιζέλου χάθηκε, για μια Ελλάδα των δυο ηπείρων και πέντε θαλασσών, όπως έλεγε ο ίδιος. Η Μεγάλη Ιδέα έπαψε να υπάρχει στο μυαλό των Ελλήνων που είχαν άλλους “κρυφούς πόθους”, όπως φάνηκε στις εκλογές. Όπως όλοι γνωρίζουμε μετέπειτα η Ελλάδα και ο ελληνικός στρατός υπέστη βαριά ήττα από τις τουρκικές δυνάμεις, που έγινε γνωστή ως Μικρασιατική Καταστροφή. Αντίθετα με την συνθήκη των Σεβρών που δεν πρόλαβε να επικυρωθεί, η συνθήκη της Λωζάνης λίγα χρόνια αργότερα αποτέλεσε μια σκληρή πραγματικότητα και μεταξύ άλλων είναι η συνθήκη που δημιούργησε τα σύνορα του σήμερα.

Γιατί την ακούμε σήμερα συχνά πυκνά στις τουρκικές ειδήσεις;

Παρόλο που έχει περάσει πάνω από ένας αιώνας από την δημιουργία της Συνθήκης των Σεβρών, η αλήθεια είναι πως αν είχε εφαρμοστεί θα ήταν μια πολλή δύσκολη κατάσταση για την Τουρκία. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο σημερινός ηγέτης της χώρας, ο οποίος είναι γνωστό πως θέλει να θρέφει το εθνικό αίσθημα των Τούρκων για να τάσσονται στο πλευρό του, ανά τακτά χρονικά διαστήματα κάνει δηλώσεις που εμπεριέχουν στοιχεία ιστορικού αναθεωρητισμού.

Πιο συγκεκριμένα μετά τις πρόσφατες συμφωνίες με την Λιβύη για τα υδάτινα σύνορα, ο Τούρκος πρόεδρος διαβεβαίωσε τον τουρκικό λαό ότι αυτές οι συμφωνίες είναι επικερδείς για τα σύνορά της, για να αποφευχθεί μια πιθανή “συνθήκη των Σεβρών”, η οποία θα ήταν μια πολλή αρνητική εξέλιξη για την τουρκική χώρα.

Πηγές: Euronews, news247,mixanitouxronou, Wikipedia.