ΑΙ: μπαίνουν ρομπότ στην ενημέρωση. Ο Μεγάλος Αδελφός είναι εδώ

Νέες καλύτερες εποχές για την ανθρωπότητα υπόσχονται αυτοί που δημιούργησαν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, όμως ήδη πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για τις εξελίξεις ενώ σε πολλούς κλάδους, η Τ.Ν. ετοιμάζεται να θέσει εκτός εργασίας χιλιάδες ανθρώπους, με το χώρο της δημοσιογραφίας και της ενημέρωσης να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή πυρός του «Εξολοθρευτή» της ανθρώπινης έμπνευσης και δημιουργικότητας .

Μπορεί ακόμα να μην έχει έρθει η εποχή του “Skynet” και της «επανάστασης των μηχανών», αλλά ήδη η λεγόμενη «αλγοριθμική δημοσιογραφία» έχει μπει δυνατά στο προσκήνιο. Μεγάλα δημοσιογραφικά συγκροτήματα στο δυτικό κόσμο απολύουν δημοσιογραφικό προσωπικό, αντικαθιστώντας τους από μηχανές τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή εντύπων, στην επιμέλεια και διόρθωση κειμένων, στην επιμέλεια φωτογραφιών αλλά και στην παραγωγή άρθρων, τα οποία κατόπιν, υποτίθεται, ελέγχονται από ανθρώπους.

Το μετέωρο βήμα των ΜΜΕ και η Τ.Ν.

Οι φανταστικοί – ψεύτικοι αρθρογράφοι στην ψηφιακή εποχή των fake news, δεν είναι μία υπόθεση, ούτε ένας αστικός μύθος. Η περίπτωση γνωστής ιστοσελίδας που «πρωταγωνιστεί» τελευταία στην επικαιρότητα, με τους αρθρογράφους με ψευδώνυμο και όχι επώνυμο, δεν αποτελεί απλά πλήγμα κατά της δημοσιογραφίας. Αφενός ρίχνει φως στο σκοτεινό τούνελ όσων έχουν κάνει επάγγελμα την προπαγάνδα και την παραπλάνηση και αφετέρου δείχνει ένα νέο δρόμο όπου η νέα τεχνολογία επιτρέπει την απόλυτη χειραγώγηση και «ρομποτοποίηση» της ενημέρωσης.

Η ΠΟΕΣΥ η Ομοσπονδία των Δημοσιογραφικών Ενώσεων, καυτηρίασε το γεγονός επισημαίνοντας ότι «η δημιουργία, αληθοφανών προσωπικοτήτων με αληθοφανές αλλά ψεύτικο ονοματεπώνυμο και αληθοφανείς αλλά ψεύτικες φωτογραφίες είναι κάτι διαφορετικό, το οποίο πλήττει την αξιοπιστία των ΜΜΕ και την ποιότητα της ενημέρωσης».

Με την τεχνητή νοημοσύνη όμως η ενημέρωση ετοιμάζεται να κάνει ένα μεγάλο τεχνολογικό βήμα, αλλά κανείς ακόμα δεν γνωρίζει αν τελικά αυτό θα είναι προς σε ένα ευοίωνο μέλλον ή στο κενό, ή αν τελικά ρίξει το χώρο των ΜΜΕ στα πιο σκοτεινά τάρταρα.

Ήδη οι πολίτες είναι απόλυτα καχύποπτοι απέναντι στα ΜΜΕ. Πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Ρόιτερς, που διενεργήθηκε σε δείγμα σχεδόν 94.000 ενηλίκων σε 46 χώρες, κατέγραψε μείωση του ποσοστού των πολιτών που ενημερώνονται από επιλεγμένες ειδήσεις με βάση την προηγούμενη επισκεψιμότητά τους ενώ το 56% ανησυχεί αν οι ειδήσεις στο διαδίκτυο είναι  πραγματικές ή fake news. Μάλιστα το 48% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι ενδιαφέρονται πολύ για τις ειδήσεις, ποσοστό μειωμένο σε σχέση με το 63% που ήταν το 2017!

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και για τα ελληνικά ΜΜΕ: Σύμφωνα με όλες τις έρευνες της Κάπα Research την τελευταία εικοσαετία (2003 – 2023), τα ΜΜΕ είναι ο θεσμός της ελληνικής πολιτείας που οι Έλληνες εμπιστεύονται λιγότερο.

Ποιο θα είναι το μέλλον της δημοσιογραφίας με την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης; Δύο είναι τα βασικά ζητήματα που αναμένεται να προκύψουν από τη χρήση της Τ.Ν στον κλάδο της ενημέρωσης: η απώλεια θέσεων εργασίας και η αξιοπιστία και η ποιότητα των ειδήσεων.

«Πογκρόμ» απολύσεων λόγω τεχνητής νοημοσύνης

Τον περασμένο Μάρτιο, η επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs, έκανε την πρόβλεψη ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε παγκοσμίως να αντικαταστήσει 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης και να επηρεάσει σχεδόν το ένα πέμπτο της αγοράς εργασίας.

Μεγάλο μέρος αυτών των ευάλωτων λόγω Τ.Ν. θέσεων εργασίας, ανήκουν στα λεγόμενα πνευματικά επαγγέλματα και δη στο χώρο της δημοσιογραφίας. Η τελευταία έκθεση για τις απολύσεις στις ΗΠΑ που συμπεριέλαβε για πρώτη φορά την Τ.Ν., κατέγραψε ότι από τις 80.000 απολύσεις οι 4000 έγιναν λόγω τεχνητής νοημοσύνης.

Ωστόσο αυτό που τρόμαξε και ταρακούνησε το χώρο της δημοσιογραφίας είναι οι μαζικές απολύσεις που ανακοίνωσε ο μεγαλύτερος εκδοτικό οίκος στην Γερμανία Axel Springer, που εκδίδει την ταμπλόιντ Bild, εφημερίδα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τον Guardian, η Bild θα απολύσει άμεσα 200 εργαζόμενους στην σύνταξη και θα του αντικαταστήσει με αυτοματοποιημένες διαδικασίες της τεχνητής νοημοσύνης. Κι αυτές σε πρώτη φάση καθώς η εφημερίδα θα περικόψει έξι από τις 18 περιφερειακές εκδόσεις της και θα κλείσει τα δύο τρίτα των περιφερειακών γραφείων της.

Μάλιστα σε ανακοίνωση του διευθύνοντος συμβούλου, Mathias Döpfner, αναφέρεται ότι τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT θα μπορούσαν «να κάνουν την ανεξάρτητη δημοσιογραφία καλύτερη από ό,τι ήταν ποτέ – ή να την αντικαταστήσουν». Μάλιστα προέβλεψε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι σύντομα καλύτερη στη «συγκέντρωση πληροφοριών» από τους ανθρώπους δημοσιογράφους.

Οι πληροφορίες αναφέρουν πως η εταιρία Springer δεν είναι ο πρώτος εκδότης που εξετάζει την τεχνητή νοημοσύνη. Το BuzzFeed με έδρα τη Νέα Υόρκη, μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες media στον κόσμο, με περισσότερους από 79 εκατομμύρια επισκέπτες το μήνα, που απασχολεί 1300 υπαλλήλους και site που διατίθενται στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά, πορτογαλικά και ιαπωνικά, ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τεχνητή νοημοσύνη για να «βελτιώσει» το περιεχόμενο της. Ανάλογα και μεγάλα ΜΜΕ όπως η Daily Mirror και η Daily Express στη Βρετανία  διερευνούν τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

Τεχνητή νοημοσύνη και ελληνικά ΜΜΕ

Ποια όμως είναι η κατάσταση στη χώρα μας; Πως αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι των ΜΜΕ την προοπτική η τεχνητή νοημοσύνη να εισβάλει στο ελληνικό μιντιακό σύμπαν;

Ο καθηγητής της σχολής Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ,Χαράλαμπος Δημουλάς, που διδάσκει τεχνολογία των Μ.Μ.Ε. (Ψηφιακή διαχείριση ήχου και εικόνας στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ), θεωρεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα θέμα που σύντομα και αναπόφευκτα θα απασχολήσει το χώρο των ΜΜΕ και πως όλα θα κριθούν στην πράξη.

Όπως επισημαίνει, ήδη το μιντιακό τοπίο αλλάζει συνεχώς και αυτό δημιουργεί ανασφάλειες στους επαγγελματίες του χώρου αλλά και στο κοινό που δεν ξέρει τι να εμπιστευτεί. «Ήδη έχουμε την αλγοριθμική δημοσιογραφία και τελικά ότι είναι αυτοματοποιηθεί θα αυτοματοποιηθεί και τελικά όλα θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα στην πράξη» σχολιάζει, τονίζοντας πως ο κλάδος της δημοσιογραφίας πρέπει να επωφεληθεί από την τεχνητή νοημοσύνη και να φροντίσει να επαναφέρει στο προσκήνιο την ανθρώπινη πλευρά της δημοσιογραφίας, δείχνοντας τα πράγματα που δεν μπορούν να κάνουν οι μηχανές.

«Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, δεν μπορούμε να σταματήσουμε τα νέα εργαλεία», τονίζει και αναφέρει πως «με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης ανακύπτουν διεπιστημονικά ζητήματα αλλά το θέμα σήμερα είναι αν μπορούμε να διαχειριστούμε όλα αυτά τα δεδομένα και το περιεχόμενο που παράγουμε και έχουμε. Άρα χρειαζόμαστε αυτοματισμούς που θα μας λένε ότι αυτό το περιεχόμενο έχει αυτά τα φλέγοντα ζητήματα».

Είμαστε ακόμα στην αρχή

Το μέλος της διοίκησης της ΕΣΗΕΑ, Μάχη Νικολάρα, αναφέρει πως το φαινόμενο της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης, οι συνδικαλιστικές ενώσεις των δημοσιογράφων το παρακολουθούν, για την ώρα, από απόσταση και δη στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων.

«Ακόμη δεν υπάρχουν στην Ελλάδα ΜΜΕ που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη», αναφέρει και επισημαίνει πως «αναγκαστικά οι καινούργιες συνθήκες δημιουργούν μοιραία καινούργιους μηχανισμούς. Δηλαδή είναι ένα ζήτημα που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα εργαλεία που έχουμε αυτή τη στιγμή. Είναι ένας άλλος κόσμος. Το συνδικαλιστικό κομμάτι σαφώς υπάρχει, αλλά σε νομοθετικό επίπεδο δεν υπάρχει κάτι προς αυτή τη κατεύθυνση. Δεν έχει ξεκινήσει καν η συζήτηση».

Σε ότι αφορά τι πρόκειται να συμβεί αναφέρει ότι «παρακολουθούμε τις εξελίξεις στο εξωτερικό που είναι εξαιρετικά ανησυχητικές και το επόμενο διάστημα θα αναλάβουμε πρωτοβουλίες για να δούμε τι μπορεί να γίνει σε νομοθετικό επίπεδοι αλλά και σε επίπεδο ΣΣΕ που δεν υπάρχουν στον ιδιωτικό τομέα» ενώ σημειώνει πως «είμαστε σε συνεργασία για το θέμα με την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Ένωση  Δημοσιογράφων».

Χρησιμοποιούν την Τ.Ν. σε μεταπτυχιακές έρευνες

Ωστόσο η τεχνητή νοημοσύνη ήδη βρίσκει πολλούς οπαδούς μεταξύ των νέων επιστημόνων που την χρησιμοποιούν ακόμα και σε μεταπτυχιακές εργασίες και έρευνες.

Ο καθηγητής της σχολής Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Γρηγόρης Πασχαλίδης, (Πολιτισμικές Σπουδές) αναφέρει ότι ήδη η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιείται από φοιτητές και τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά αλλά και ανησυχητικά.

Όπως τονίζει ότι «η τεχνητή νοημοσύνη αποδεικνύεται ένα χρήσιμο εργαλείο, πως όμως μπορεί να αντικαταστήσει δημιουργικά επαγγέλματα και αυτό προκαλεί ανησυχία και αντιδράσεις». Επίσης επισημαίνει ότι ήδη οι κίνδυνοι που έχουν προκύψει από την ψηφιακή εποχή για τη δημοκρατική λειτουργία της κοινωνίας είναι εμφανής.

«Η άκριτη μηχανική αναδημοσιεύσει στο web και τα fake news, δεν χρειάστηκαν τη τεχνητή νοημοσύνη για να γιγαντωθούν», τονίζει και αναφέρει ότι «αναπόφευκτα η νέα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης θα έχει κόστος στον κλάδο, όπως με την ψηφιοποίηση, καθώς οι περισσότερες θέσεις εργασίας επανακτήθηκαν, αλλά αυτό είναι το καλό σενάριο».

«Η ανθρώπινη εφευρετικότητα δυστυχώς χρησιμοποιείται πάντοτε και με αθέμιτους τρόπους», προσθέτει και αναφέρει πως υπάρχει ένα διάχυτο αίτημα από διάφορες κοινότητες που επιθυμούν νέους κανονισμούς δεοντολογίας και ηθικούς κανόνες λόγω της τεχνητής νοημοσύνης.

«Εμείς προσπαθούμε να κάνουμε τα παιδιά να διαβάζουν, αλλά ήδη το φαινόμενο με εργασίες που γίνονται με την βοήθεια τέτοιων εργαλείων αυξάνονται», αναφέρει και σημειώνει πως όταν ξαφνικά εμφανίζονται από πρωτοετής κείμενα άψογα σε ύφος, σύνταξη και ορθογραφία γίνονται αμέσως αντιληπτά.

«Ήδη έχουμε ξεκινήσει να συζητούμε πως θα αλλάξουμε τρόπο εκπόνησης εργασιών. Υπάρχουν λογισμικά που ελέγχουν την λογοκλοπή αυτόματα αλλά τώρα θα πρέπει να αναπτυχθούν αντίστοιχα εργαλεία που θα ελέγχουν τα παράγωγα της τεχνητής νοημοσύνης», τονίζει χαρακτηριστικά.