Πως ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας μεταφέρθηκε στην τηλεργασία

Στην αρχή η Joyce δεν προσδιόρισε αυτό που συνέβαινε στον χώρο εργασίας της ως εκφοβισμό. Στην εταιρεία εργαζόταν σε μεγάλο βαθμό εξ’ αποστάσεως για χρόνια και δεν ένιωθε καμία φυσική απειλή από τους συναδέλφους ή τα αφεντικά της. 

«Δεν το σκέφτηκα πραγματικά ποτέ αυτό» λέει ο επικοινωνιολόγος που εδρεύει στην ανατολική Αγγλία. «Είχα στο μυαλό μου ακόμα την παραδοσιακή ιδέα του εκφοβισμού»

Ωστόσο όσο ο καιρός περνούσε αναπτύχθηκε η αίσθηση στο μυαλό της ότι το αφεντικό, που ήταν νέος στην εταιρεία, την ξεχώρισε διαρκώς με άβολους τρόπους. 

«Θα ήταν ένα ομαδικό email όπου θα έλεγα κάτι και εκείνη θα απαντούσε κάτι άλλο ή θα με έβαζε επί τόπου σε μία συνάντηση στο Zoom χωρίς καμία προηγούμενη προειδοποίηση» λέει. 

Στην αρχή πολλά περιστατικά φαίνονταν μικρά και μεμονωμένα: μία μέρα το αφεντικό της άλλαξε όλους τους κωδικούς πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έτσι η Joyce δεν μπορούσε πλέον να έχει πρόσβαση στους λογαριασμούς. Σε μία άλλη, η Joyce έβαλε ένα email που την εξέπληξε στο οποίο έλεγε πως «απωθεί» τις ιδέες του αφεντικού της.

Έτσι σιγά σιγά τα περιστατικά αυξήθηκαν. Παρά το γεγονός ότι εργάστηκε στην εταιρεία της για χρόνια, σε διάστημα έξι μηνών, η Joyce λέει ότι από εκεί που αγαπούμε τη δουλειά της ξαφνικά επιθυμούσε να παραιτηθεί. 

«Ήταν μία τραυματική εμπειρία. Όλο αυτό ήταν συνέχεια στο μυαλό μου και για πρώτη φορά ένιωσα πολύ λυπημένη» λέει.

Βέβαια ο εκφοβισμός είναι από καιρό ένα ζήτημα στους χώρους εργασίας και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφοράς, που συνήθως σχετίζεται με την προσωπική εργασία. 

Ένα σύνηθες σενάριο μπορεί να είναι ένα εξουσιαστικό αφεντικό που επιπλήττει δημόσια έναν υπάλληλο για να τον ταπεινώσει ή μία ομάδα συναδέλφων που φεύγουν από το γραφείο για μεσημεριανό γεύμα μαζί, αφήνοντας σκόπιμα έναν άλλον πίσω.

Για ορισμένους υπαλλήλους, η εξ’ αποστάσεως εργασία έχει προσφέρει ανακούφιση και απόσταση από την καθημερινή αγωνία να έρθουν αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι, καθώς οι εταιρείες στρέφονται όλο και περισσότερο σε απομακρυσμένα και υβριδικά μοντέλα εργασίας, ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας όχι μόνο συνεχίστηκε, αλλά ευδοκίμησε, συχνά με πιο λεπτούς τρόπους – ειδικά καθώς η τεχνολογία έχει ανοίξει νέους δρόμους για κακές συμπεριφορές.

Εξ’ αποστάσεως συμπεριφορά εκφοβισμού

Ο εξ’ αποστάσεως εκφοβισμός δεν είναι ένα εντελώς νέο φαινόμενο. Ορισμένα δεδομένα υποδεικνύουν ότι ήταν ένα ζήτημα που διογκωνόταν ακόμη και πριν από την ευρεία μετάβαση στην εξ’ αποστάσεως εργασία.

Μια μελέτη του Ιανουαρίου 2020 από το συμβουλευτικό όργανο ανθρώπινου δυναμικού, το Chartered Institute of Personnel and Development (CIPD), έδειξε ότι το 10% των εργαζομένων ανέφεραν εκφοβισμό μέσω email, τηλεφώνου ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 

«Βλέπαμε ήδη περιστατικά εκφοβισμού που συνέβαιναν εκτός του φυσικού χώρου εργασίας», λέει η Rachel Suff, ανώτερη σύμβουλος πολιτικής για τις εργασιακές σχέσεις για το CIPD, με έδρα το Λονδίνο.

Η επέκταση του εξ’ αποστάσεως εκφοβισμού αποτελεί μικρή έκπληξη για την Suff. Πιστεύει ότι ο τεράστιος αριθμός των διαθέσιμων ψηφιακών καναλιών «δίνει περισσότερους τρόπους στους ανθρώπους να εκφοβίζονται ή να αισθάνονται ότι γίνονται δέκτες ανάρμοστης συμπεριφοράς».

Μια έρευνα του 2021 από το The Workplace Bullying Institute έδειξε ότι το 43% των 1.215 απομακρυσμένων εργαζομένων στις ΗΠΑ ανέφεραν ότι είχαν υποστεί εκφοβισμό στο χώρο εργασίας, κυρίως μέσω βιντεοκλήσεων και email. 

Το 1/4 όλων των ερωτηθέντων κατέληξε στο συμπέρασμα κατά τη διάρκεια της εξ’ αποστάσεως εργασίας στη πανδημία οι εργαζόμενοι ήταν πιο πιθανό να κακομεταχειρίζονται ο ένας τον άλλον. 

Στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2022, ο αριθμός των περιστατικών εκφοβισμού που υποβλήθηκαν στο Employment Tribunal έφτασε σε ετήσιο υψηλό όλων των εποχών, σημειώνοντας αύξηση 44% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τα περιστατικά που αναφέρθηκαν περισσότερο περιελάμβαναν διακοπές κατά τη διάρκεια βιντεοκλήσεων, σκόπιμη απομάκρυνση συναδέλφων από εξ’ αποστάσεως συναντήσεις και χρήση εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων για κουτσομπολιά κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων των συναδέλφων.

Στην περίπτωση της Joyce, τα ψηφιακά εργαλεία βοήθησαν στη διευκόλυνση του εκφοβισμού που βίωσε από το αφεντικό της. Ένα απόγευμα μετά τις ώρες εργασίας, η Joyce έλαβε ένα μήνυμα που την ρωτούσε αν μπορούσε να συμμετάσχει αμέσως σε μια βιντεοκλήση. Στο τηλεφώνημα, το αφεντικό της της ζήτησε να ανοίξει ένα νέο email το οποίο, προς έκπληξη της Joyce, περιείχε μια επίσημη γραπτή προειδοποίηση από το αφεντικό της, την οποία στη συνέχεια διάβασε δυνατά. «Ήθελα απλώς να σταματήσω την κλήση», λέει ο Joyce. «Γιατί έπρεπε να το κάνει τόσο δραματικά και να παρακολουθήσει την έκφρασή μου;»

Όσο άσχημα κι αν ένιωθε η Joyce, τα δεδομένα του Ινστιτούτου Εκφοβισμού στο Εργασιακό Χώρο υποδηλώνουν ότι γλίτωσε από κάποια ταπείνωση, αφού μόνο αυτή και το αφεντικό της ήταν σε κλήση. Στην έρευνά τους, το 35% των ερωτηθέντων είπε ότι ο εξ’ αποστάσεως εκφοβισμός τους συνέβη σε βιντεοκλήσεις μπροστά σε άλλους «σε πραγματικό χρόνο, με τους συναδέλφους να βλέπουν τις εκφράσεις του προσώπου στην κάμερα».

Ο εξ’ αποστάσεως εκφοβισμός μπροστά σε συναδέλφους μπορεί όχι μόνο να είναι ταπεινωτικός, αλλά μπορεί επίσης να εντείνει τα συναισθήματα αποσύνδεσης από την ομάδα ως σύνολο. Πρόσωπο με πρόσωπο, οι συνάδελφοι μπορεί να παρέμβουν για να σταματήσουν τον εκφοβισμό δείχνοντας είτε υποστηρίζοντας τον άνθρωπο που «βρίσκεται στον τοίχο» είτε διαφωνώντας με τον δράστη, λέει ο Δρ Kara Ng, προεδρικός συνεργάτης στην οργανωτική ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, αλλά σε μια εικονική συνάντηση είναι πιο δύσκολο.

Στην πραγματικότητα, ορισμένοι εξ’ αποστάσεως συνάδελφοι μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι υπάρχει πρόβλημα. 

«Οι συμπεριφορές εκφοβισμού είναι λιγότερο πιθανό να εντοπιστούν στον ψηφιακό χώρο εργασίας», λέει η Priyanka Sharma, οργανωτική ψυχολόγος και ιδρύτρια της εταιρείας συμβούλων μάθησης στο χώρο εργασίας Mindtrail, με έδρα το Λονδίνο. 

«Είναι πολύ πιο εύκολο να αποκλείσεις σκόπιμα κάποιον από σημαντικές συναντήσεις ή να αποκρύψεις σημαντικές πληροφορίες και είναι πιο δύσκολο να καταλάβεις όταν ένας συνάδελφος έχει στεναχωρηθεί για κάτι».

Αν κάποιος δεν παρέμβει, αυτό μπορεί να έχεις ως αποτέλεσμα ο «στοχευμένος» εργαζόμενος να αισθάνεται ότι οι συνάδελφοι του υποστηρίζουν την συμπεριφορά εκφοβισμού, ακόμα κι αν αυτό δεν συμβαίνει. Και μετά από ένα περιστατικό, οι εξ’ αποστάσεως χώροι εργασίας προσφέρουν λιγότερες ευκαιρίες για άτυπη συνομιλία με συναδέλφους για να συζητήσουν τι συνέβη. 

«Το να μην έχεις αυτή την ικανότητα να συναισθάνεσαι με κάποιον κοινωνικά και να κατανοείς τους κανόνες της ομάδας μπορεί να είναι αρκετά επιζήμιο», λέει ο Ng. «Απλώς καταλήγεις να νιώθεις ακόμα πιο απομονωμένος».

Μία «επιδημία» που εξαπλώνεται

Είναι πιθανό η απομόνωση της εξ αποστάσεως εργασίας επίσης να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι εργαζόμενοι ερμηνεύουν τη συμπεριφορά των συναδέλφων τους.

Μια μελέτη του 2017 σε 1.100 απομακρυσμένους εργαζόμενους έδειξε ότι αυτοί οι υπάλληλοι ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν ότι οι συνάδελφοι τους άφησαν έξω, τους κουτσομπόλευαν πίσω από την πλάτη τους. Είπαν επίσης ότι όταν προέκυψε σύγκρουση μεταξύ των συναδέλφων, η εξ αποστάσεως εργασία έκανε δυσκολότερη την επίλυση του ζητήματος. 

«Είναι σημαντικό ο εκφοβισμός να μην θεωρείται απλώς ένα ζήτημα μεταξύ του δράστη και του στόχου. είναι θέμα ομάδας», προσθέτει ο Ng. 

Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι που γίνονται μάρτυρες εκφοβισμού μπορεί να υποστούν τον ίδιο αρνητικό αντίκτυπο στην ευημερία τους με εκείνους που υφίστανται εκφοβισμό. 

«Επηρεάζει πραγματικά το ηθικό της ομάδας. Οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται φόβο να μοιραστούν τις απόψεις τους, να αγχώνονται περισσότερο και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερη απόδοση και αφοσίωση που τελικά επηρεάζει την εταιρεία».

Γενικά, ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας είναι γνωστό ότι προκαλεί άγχος, κατάθλιψη και μειώνει την απόδοση της εργασίας. 

Ωστόσο, «υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά του διαδικτυακού εκφοβισμού που μπορούν να τον κάνουν πιο επιζήμιο από τον παραδοσιακό εκφοβισμό πρόσωπο με πρόσωπο», λέει ο Ng. 

«Ειδικά η 24/7 διαθεσιμότητα και η πανταχού παρουσία της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Πριν θα μπορούσατε να φύγετε από τον χώρο εργασίας σας και ίσως να αισθάνεστε λίγο πιο ασφαλείς, αλλά τώρα αυτός ο διαχωρισμός είναι δυσδιάκριτος».

Διόρθωση του προβλήματος

Πριν από την πανδημία, η ομάδα που ήταν πιο πιθανό να είναι υπεύθυνη για τον εκφοβισμό στο χώρο εργασίας ήταν οι διευθυντές, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για το 40% όλων των περιστατικών σύμφωνα με την ίδια μελέτη CIPD. Το 2021, η έρευνα του Workplace Bullying Institute διαπίστωσε ότι το ίδιο ισχύει και για την εξ αποστάσεως εργασία, με τους διευθυντές να ευθύνονται για το 47% του αναφερόμενου εκφοβισμού.

Τα αφεντικά σε όλα τα επίπεδα έχουν επίσης τεράστια επιρροή στη στάση απέναντι στον εκφοβισμό σε όλους τους οργανισμούς. 

«Ένα από τα βασικά πράγματα που υπογραμμίζει η έρευνα είναι ο ρόλος του ηγέτη στη μοντελοποίηση της καλής συμπεριφοράς», λέει ο Ng. Χωρίς ένα ισχυρό παράδειγμα ηγεσίας χωρίς αποκλεισμούς, «οι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ότι μπορούν να ξεφύγουν από συμπεριφορές εκφοβισμού ή ότι οι συμπεριφορές εκφοβισμού είναι αποδεκτές», προσθέτει ο Ng.

Εκτός από τους διευθυντές, το βάρος βαρύνει τους οργανισμούς να βεβαιωθούν ότι διαθέτουν δομές για τη διαχείριση του εξ’ αποστάσεως εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένων σαφών οδών για τους απομακρυσμένους υπαλλήλους να αναφέρουν περιστατικά και διαβεβαιώσεις ότι θα αντιμετωπιστούν σωστά – ειδικά όταν οι διευθυντές είναι οι εκφοβιστές. Αυτό απαιτεί μια προληπτική προσέγγιση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, βαθύτερη κατανόηση των λεπτών τρόπων που μπορεί να εκδηλωθεί ο εξ αποστάσεως εκφοβισμός.

Για τους εξ’ αποστάσεως υπαλλήλους που δέχονται εκφοβισμό μια επιλογή είναι να μεταφέρουν το θέμα στο HR, ειδικά εάν ο δράστης είναι αφεντικό. Αν και το να μιλήσετε απαιτεί θάρρος, η Sharma συμβουλεύει τους ανθρώπους να το κάνουν νωρίτερα παρά αργότερα «ώστε τα θέματα να αντιμετωπίζονται με μια αίσθηση επείγουσας ανάγκης και να μην επηρεάσουν την ψυχική σας ευημερία μακροπρόθεσμα».

Οι άνθρωποι που μιλούν ανοιχτά μπορούν επίσης να κάνουν κάτι που οι ίδιοι οι στόχοι συχνά δεν μπορούν: να παρέχουν στοιχεία για μηνύματα εκφοβισμού, email και αρχεία καταγραφής κλήσεων. 

«Ένα από τα βασικά πράγματα που διαφοροποιεί τον διαδικτυακό εκφοβισμό από τον παραδοσιακό είναι ότι συνήθως έχετε ένα ίχνος αποδεικτικών στοιχείων».

Πηγή: BBC