55η Μπιενάλε της Βενετίας: Ημερολόγιο διαδρομής της Εθνικής μας Εκπροσώπησης

Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2013: Στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, κάνουμε μία δημόσια συζήτηση με τον Στέφανο Τσιβόπουλο για ζητήματα μνήμης, αρχείων και πολιτικής στη σύγχρονη τέχνη. Η συζήτηση γίνεται στο πλαίσιο της έκθεσης: Τόποι της Μνήμης – Πεδία Οραμάτων και είναι ανοιχτή στο κοινό. Είναι η εποχή που ολοκληρώνεται η επεξεργασία της  πρότασής μας για την ελληνική συμμετοχή στην 55η Μπιενάλε της Βενετίας. Μερόνυχτα εντατικής δουλειάς, η ένταση της αναμονής κορυφώνεται. Η πρόταση έχει τίτλο: Ιστορία Μηδέν, κατατίθεται στο τότε ΥΠΑΙΘΠΑ κατόπιν ανοιχτής πρόκλησης σε ιστορικούς τέχνης – επιμελητές και εξετάζεται από πενταμελή γνωμοδοτική επιτροπή. Στόχος του έργου να καταγράψει με εικαστικά μέσα το κρίσιμο μεταιχμιακό στάδιο που διέρχεται η χώρα μας μέσα από τις εμπειρίες τριών διαφορετικών ατόμων στη σύγχρονη Αθήνα, ενός μετανάστη, μιας συλλέκτριας έργων σύγχρονης τέχνης και ενός καλλιτέχνη. Αντιγράφω από την πρόταση:

Οι τρεις φαινομενικά διαφορετικές ιστορίες συνδέονται μεταξύ τους μέσω μίας αλληγορικής και ποιητικής συσχέτισης των ηρώων με άξονα την αποδόμηση στερεοτυπικών εννοιών της οικονομίας όπως η εργασία, η υπεραξία, το κέρδος, το κοινωνικό κύρος του εύπορου συλλέκτη, η ένδεια του απόκληρου μετανάστη, κλπ.  Η κάθε ιστορία είναι ένα «οπτικό δοκίμιο» που εστιάζει στην υποκειμενική πρόσληψη και εννοιολόγηση της σχέσης μας με το χρήμα. Τα τρία φιλμ εμπνευσμένα από αληθινές ιστορίες και απόρροια της οικονομικής κρίσης είναι γυρισμένα στη σημερινή Αθήνα. Η αναλυτική πρόταση περιλαμβάνει το σκεπτικό, μια σύντομη περιγραφή του έργου, προϋπολογισμό, αρχιτεκτονική μελέτη, βιογραφικά στοιχεία και θεωρητική τεκμηρίωση, καθώς επίσης και μία επιλογή προηγουμένων έργων του καλλιτέχνη.

1η Φεβρουαρίου: Ανακοινώνεται η απόφαση του υπουργού κατόπιν της εισήγησης της επιτροπής. Μας ανατίθεται η εθνική εκπροσώπηση. Τον ενθουσιασμό διαδέχεται η αγωνία του χρόνου: μέσα σε τέσσερις μήνες πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μία νέα ταινία, ένας κατάλογος και μία έκθεση. Το βάρος της «εθνικής εκπροσώπησης», οι προσδοκίες και η ευθύνη που συναρτώνται μ’ αυτή τη συνθήκη μας θέτουν μπροστά στο ερώτημα: Πώς αντιμετωπίζεται ένα τέτοιο εγχείρημα; Τι σημαίνει σήμερα ετοιμάζω ένα νέο έργο που εκπροσωπεί τη χώρα μου στην αρχαιότερη και σημαντικότερη διεθνή συνάντηση σύγχρονης τέχνης; Ποιοι είναι οι στόχοι και οι προτεραιότητες, πως επιλέγεις τους συνεργάτες, πως αναζητούνται και εξασφαλίζονται οι πόροι και πως χειρίζεται κανείς όλα τα ζητήματα που προκύπτουν στην πορεία; Όλα αυτά είναι ουσιαστικά ζητήματα για τα οποία δεν  έχουμε έτοιμες απαντήσεις, ούτε προηγούμενη εμπειρία αντίστοιχης κλίμακας. Το μόνο για το οποίο είμαστε βέβαιοι είναι ότι τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο και αυτονόητο. Αναζητούμε συνεργάτες με τους οποίους μπορούμε να μοιραστούμε ένα κοινό δημιουργικό όραμα, τους επιλέγουμε με κριτήριο την εμπειρία, τον επαγγελματισμό και την ετοιμότητά τους να ανταποκριθούν με επιτυχία στα στενά χρονικά και οικονομικά δεδομένα. Γρήγορα διαμορφώνεται το υλικό πλαίσιο της παραγωγής: Ο προϋπολογισμός που εγκρίνει το υπουργείο ανέρχεται στις 250.000 ευρώ, ο ίδιος με τον προπέρσινο, δαπάνες προβολής, επικοινωνίας και εξόδων κίνησης δεν καλύπτονται, γι’ αυτό θα πρέπει να εξοικονομηθούν συμπληρωματικά και ιδιωτικοί πόροι. Είμαστε τυχεροί, η υποστήριξη των λίγων αλλά πολύτιμων χορηγών και κυρίως των γκαλερί Καλφαγιάν και Προμέτεο διευκολύνει τις πρώτες μας κινήσεις καθώς και τη συνέχεια. Τώρα πρέπει να συγκροτηθεί η βασική ομάδα εργασίας. Στους συνεργάτες μας καταλήγουμε κατόπιν δικής μας πρόσκλησης ενδιαφέροντος και κατάθεσης οικονομοτεχνικών προτάσεων εκ μέρους τους. Τα κριτήριά μας είναι συνδυαστικά: ποιοτικά και οικονομικά. Όλο το χρονικό διάστημα που ακολουθεί μέχρι το Μάιο βιώνουμε μία αντίφαση που εάν δεν ελεγχθεί μπορεί να επιδράσει διαλυτικά: η δημιουργική πορεία της υλοποίησης του έργου προσκρούει σε οργανωτικά προβλήματα και ελλείψεις που πρέπει να αρθούν με ευφάνταστες λύσεις και κυρίως με την ακλόνητη πεποίθηση ότι ο στόχος μας είναι εφικτός και υλοποιήσιμος. Η φράση «δεν γίνεται» έχει απαλειφθεί από το λεξιλόγιο. Η ταινία μπορεί να γυριστεί με τη συνεργασία μιας από τις καλύτερες εταιρείες κινηματογραφικής παραγωγής που εξασφαλίζει το υψηλότερο ποιοτικό κριτήριο (Χάος), η παραγωγή της έκθεσης θα υλοποιηθεί εντός του χρονικού ορίου που θέσαμε εξαρχής από την Ολλανδική κατασκευαστική εταιρεία που έκανε την πιο συμφέρουσα πρόταση και ο κατάλογος μαζί με το σχεδιασμό του αρχείου από τους NODE στο Βερολίνο θα είναι έτοιμος πριν τα εγκαίνια της έκθεσης. Και όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι όλοι δουλεύουν με αφοσίωση, όραμα και επαγγελματισμό και χωρίς έγκαιρη αμοιβή διότι οι διαδικασίες της υπογραφής συμβάσεων και πληρωμών είναι –το γνωρίζουμε από την αρχή- εξαιρετικά χρονοβόρες και προσκρούουν σε γραφειοκρατικά κωλύματα, ελέγχους και καθυστερήσεις που έχουν επιδεινωθεί με την εφαρμογή των πρόσφατων μέτρων μετά την επιβολή του διεθνούς νομισματικού ελέγχου στη χώρα μας. Τα οξύμωρα σχήματα πανταχού παρόντα για να επιβεβαιωθεί τελικά ότι «όλα είναι δυνατά» εφόσον βέβαια η συνεχής υπέρβαση  είναι η απόλυτη προϋπόθεση σε όλα τα στάδια. Ο στόχος που θέτουμε δεν είναι αυτοαναφορικός. Μας ενδιαφέρει ένα έργο και μια «εθνική εκπροσώπηση» που θα πραγματεύεται δημιουργικά το τι συμβαίνει σήμερα συνολικά στη σύγχρονη τέχνη, ποια είναι τα κρίσιμα ερωτήματα και πως διαμορφώνεται η οπτική κουλτούρα. Σε μια εποχή που η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι όπως παλιά προσδιορισμένη από εθνικές και τοπικές συνιστώσες, αλλά συγκροτείται ανάμεσα σε τόπους διαμορφώνοντας μία συνθήκη διασπορικών και υβριδικών ταυτοτήτων τι νόημα διατηρεί μία εκπροσώπηση εθνικού χαρακτήρα; Μήπως αυτό ακριβώς το στοιχείο της επαναδιαπραγμάτευσης ανάμεσα στο εθνικό και το παγκόσμιο είναι το ζωτικό πεδίο στο οποίο μπορείς να εκφέρεις ένα λόγο ουσίας;  Πως αξιοποιεί κανείς την πλατφόρμα μιας εξόχως σημαντικής διεθνούς έκθεσης για να συγκροτήσει μία εστία νοήματος, αισθητικής αξίας και επίκαιρου περιεχομένου για την ελληνική τέχνη, σε μια εποχή ριζικών και επίπονων κοινωνικών και οικονομικών μετασχηματισμών; Το βασικότερο κριτήριο που καθόρισε την προσωπική μου επιλογή είναι το εξής: η υπεράσπιση μιας εκδοχής για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη που αφορά άμεσα τη σημερινή συγκυρία, διατυπωμένη όμως με τέτοιο τρόπο ώστε να μην υποπέσει στην παγίδα της αυτό-οριενταλοποίησης μέσω της στείρας αναπαραγωγής μιας ρητορικής της κρίσης.

Πίσω στον περσινό Σεπτέμβρη: Ήταν λίγο μετά τα εγκαίνια του έργου «Το Μέλλον Ξεκινάει Εδώ» στο παλιό ελαιουργείο της Ελευσίνας, όταν ο Στέφανος μου αφηγήθηκε τις βασικές γραμμές της νέας του σύλληψης, ενός έργου που είχε εμπνευστεί στην Αθήνα της κρίσης το καλοκαίρι του 2012 που δούλευε εντατικά για την εγκατάσταση των Ελευσινίων. Η δύναμη των εικόνων με συνεπαίρνει: 

Ένας μετανάστης σέρνει το καρότσι του στους δρόμους της Αθήνας μαζεύοντας άχρηστα μεταλλικά αντικείμενα· Εγκαταλείπει το καρότσι μόλις ανακαλύπτει ένα θησαυρό στα σκουπίδια: χαρτονομίσματα σε σχήμα λουλουδιών.

Ένας καλλιτέχνης επισκέπτεται την Αθήνα και καταγράφει με το I pad εικόνες της πόλης· ξαφνιάζεται όταν αντικρίζει ένα εγκαταλειμμένο καρότσι γεμάτο άχρηστα μέταλλα.

Μια ηλικιωμένη συλλέκτρια που πάσχει από άνοια φτιάχνει λουλούδια με χαρτονομίσματα του ευρώ και τα πετάει σε μια σακούλα σκουπιδιών

Η ανατρεπτική ποιητικότητα των συνειρμών που υπόγεια συμπλέκουν τις ιστορίες των πρωταγωνιστών είναι αφοπλιστική. Οι πράξεις του ενός ενδεχομένως επηρεάζουν τη ζωή των άλλων. Συνεχείς ανατροπές ορίζουν τον άξονα της πλοκής. Το χρήμα μετατρέπεται σε διακοσμητικό χαρτί. Το μέταλλο σε μέσο επιβίωσης. Το έργο τέχνης αναμετράται με το τυχαίο εύρημα, ο ορισμός και η υπεραξία του υπόκεινται σε υποκειμενικές αξιολογήσεις στο χρηματιστήριο της τέχνης. Και σε τελική ανάλυση, πως καθορίζεται η αξία των πραγμάτων; Μήπως ήρθε η ώρα να τα επανεκτιμήσουμε όλα από την αρχή; Η Ιστορία Μηδέν ερχόταν την κατάλληλη στιγμή για να προβάλει μία εναλλακτική εικόνα ως προς την Ελλάδα της κρίσης σε διεθνές επίπεδο, ήταν αυτό που είχαμε ανάγκη να οραματιστούμε μέσα από το βλέμμα του δημιουργού. Με απόλυτη σιγουριά και πίστη υποστήριξα θερμά την ιδέα του Στέφανου από εκείνη τη στιγμή.

Μάρτιος 2013: Αποφασίζεται το περιεχόμενο του αρχείου των εναλλακτικών νομισμάτων που θα αποτελέσει και τον αρχιτεκτονικό πυρήνα της έκθεσης. Γύρω από το αρχείο, σε κυκλική διάταξη, θα δημιουργηθούν οι τρεις αίθουσες προβολών, όπου θα παρουσιαστούν τα τρία μέρη της ταινίας. Η έρευνα του αρχείου ολοκληρώνεται σε χρόνο ρεκόρ από την Aimee Placas, ιστορικό των εναλλακτικών νομισμάτων, με τη συνδρομή του ιστορικού τέχνης Παναγή Κουτσοκώστα. Στο κέντρο του περιπτέρου, σε μία ανοιχτή ροτόντα -αναφορά στον αρχιτεκτονικό τύπο του Πάνθεον και του αρχαιοελληνικού θόλου που γνωρίζει διαχρονικά ποικίλες εφαρμογές- και σχεδιάζεται με τη συνεργασία τριών αρχιτεκτόνων (Eva-Maria Stadelmann, Bernd Schmutz, Frank Joachim Wössner Βερολίνο – Λονδίνο), θα αναρτηθούν σε πανοραμική διάταξη 32 ιστορίες εναλλακτικών νομισμάτων.

Πρόκειται για ιδιαίτερες περιπτώσεις κοινοτικών αυτοδιαχειριστικών συστημάτων που βασίζονται σε άμεσες ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο σε περιόδους κρίσης, ή για κοινότητες που έχουν επινοήσει το δικό τους νόμισμα και το θέτουν σε κυκλοφορία νομιμοποιώντας το μέσω της χρήσης του. Στόχος, η υπέρβαση του εδώ και του τώρα και η διάνοιξη μιας ευρύτερης ανθρωπολογικής και ιστορικής προσέγγισης στους τρόπους με τους οποίους οι ανθρώπινες κοινότητες στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική, την Ασία και την Ευρώπη οργανώνουν τη ζωή τους παρακάμπτοντας την ενοποιητική ισχύ του κοινού νομίσματος. Το αρχείο των εικόνων και των κειμένων που ξεκινά με την έννοια του νομίσματος στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη φέρει τον τίτλο: Εναλλακτικά Νομίσματα. Ένα Αρχείο και ένα Μανιφέστο.

Απρίλιος 2013: Πραγματοποιούνται τα γυρίσματα της ταινίας στην Αθήνα.  Μέσα σε δώδεκα μέρες, αφού έχει προηγηθεί όλη η απαραίτητη προεργασία, ολοκληρώνεται το βασικό στάδιο της κινηματογράφησης. Το ίδιο διάστημα επιμελούμαι τον κατάλογο της έκθεσης. Συγγραφή κειμένων, μεταφράσεις, διορθώσεις. Ο Gregory Sholette γράφει για το φετιχισμό του νομίσματος και τις αντιφάσεις του οικονομικού ασυνείδητου, η Κατερίνα Γρέγου συζητά διεξοδικά με τον Στέφανο για το παρόν έργο καθώς και για τα προηγούμενα, την κινηματογραφική αισθητική και το ντοκουμέντο, τις προσωπικές αφετηρίες και τις προκλήσεις του έργου, κι εγώ προσπαθώ μέσα από τα στιγμιότυπα των γυρισμάτων να διεισδύσω στην ουσία του έργου, να ανασυνθέσω την ποίηση των εικόνων σε γραπτό λόγο τεκμηρίωσης και να εντοπίσω που έγκειται η «υπεραξία ενός ονείρου». Σύντομα αποσπάσματα από τα κείμενα του καταλόγου:

Όπως ακριβώς η καθημερινή ζωή κυριαρχείται από αυτήν την γραμματική του χρηματοοικονομικού συστήματος, έτσι αυξάνεται και η περιπλοκότητα και το μυστήριο της υπαρξιακής μας σχέσης με την πολιτική οικονομία. Gregory Sholette, Ο Στέφανος Τσιβόπουλος και το οικονομικό ασυνείδητο

Στις μέρες μας όλα είναι ήδη εκεί, έτοιμα να ειδωθούν. Αυτό που μπορεί να κάνει η τέχνη είναι να δώσει δύναμη στους ανθρώπους να δουν με διαφορετικούς τρόπους, με νέους τρόπους, να δώσει την ευκαιρία στους θεατές να ξανασκεφτούν μόνοι τους αυτό που ήδη υπάρχει. Ο Στέφανος Τσιβόπουλος συζητά με την Κατερίνα Γρέγου

Zero currency is a project begun by the anti-corruption organization 5th Pillar in India. The organization’s website distributes digital copies of banknotes for download in a number of currencies, with the denomination ‘0’. The idea is that when faced with a request for a bribe, you give the zero bill as a form of protest. Zero Currency, Alternative Currencies. An Archive and a Manifesto

Μάιος 2013: Μέσα σε δύο δεκαήμερα στήνεται η έκθεση στο ελληνικό περίπτερο, στους κήπους της Βενετίας. Ενδιάμεσα ο Στέφανος επιστρέφει στην Αθήνα για τις τελευταίες διορθώσεις στον ήχο και την εικόνα. Ο πυρετός της προετοιμασίας κορυφώνεται: το στοίχημα να είμαστε έτοιμοι στις 27 Μαΐου για τα προ-εγκαίνια έχει επιτευχθεί. Και τότε αλλάζει άρδην το σκηνικό: η έκθεση από μια υπόθεση εντατικής εργασίας μιας ολιγάριθμης ομάδας ανθρώπων ανοίγει σταδιακά στους πολυάριθμους ειδικούς επισκέπτες των πρώτων ημερών (δημοσιογράφους, επιμελητές, συλλέκτες, γκαλερίστες, διευθυντές μουσείων απ’ όλο τον κόσμο) και δεχόμαστε τα πρώτα σχόλια και αντιδράσεις. Ξεναγήσεις, συζητήσεις και τα πρώτα επιδοκιμαστικά δημοσιεύματα. Είναι αλήθεια ότι για πρώτη φορά η ελληνική συμμετοχή κερδίζει τις εντυπώσεις και το διεθνές ενδιαφέρον, πριν ακόμη παρουσιαστεί στο κοινό. Αμέσως μετά την αποστολή των αρχικών δελτίων τύπου και κυρίως των video stills  του έργου κατακλυζόμαστε κυριολεκτικά από αιτήματα συνεντεύξεων, κριτικές και παρουσιάσεις. Μια σελίδα στο facebook: www.facebook.com/HistoryZeroStefanosTsivopoulos που στήσαμε ειδικά για τις ανάγκες της άμεσης επικοινωνίας, μεταδίδει καθημερινά εικόνες από το στήσιμο της έκθεσης σε ένα ανοιχτό και εξελισσόμενο χρονολόγιο που το μοιραζόμαστε με τους χρήστες της σελίδας κοινωνικής δικτύωσης. Το ενδιαφέρον πολλών δημοσιογράφων επικεντρώνεται αρχικά στη δυνατότητα της χώρας μας που πλήττεται από την οικονομική κρίση να ανταπεξέλθει στις ανάγκες μιας τέτοιας διοργάνωσης και κυρίως στα ποσοστά της δημόσιας και ιδιωτικής υποστήριξης στην παραγωγή. Ενδεικτικά: ‘In spite of the deep current crisis we are going through, we are still there [in the Giardini] and we want to maintain a strong presence in the international art world. The difficulties our society has experienced over the past few years have released a great amount of artistic creativity’, says Syrago Tsiara, the curator of the Greek pavilion, which will house Stefanos Tsivopoulos’s work History Zero. The total budget for the Greek pavilion this year is around 350,000 euros. The state provides 250,000 euros, which mainly covers the production costs for the artist’s work, the exhibition and catalogue, with the remainder coming from private backers’. The Art Newspaper online, 15 May 2013 by Gareth Harris

Μετά την παρουσίαση του έργου, το ενδιαφέρον μετατίθεται στην ουσία, την ποίηση και τον πολιτικό λόγο που εκφέρει. Εξήντα περίπου δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικά, αναφέρονται στη φετινή ελληνική συμμετοχή με εξαιρετικά θετικά σχόλια. Για αρκετούς αναλυτές το έργο κατατάσσεται στις πιο ενδιαφέρουσες εθνικές εκπροσωπήσεις. Απόσπασμα από τον Iindependent: A genuine insight into the age of austerity will be offered in the Greek pavilion. The artist Stefanos Tsivopoulos has made a film showing how the economic crisis has affected ordinary people in Greece, leading on to an exploration of the role of money in the formation of human relationships. His film includes an African immigrant who wanders the streets of Athens pushing a supermarket trolley and collection scrap metal to sell, and an art collector with dementia, who, living alone in a museum-like house, is consumed with creatin origami flowers using euro banknotes. It is likely to offer a poignant and introspective look at the national psyche, though thankfully not as introspective as the American pavilion a few years ago when video artist Bill Viola showed a film of his good self in the shower, on continuous loop. The Independent, 23 May 2013 by David Lister

28 Μαΐου – 1 Ιουνίου Τρεις μέρες προεγκαινίων και το Σάββατο, 1η Ιουνίου ανοίγει η έκθεση για όλους τους επισκέπτες. Δεν μου είναι εύκολο να απομονώσω συγκεκριμένες στιγμές από την περίοδο των εγκαινίων. Συνεχής ροή κόσμου, συνεντεύξεις, ξεναγήσεις σε ομάδες επισκεπτών, κουβέντες με ουσία και ψυχή. Μένω στο γεγονός ότι η διάρκεια του έργου δεν υπήρξε εμπόδιο. Το έργο απαιτούσε τουλάχιστον σαράντα λεπτά από το συνολικό χρόνο των επισκεπτών. Οι περισσότεροι τα διαθέτουν, για να καταρριφθεί ένας μύθος που θέλει το «μπιεναλικό έργο» σύντομο και αφοπλιστικό, «να τα λέει όλα μέσα σε δέκα λεπτά» γιατί τόσο χρόνο διαθέτει ο μέσος επισκέπτης σε κάθε περίπτερο. Συγκίνηση, προβληματισμός, ευχάριστη έκπληξη, ευγνωμοσύνη καταγράφονται στα βλέμματα και στα λόγια των ανθρώπων που βγαίνουν από το περίπτερό μας.

Για μας, η μεγαλύτερη ανταπόδοση είναι να ακούμε όλο και συχνότερα σε άσχετους χώρους, στις ουρές άλλων περιπτέρων, στα καφέ και στους δρόμους, τη φράση «δεν πρέπει να χάσετε φέτος το ελληνικό περίπτερο».

Έντονες συζητήσεις προκαλούν η ανταλλαγή περιπτέρων ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία, η κυριαρχική παρουσία του κινέζου αντιφρονούντα Ai Wei Wei στο Γερμανικό περίπτερο και στην πόλη της Βενετίας, η πρώτη εμφάνιση της Αγίας Έδρας στα Τζιαρντίνι, το ουτοπικό εγχείρημα του Massimiliano Gioni να συγκεράσει μαγεία, συναίσθημα και πολιτισμική διεύρυνση επιστρατεύοντας το αμφίβολης αποτελεσματικότητας  μοντέλο του Palazzo Encyclopedico. Κρατώ τη δύναμη της τέχνης να εμπνέει, να προκαλεί συγκίνηση και στοχασμό, να ανατέμνει αλληγορικά την κοινωνία και την εποχή της. Θυμάμαι τη θεαματική βροχή χρυσών νομισμάτων στην εγκατάσταση του Vadim Zakharov με τίτλο «Δανάη» και αναφορά στον αρχαιοελληνικό μύθο στο ρωσικό περίπτερο, καθώς και το αυτοσχέδιο χειρόγραφο σύνθημα ‘Istanbul Resist’ στον τοίχο του τουρκικού περιπτέρου, αμέσως μετά το ξέσπασμα στην πλατεία Ταξίμ. Φέτος το τουρκικό περίπτερο φιλοξενεί την πολλαπλή βιντεο-εγκατάσταση του Ali Kazma –γνωστού μας από την μπιενάλε της Θεσσαλονίκης- με τίτλο Resistance και θέμα σύγχρονες μορφές ελέγχου, χειραγώγησης και αλλαγής του σώματος.  Η δύναμη της τέχνης να δίνει μορφή στα βιώματα και την καθημερινότητά μας και να κάνει ορατό αυτό που ήδη υπάρχει, αλλά αρνούμαστε να δούμε.

Υ.Γ. Το σημείωμα αυτό ολοκληρώνεται εδώ, αλλά η διαδρομή θα έχει συνέχεια. Το Σεπτέμβρη στην Αθήνα σχεδιάζουμε με τον Στέφανο Τσιβόπουλο  μια δημόσια συζήτηση με θέμα «Σημειώσεις για μια εθνική εκπροσώπηση». Είναι μέρος του συνολικού εγχειρήματος να καταγράψουμε τις δομές που αλλάζουν, τις σημασίες που ανανεώνονται, τις στρατηγικές που αναζητούνται και τις δημιουργικές ανησυχίες που επιμένουν πεισματικά.

*Η Συραγώ Τσιάρα είναι διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. και Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Leeds. Εργάζεται ως επιμελήτρια στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης.